მაიკო ორბელიანი კი არა, ტიპმა თავისი ცოლი მიაყიდა ვიღაცა გერმანელს
არისტოკრატმა დადიანმა
სასახლე, რომელსაც საოცარი ისტორია აქვს, მე-19 საუკუნეში, 1895 წელს, იმ დროის ერთ-ერთი ულამაზესი ქართველი ქალის გულის მოსაგებად აშენდა. ეს ქალი თავადი ტარიელ დადიანის მეუღლე გახლდათ – აგრაფინა ჯაფარიძე.
ყველაფერი კი ერთ, მდიდრებისთვის განკუთვნილ საღამოზე დაიწყო. თავადის მეუღლე ,,ვეფხისტყაოსნის” დადგმაში მონაწილეობდა, სადაც ნესტან-დარეჯანს ასახიერებდა. ამ წარმოდგენას გერმანელი პრინცი – კონსტანტინე ოლდენბურგიც ესწრებოდა, რომელიც თბილისიდან ფოთამდე რკინიგზას აშენებდა.
პრინცი ოლდენბურგი იმდენად მოიხიბლა ქალის სილამაზით, რომ მის მეუღლეს ცოლთან ერთი ღამის სანაცვლოდ მილიონი ოქრო შესთავაზა. თქვენ წარმოიდგინეთ, თავადმა დადიანმა ცდუნებას ვერ გაუძლო და დათანხმდა! თანხმობის შემდეგ აგრაფინა ჯაფარიძესთან მისული ოლდენბურგისთვის ულამაზეს და საკმაოდ ჭკვიან ქალბატონს უთქვამს: “ფული ჩემს მეუღლეს გადაუხადე და მას მიაკითხე”. მაშინ გერმანელმა პრინცმა იკითხა, თუ რა უნდა გაეკეთებინა აგრაფინას გულის მოსაგებად. მან კი სასახლის აშენება სთხოვა.
გადმოცემის თანახმად, სასახლე ექვს თვეში აუშენებიათ. მის პირველ სტუმრებს მთავარ დარბაზში შესვლისას კაბა და შარვალი აუკეცავთ, რადგან იატაკი ბროლის იყო და დარბაზის განათება წყლის ეფექტს ქმნიდა.
სასახლის არქიტექტორი პ. შტერნი იმ დროს ძალიან სახელგანთქმული ყოფილა. ნაგებობის სტილი, ერთი მხრივ, “აგურის გოთიკას” ენათესავება, ხოლო, მეორე მხრივ, ისლამური არქიტექტურისათვის დამახასიათებელ დეტალებს იმეორებს.
პრინცთან გატარებული ერთი ღამის შემდეგ აგრაფინა ჯაფარიძემ მიატოვა ქმარი, ოლდენბურგთან ერთად ამ სასახლეში დასახლდა და გრაფინია ზარნიკაუს სახელი მოიპოვა. ხალხს ამ ამბავზე პატარა ლექსიც შეუთხზავს: – გრაფინია კისკისაო, დადიანმა პრინცს მისცაო!
ამ საოცარ ისტორიას სევდიანი დასასრული აქვს: გადმოცემის თანახმად, პრინცესა აგრაფინა ბოლშევიკებმა სიყვარულის კოშკში დაახრჩვეს. იმდროინდელი თბილისის მკვიდრებს არაერთხელ მოუყოლიათ, რომ სასახლეში ქალის აჩრდილი დადიოდა.
ოლდენბურგის სასახლე თბილისურ ტრადიციულ არქიტექტურასაც მნიშვნელოვნად სცილდება: ციხე-დარბაზის ტიპის ნაგებობას აქვს ღია ტერასა, ქვის მოაჯირებიანი კიბე, შუა ბასტიონი აზიდული ციცაბო სახურავით და სამსართულიანი კოშკი საიდუმლო ოთახით; მთავარ ფასადზე თავმოყრილი შეისრული თაღები, კედელში ჩასმული ვარდულები, მოაჯირის წვრილი სვეტები გოთური სტილიზაციის უჩვეულო და საინტერესო ნიმუშს ქმნის.
დღეს სასახლე - საქართველოს თეატრის, მუსიკის, კინოსა და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმია...
ეს ისტორია ვაბშე ჩემი ფავორიტია:
საქართველოს ისტორიას, ბრწყინვალე და დიდებული პერიოდების გარდა, სამარცხვინო დაცემის პერიოდებიც ახსოვს. სწორედ ასეთად მიიჩნევა მეჩვიდმეტე საუკუნის 60-70-იანი წლები, როცა პოლიტიკური კრიზისისა და შინაომების ფონზე ქრისტიანული და ადამიანური ფასეულობების ნგრევა დაიწყო. ამ პერიოდს უკავშირდება ვახტანგ V-ის ძმის კონსტანტინეს ასულის, პირმშვენიერი თამარ დედოფლის დრამატული ისტორია.
თამარის შესახებ ვიცით, რომ 1661 წელს ლევან III დადიანს გააყოლეს ცოლად.
იმერეთში გამეფებული შინაფეოდალური ბრძოლების დროს, მას შემდეგ, რაც ბაგრატ IV მეორედ ავიდა სამეფო ტახტზე, იგი გააშორეს ლევან III-ს და ბაგრატს შერთეს ცოლად.
1678 წელს იმერეთის სამეფო ტახტს ბაგრატ IV-ის ნაცვლად იკავებს არჩილ II, რომელსაც სკანდის ციხეში მეფისგან საგანგებოდ გამოკეტილი თამარი გამოჰყავს და თავის პირველ ქმარს, ლევან III დადიანს უბრუნებს.
1679 წელს ბაგრატ IV სამეფო ტახტსა და თამარსაც ერთდროულად დაიბრუნებს.
1681 წელს ბაგრატ IV-ის გარდაცვალების შემდეგ, იმერეთის ტახტზე უზურპატორი გიორგი III გურიელი ავიდა, რომელმაც თავისი ცოლი დარეჯანი (ბაგრატ IV-ისა და თამარის ასული) გაუშვა და სიდედრი, თამარ მუხრანბატონი შეირთო ცოლად.
დედოფალზე, რომელიც დასავლეთ საქართველოს მთავართათვის „განხეთქილების ვაშლად“ იქცა, ვახუშტი ბატონიშვილი მოგვითხრობს:
„თამარი იყო ფრიად კეკლუცი და აღმატებული სიმშვენიერითა“ .
თამარ დედოფლის სილამაზით აღფრთოვანებას ვერ მალავს ფრანგი მოგზაური ჟან შარდენიც:
„ბევრი ლამაზი ქალი ვნახე ამ ქვეყანაში, მაგრამ მისი მსგავსი სილამაზისა არავინ მინახავს. მას, რა თქმა უნდა, ბრალი მიუძღოდა იმ გრძნობების აღძვრაში, რომელსაც მნახველში იწვევდა. იგი ვნებიანი, ნაზი, მიბნედილი თვალებით თითქოს მოითხოვდა კიდეც ტრფიალს და იმედსაც გაძლევდა“.
ბედმა ამ მშვენიერ და მაცდურ ქალბატონს სამი მამაკაცის და მათ შორის, საკუთარი ქალიშვილის ქმრის ცოლობა არგუნა. ამ დროს კი სასიყვარულო მარათონში ჩაბმულ მმართველთა სამთავროები და მოსახლეობა უმძიმეს ეკონომიკურ მდგომარეობაში სულს ღაფავდა...
ვაჟა კიკნაძე, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი: პირველ რიგში, გეტყვით, რომ საქართველოს ისტორიაში ეს არის ყველაზე ტრაგიკული საუკუნე. ამიტომაა, რომ ამ დროს სიყვარულიც არანორმალურია, ქორწინებაც და განშორებაც. მე-17 საუკუნის მეორე ნახევარში ერთმანეთს მეფობას ეცილებიან ქართლის მეფე ვახტანგ V (შაჰ-ნავაზი), იმერეთის მეფე ბაგრატ IV, არჩილ II შაჰ-ნაზარად წოდებული, თეიმურაზ I-ის შვილიშვილი ერეკლე I ნაზარალი ხანად წოდებული და გიორგი XI, რომელიც მერე ავღანეთში გაგზავნეს.
აი, ამ ფონზე ვითარდება თამარ დედოფალთან დაკავშირებული დრამატული ისტორია.
იმერეთის მეფემ ბაგრატ IV-მ თავისი დედინაცვლის დარეჯანის (ბაგრატ მეფის დედინაცვალიც ერთ-ერთი მძიმე შემთხვევაა მე-17 საუკუნის საქართველოს ისტორიაში) მითითებით, 1660 წელს ცოლად შეირთო დარეჯანის ძმისშვილი ქეთევანი. როგორც ჩანს, ეს ქორწინება ძალდატანებით მოხდა, ბაგრატს ქეთევანის ცოლად შერთვა არ სურდა. მალევე, დედინაცვლის ბრძანებით, ბაგრატი დააბრმავეს და სამეფო ტახტიდან ჩამოაგდეს.
ბაგრატმა 1663 წელს ტახტი დაიბრუნა.
სწორედ ამ პერიოდში მას თავს დაესხა სამეგრელოს მთავარი ლევან III დადიანი.
ამ ბრძოლაში ლევანი დამარცხდა. ბაგრატმა მას მშვენიერი ცოლი თამარი წაართვა და ცოლად თავისი და თინათინი შერთო.
სანამ ლევან III დადიანი და უსინათლო ბაგრატ IV ერთმანეთს ებრძოდნენ, ახალი მეტოქე გამოუჩნდათ – თამარზე შეყვარებული გურიის მთავარი გიორგი გურიელი.
- გამოდის, რომ დასავლეთ საქართველოს სამივე პოლიტიკური ერთეულის ლიდერი თამარის ხელში ჩასაგდებად იბრძოდა...
- დიახ, ასე იყო. გიორგი გურიელი ძალიან ამბიციური პიროვნება გახლდათ, რომელსაც სამეგრელოსა და იმერეთის მეფობაზეც ჰქონდა პრეტენზია. ამასთანავე, შეყვარებული იყო ბაგრატის ცოლზე და გადაწყვეტილი ჰქონდა, რადაც არ უნდა დასჯდომოდა, ქმრისთვის წაერთმია. ამისთვის უამრავ საშუალებას მიმართა.
მათ შორის, ახალციხის ფაშას გაურიგდა და ძალიან დიდი ფული გადაუხადა, რომ ამ საქმეში დახმარებოდა. როცა ბაგრატის ყურამდე მივიდა, როგორი მონდომებით იბრძოდა გურიელი თამარის დასაუფლებლად, მოვლენებს დაასწრო და თვითონ გაილაშქრა გურიაში. შემდეგ კი გიორგი გურიელს თავისი და თამარის საერთო ქალიშვილი - დარეჯანი მიათხოვა. ბაგრატი ფიქრობდა, რომ ამით გურიელს დააშოშმინებდა და ის სიდედრის ცოლად მოყვანას აღარ მოინდომებდა.
- მაგრამ შეცდა...
- დიახ. იმერეთში ვახტანგ მეხუთის ვაჟის არჩილის გამეფების შემდეგ ბაგრატი იძულებული გახდა, ქუთაისიდან გაქცეულიყო და გიორგი გურიელთან შეეფარებინა თავი. ამ დროს თამარ დედოფალი სკანდის ციხეს აფარებდა თავს. არჩილმა ეს ციხე აიღო, თამარი კი პირველ ქმარს, ლევან მესამე დადიანს დაუბრუნა. 1679 წელს ბაგრატმა კვლავ გააძევა არჩილი და ქუთაისში მეფედ დაბრუნდა. ამის შემდეგ ისევ დაესხა თავს დადიანს, წაართვა თამარი და ცოლად დაისვა. 1681 წელს იმერეთის მეფე ბაგრატი გარდაიცვალა და იმერეთის ტახტი გიორგი გურიელმა ჩაიგდო ხელში. პირველივე, რაც გურიელმა გამეფებისას გააკეთა, ის იყო, რომ ცოლი – დარეჯანი გაუშვა და საკუთარ სიდედრზე – თამარზე იქორწინა.
ამდენ აღზევებულ ბოგანოს ისევ მონარქია არ ჯობს?, ამდენ პელენწუკაშვილს ისევ არისტოკრატები არ სჯობს?
