სტალინის საგმირო საქმეები მაგის შემთითხნავმა კარგად უწყოდა))) ამიტომაც აგდია სანაგვეზე და მხოლოდ ფ აშისტების და ლიობერალებისთვისაა ის "დოკუმენტი"
ნუ მოგწყინდება იმეორე იმეორე )) არ დაზარალდება სტალინი მაგით
სტალინის დავალება ეჟოვის ლიკვიდაციასთან დაკავშირებით ბერიამ ზედმეტი ცერემონიების გარეშე შეასრულა
ვლადიმერ კარანაძე
დახვრეტის წინ ტუხაჩევსკიმ შესძახა, სტალინს გაუმარჯოსო. ამან ბელადი ჩააფიქრა, რადგან მოღალატეები ასე არ იქცევიან. მის ყურამდე ისედაც მიდიოდა ინფორმაცია უდანაშაულო ადამიანების სიკვდილით დასჯის შესახებ. სტალინის რეაქცია გასაკვირი არ უნდა ყოფილიყო, რადგან ერთ დროს ტუხაჩევსკი მისი ფავორიტი გახლდათ, ის უზარმაზარი ინტელექტით გამოირჩეოდა და თავის დროზე საიმპერატორო არმიის მაღალჩინოსანი იყო. გადამწყვეტ მომენტში კი, ბოლშევიკების მხარეს გადავიდა და არაერთხელ გაუსწორა სიკვდილს თვალი. ახლა კი ეს კაცი, რომელსაც სასიკვდილო განაჩენი, ფაქტობრივად, სტალინმა გამოუტანა, კედელთან იდგა და იდიოტი სალდაფონების ტყვიას ელოდებოდა. ამის მიუხედავად, საიქიოს უკანასკნელი რიტუალი, ამაყად შეასრულა – წელში გამართული დაელოდა ბრძანებას. თუმცა, მისმა შეძახილმა ტყვიებს დაასწრო. სიცოცხლის უკანასკნელ წამს, მოღალატე ცხადია, ვერ იტყოდა, სტალინს გაუმარჯოსო. ამის შემდეგ ბელადმა სერიოზული ეჭვი შეიტანა ეჟოვის საქმიანობაში, რასაც დადებითი შედეგები მოჰყვა. ათასობით უდანაშაულო ადამიანს შეუნარჩუნდა სიცოცხლე. ერთი საინტერესო შემთხვევაც მოხდა. ვეშინსკოეს რაიონში, შინაგან საქმეთა კომისრის, ეჟოვის განკარგულებით, რაიონის მთელი ხელმძღვანელობა დააპატიმრეს. მათ ბრალი ხალხის მტრობაში ედებოდათ. ამ ადამიანებს მხსნელად, დიდი რუსი მწერალი, მიხეილ ალექსანდრეს ძე შოლოხოვი მოევლინათ. ის ბელადს ეახლა და იმის თქმაც გაუბედა, რომ დაპატიმრებულები სამშობლოსთვის თავდადებული ადამიანები იყვნენ; და, თუ მისი მეგობრები მტრები არიან, თვითონაც მტერია. იოსებ ბესარიონის ძემ მომენტალურად გამოიძახა ეჟოვი, თვალი თვალში გაუყარა და ჰკითხა, შეიძლებოდა თუ არა, მწერალი შოლოხოვი მტერი ყოფილიყო. შეშინებულ ჯალათს მეტი არაფერი დარჩენოდა და უპასუხა, არაო. ამას ბელადის ბრძანება მოჰყვა: სასწრაფოდ გამოიძიეთ „ვეშინსკოელთა საქმე“, ისე სწრაფად, რომ „წყნარი დონის“ ავტორი, არ მოვაცდინოთო. „ნიკოლოზ ივანეს ძე ჯალათის“ (როგორც მას ხალხმა დაარქვა) თავმოყვარეობა საშინლად შეილახა. ის იძულებული გახდა, ორჯერ მოეწერა ხელი იმ დაწესებულების შეცდომაზე, რომელსაც თვითონ ხელმძღვანელობდა და ბოდიშის მოხდაც ორჯერ მოუწია. ერთხელ, იმისთვის, რომ მთავარმა ჩეკისტმა უდანაშაულო ხალხი დააპატიმრა, რომელთა მიმართ ბრალდებები აშკარად შეთითხნილი იყო და მეორედ იმისთვის, რომ როგორც პარტიული კონტროლის კომისიის თავმჯდომარემ, კომუნისტური პარტიის რიგებიდან „ამხანაგები“ გარიცხა. შემდეგ, იძულებული გახდა, ისინი პარტიაშიც ხელახლა აღედგინა და თანამდებობებზეც. აი, რა შეეშალა ეჟოვს, კაცს, რომელსაც სტალინის ნდობა და განუსაზღვრელი ძალაუფლება ჰქონდა. მისი ერთი სიტყვით, ასეულობით ადამიანს ხვრეტდნენ. ჯალათმა კარგად იცოდა, რომ ბელადი არ აპატიებდა ტუხაჩევსკის სიკვდილს. აუცილებელი იყო სასწრაფო ზომების მიღება, მაგრამ გონებადაბნელებულმა და გაბოროტებულმა უარესი სისულელე ჩაიდინა, რითაც საკუთარ თავს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა.
გაბოროტებული ჩეკისტის შეცდომა
„ნიკოლოზ ივანეს ძე ჯალათმა“, რომელიც შოლოხოვს „ქაღალდის ჭიას“ ეძახდა, გადაწყვიტა, გაენადგურებინა მწერალი, რომელმაც გაბედა და მის ყოვლისშემძლეობას წინ აღუდგა. ეს კი დაბრკოლებად ექცა მწვერვალისკენ მიმავალ გზაზე. სულ ცოტა ხანში, როსტოვის ოლქის „ნკვდ-ს“ (შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატი) უფროსმა დირექტივა მიიღო, მაკომპრომეტირებელი მასალები შეეგროვებინა რაიკომის მდივან ლუგოვზე და მწერალ შოლოხოვზე, რადგან თურმე, მწერლის სახლში საბჭოთა ხელისუფლების მტრები იკრიბებოდნენ და რეჟიმის დამხობის გეგმებზე საუბრობდნენ. „ბუნტოვშიკები“ კი ისევ „ვეშინსკოელთა საქმის“ წევრები იყვნენ, რომელთაც „სხვებიც“ ეხმარებოდნენ. ასეთი იყო გონებაჩლუნგი ეჟოვის შურისძიების გეგმა. დაპატიმრებულ კაზაკებს სცემდნენ და აშინებდნენ, რათა ჩვენება შოლოხოვის საწინააღმდეგოდ მიეცათ. ჯალათის დავალებას საოლქო პარტიული აპარატის მუშაკები – კოგანი და შეველევი ასრულებდნენ. კოგანმა ვეშინსკოეში ჯაშუშად ყოფილი კომკავშირელი მუშაკი – ინჟინერი ივანე პოგორელოვი გაამწესა. მას მანამდე სამსახურიდან და პარტიიდან გარიცხვით და ციხითაც დაემუქრნენ. შემდეგ კი პირობა ჩამოართვეს, თუ შოლოხოვის საწინააღმდეგო მასალებს შეაგროვებ, შენზე ყოველგვარი ეჭვი მოგვეხსნებაო. ეჟოვმა სწორედ აქ დაუშვა შეცდომა, რადგან „აგენტმა“ იმედები ვერ გაამართლა. პოგორელოვი ლუგოვსა და შოლოხოვს მართლაც დაუახლოვდა. ხშირად იმყოფებოდა ის მწერლის სახლში, მაგრამ პატიოსანი კაცი გამოდგა, სინდისმა შეაწუხა, რაიკომის მდივანთან მივიდა და სიმართლე გაუმხილა. რთული მისახვედრი არ იყო, რა ელოდა მწერალს. ლუგოვი და პოგორელოვი დაღამებას დაელოდნენ, შემდეგ კი შოლოხოვი, ისე, რომ არავისთვის არაფერი უთქვამთ, სახლიდან გააპარეს. სტალინთან შოლოხოვს ხანგრძლივი საუბარი ჰქონდა. ერთადერთი, რაც მწერალმა ბელადს სთხოვა, ის იყო, რომ დაეცვა პატიოსანი ადამიანები ცილისწამებისა და დევნისაგან.
საქმის გარჩევა
მოწვეულთა შორის იყვნენ: როსტოვის ოლქის „ნკვდ-სა“ და ვეშინსკოეს რაიონული განყოფილების მუშაკები. იქვე იყვნენ პოგორელოვი და ლუგოვი. სტალინმა ისეთი გენიალური სპექტაკლი დადგა, რომ მსოფლიოს ნებისმიერი წამყვანი თეატრის რეჟისორებს შეშურდებოდათ. ყოვლისშემძლემ ნება დართო ორივე მხარეს თავისუფლად ესაუბრათ. როსტოვის მთავარმა ჩეკისტმა ლაპარაკი წამოიწყო იმის თაობაზე, თუ როგორ ცუდად მუშაობს პარტიის რაიკომი. ლუგოვი ადგილიდან წამოხტა და თქვა, რომ ეს ცილისწამებაა და რაიონი საუკეთესოა საუკეთესოთა შორის. თავიდან ბრძოლა თანაბრად მიმდინარეობდა, მაგრამ სტლინმა მოლოტოვს თვალი ჩაუკრა და ეჟოვის ბედის ბორბალი უკუღმა დატრიალდა. მოლოტოვმა რეპლიკა ისროლა: „რატომ არის 5 000 კომუნისტი დაპატიმრებული? რა, ოლქის ყველა კომუნისტი ხალხის მტერია?“
სტალინის თანხმობის გარეშე ამ შეკითხვას ვერავინ დასვამდა. ვითარება დაიძაბა. ბელადი კოგანს მიუახლოვდა. კოგანი ფეხზე წამოხტა, სახეზე მკვდრის ფერი ედო. მიიღეთ თუ არა მითითება, ცილი დაგეწამათ და პოგორელოვი ჯაშუშად მიგეჩინათ მწერლისთვის? აღწევდით თუ არა იარაღის მუქარით შოლოხოვის წინააღმდეგ ჩვენებების მიღებას? – ჰკითხა იოსებ ბესარიონის ძემ. დიახ! – უპასუხა მან. ასე მარტივად ჭამა პური სამართალმა. საქმის გარჩევას სასამართლო არ დასჭირვებია. ამის შემდეგ ბელადმა ერთადერთი შეკითხვა დასვა: ვინ მოგცათ ასეთი განკარგულება? – ამხანაგმა გრიგორიევმა. განკარგულება შეთანხმებული იყო ამხანაგ ეჟოვთან, აკანკალებული ხმით ამოღერღა მოპასუხემ. ელდანაცემი ეჟოვის მიერ წამოძახებული „არა“, განწირული ადამიანის უაზროდ გამოცემულ ბგერებს უფრო ჰგავდა.
– ეჟოვ, თქვენ, პრაქტიკულად, უთავოდ დატოვეთ მთელი პარტიული ორგანიზაცია და სხვა ორგანიზაციებიც. უტყუარი ინფორმაცია მაქვს, რომ ტუხაჩევსკის ჯგუფიდან 40 000 სამხედრო პირი სიკვდილით დასაჯეს. ეს ჩვენი რიგების წმენდა კი არა, კადრების განადგურებაა. ალბათ, მათზეც ისეთივე ხერხებით მოქმედებდით, როგორც როსტოვში, ამას გამოკვლევა სჭირდება, – თქვა ბელადმა. ნათლად ჩანდა, რომ ეჟოვის საქმე წასული იყო. სტალინმა კი ამ სპექტაკლით ერთბაშად რამდენიმე სამიზნეს მოარტყა: საბჭოთა მწერალს დაანახვა, თუ როგორ ობიექტურად იხილავს პოლიტბიურო რთულ, საჭირბოროტო საკითხებს; თუ როგორ ზრუნავს ბელადი ადამიანებისა და სამართლიანობისთვის და, რა თქმა უნდა, ყველაზე მნიშვნელოვანი – რა ელის მას, ვინც შეცდომას დაუშვებს. შეცდომა კი ბევრი იყო. შეცდომა იყო ის, რომ მწერალი შოლოხოვი, რომელიც სტალინმა ერთხელ უკვე დაიცვა, „ერთგულმა“ ჩეკისტმა გაბედა და კვლავ საფრთხის წინაშე დააყენა, თანაც ბელადის გვერდის ავლით, თვითნებურად იმოქმედა. მთავარი შეცდომა კი ის იყო, რომ არ დაემორჩილა სტალინის ნებას. ეს ისე, თორემ, საერთოდ, ეჟოვის მოშორების დრო იყო. მან ბევრი იცოდა და მეტისმეტად ოდიოზური ფიგურაც გახდა.
P.S. საიდუმლო დავალება ლავრენტი ბერიამ, იმ დროისთვის საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა მინისტრის, ანუ ისევ ეჟოვის, მოადგილემ, ჩინებულად და ბევრი ცერემონიის გარეშე შეასრულა – ნიკოლოზ ივანეს ძე ეჟოვი თავის თანაშემწეებთან და თანამებრძოლებთან ერთად, იმავე ეზოში დახვრიტეს, სადაც მარშალმა ტუხაჩევსკიმ სიკვდილის წინ შესძახა: „გაუმარჯოს სტალინს“! ჯალათისგან კი ასეთი სიტყვები არავის გაუგონია.
როგორ დაუბრუნა სტალინმა საქართველოს უძველესი სიწმინდეები
მავანთა აზრით, სტალინს საქართველოსა და ქართველი ერისათვის უბედურებისა და საშინელების მეტი არაფერი მოუტანია, მაგრამ საერთაშორისო საზოგადოება „სტალინის“ თავმჯდომარის, ბატონი გრიშა ონიანის მიერ მოძიებული ფაქტები სრულიად საპირისპიროს მეტყველებს.
– ბატონო გრიშა, სტალინი საქართველოს და ქართული კულტურის დამანგრევლად არის გამოცხადებული და თქვენ საპირისპიროს ამტკიცებთ?
– მე არაფერს ვამტკიცებ, ფაქტები ამტკიცებენ ყველაფერს... 1922 წლის 20 ივნისს რუსეთის ცენტრალურმა აღმასრულებელმა კომიტეტმა განიხილა განათლების სახალხო კომისრის მოადგილის, ცნობილი ისტორიკოსის, პროფესორ პოკროვსკის მოხსენება, რომელიც სტალინის უშუალო მითითებით იყო მომზადებული და შეეხებოდა საქართველოდან რუსეთში გატანილი სამუზეუმო ძვირფასეულობისა და საარქივო კოლექციის საქართველოში დაბრუნების საკითხს. დადგენილების ნაწილში სტალინის მიერ ჩაწერილი იყო სიტყვები: „მეფის ხელისუფლება ავიწროებდა საქართველოს, ითვისებდა და იტაცებდა ერის კულტურის განძს. საბჭოთა ხელისუფლებეამ უნდა გამოასწოროს ეს შეცდომა და განამტკიცოს რუსი და ქართველი ხალხების მეგობრობა“. რუსეთის აღმასრულებელმა კომიტეტმა შექმნა კომისია, რომელშიც შევიდნენ ქართველი მეცნიერები – ვუკოლ ბერიძე, კორნელი კეკელიძე, აკაკი შენიძე, პავლე ინგოროყვა და სარგის ცაიშვილი. რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიიდან კი კომისიის მუაშაობაში მონაწილეობა მიიღეს აკადემიკოსებმა ოლდენბურგმა და ბარტოლდმა. კომისიამ ნაყოფიერად იმუშავა და 1992 წლის 29 აგვისტოს დაადგინა: „ყველა ქართველი წარმოშობის რეგალიები და სიძველენი, რომლებიც დაცულია რუსეთის მუზეუმებსა და საცავებში, მათი ქართული წარმოშობის დასაბუთების შემდეგ, უნდა გადაეცეს საქართველოს რესპუბლიკას“.
– ამ დადგენილებით გადაწყდა ყველაფერი?
– გეტყვით... უდიდესი შრომა გასწიეს შალვა ამირანაშვილა და იური მარმა, რათა შეედგინათ სია ხელნაწერებისა, რომლებიც დაცული იყო ე.წ. სააზიო მუზეუმებში. ყველა ეს ფონდი სულ მალე ლენინგრადიდან გადატანილ იქნა მოსკოვში, ხოლო შემდეგ – თბილისში და კორნელი კეკელიძის ხელნაწერთა ინსტიტუტში დაიდო ბინა. შალვა ამირანაშვილის თავგანწირული მცდელობა, მიეკვლია ტიხრული მინანქრისათვის, წარმატებით დასრულდა – „ბოტკინის კოლექციის“ სახელწოდებით საქართველოს ეს უძვირფასესი განძი რუსეთის სახელმწიფო განძთსაცავში ინახებოდა. მიუხედავად არაერთგზის მოთხოვნისა, განძსაცავის დირექტორი კატეგორიული უარით ისტუმრებდა ახალგაზრდა შალვა ამირანაშვილს იმ მოტივით, რომ განძთსაცავში არეული იყო ყველა ძვირფასეულობა და მათ კლასიფიკაციაეს სულ მცირე 5 წელი მაინც დასჭირდებოდა. ბატონი შალვა კი თავისას არ იშლიდა. და აი, როცა კრემლის ერთ0ერთ სკვერში სტალინი და ალიოშა სვანიძე სეირნობდნენ, მათ შორიახლოს „გამოჩნდა“ ახალგაზრდა მეცნიერი შალვა ამირანაშვილი. ალიოშა სვანიძემ – სტალინის ცოლის ძმამ, მას უამბო ამ ახალგაზრდა მეცნიერის შესახებ, რომელიც ქართული კულტურულ ძეგლებზე მუშაობდა. სტალინმა მისი ახლოს გაცნობა მოისურვა და ალიოშამ შალვა ამირანაშვილი ხელის დაქნევით თავისთან მიიწვია. სტალინი გაეცნო ახალგაზრდა მეცნიერს და გამოჰკითხა, თუ როგორ მიდიოდა ხელნაწერთა და სხვა ფასეულობეის მიღება-ჩაბარების საქმე. შალვა ამირანაშვილმა მადლობა გადაუხადა ძვირფასი კოლექციის გადმოცემისათვის, მაგრამ აუხსნა, თუ რა წინააღმდეგობები ჰქონდა განძთსაცავის ადმინისტრაციასთან ქართული ტიხრული მინანქრის, ე.წ. „ბოტკინის კოლექციის“ გამო. სტალინი გულდასმით უსმენდა ახალგაზრდა მეცნიერის ახსნა-განმარტებას, ოლოს კი შარვლის ჯიიდან პატარა ბლოკნოტი ამოიღო, შიგ რაღაც ციფრები ჩაწერა და ამოხეული ფურცელი შალვას გაუწოდა – „ხვალ, 11 საათზე, ამ ტელეფონზე დამირეკეთ და მითხარით საქმის ვითარება!“ მეორედ დილის, 9 საათზე, დირექტორის კაბინეტის კართან დადარაჯებულმა შალვამ კიდევ უფრო მკაცრი შენიშვნა მიიღო: „უქმად ნუ აცდენთ დროს, ახალგაზრდავ, მხოლოდ 5 წლის შემდეგ გექნებათ საშუალება, ნახოთ თქვენი განძი, თუ, რა თქმა უნდა, აქ აღმოჩნდა!“ მეცნიერმა ამ შემთხვევაში იმის უფლება ითხოვა, რომ ტელეფონის ესარგებლა, რომლის ნებართვაც მკაცრი მასპინძლისგან მიიღო.
„როდესაც ტელეფონის აპარატის დისკში თითი ჩავყავი, – იგონებს შალვა ამირანაშვილი, – ასე მეგონა, დენმა დამატყა. ძალზე განვიცდიდი და მალ-მალე მომცრო ფურცელს ჩავხედავდი, რადგან ციფრები თვალებიდან გამირბოდა. როგორც იქნა, ნომერი ავკრიფე და ზარს დაველოდე. მეორე სიგნალზე სტალინის ხმა გავიგონე... როგორ არის საქმე, ახალგ.აზრდავ? – გაისმა ქართულად. მეც ქართულად ვუპასუხე, რომ საქმე ცუდადაა. „დაელოდეთ!“ და ყურმილი გათიშა. არ გასულა ერთი წუთიც, რომ სხვა ტელეფონის აპარატმა დარეკა, დირექტორი სასწრაფოდ დასწვდა, ყურმილს და ელვის სისწრაფით ფეხზე წამოხტა. მესმოდა სიტყვები: „არის, ამხანაგო სტალინ, არის, ამხანაგო სტალინ!“ ყურმილი დადო და დაიწყო ისტერიული ყვირილი, ეძახდა თავის მოადგილეებსა და სექციის უფროსებს, აძლევდა განკარგულებებს, რომ სასწრაფოდ მიეყვანათ ეს ახალგაზრდა მეცნიერი იმ საცავში, სადაც „ბოტკინის კოლექცია“ ინახებოდა, რომ სასწრაფოდ დაეწყოთ მისი სამუზეუმო ექსპონატებად დაწყობა, შეფუთვა და ტრანსპორტირება. აჩქარებული ნაბიჯით გავყევი დარბაზისაკენ, შევედი და ცხადად ვნახე სიზმრად ნახული ქართული საგანძური, ცალ ხელში იმ განძის ნუსხა მეჭირა, რომელსაც ვეძებდი, ხოლო იქვე ეწყო ჩვენ წინაპართა მიერ შექმნილი სასწაული. მე გადავსინჯე იგი, საბედნიეროდ, ქართული მინანქრების კოლექცია მთლიანი აღმოჩნდა, ასევე კოლექციაში აღმოჩნდა გელათიდან წამოღებული ღვთისმშობლის ხატი მინანქრისა, აგრეთვე, ჯუმათისა და შემოქმედის ხატები, ჯვრები და სხვა განძეულობა. მიღება-ჩაქარების აქტის გაფორმების შემდეგ, ეს განძეულობაც საქართველოში ჩამოვიტანეთ, დღეს ეს ძვიფასი კოლექცია საქართველოს ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმს ამშვენებს“.
– ძალიან საინტერესო ისტორიაა, ბატონო გრიშა. რაც შეეხება სტალინის დამოკიდებულებას მრავალსაუკუნოვანი ქართული მწერლობისადმი, ამის შესახებ რას იტყვით?
– 1934 წელი ერთ-ერთი გამორჩეული წელია საბჭოთა კავშირის არსებობის 70 წლის მანძილზე. მრავალეროვანი და მრავალკულტურული სახელმწიფო ემზადებოდა მწერალთა პირველი ყრილობისათვის, სადაც უნდა გამომზეურებულიყო და საბჭოეთში შემავალი ერებისა და ეროვნებების ნაციონალური კულტურა და შემოქმედება, მათ შორის იყო საქართველო თავისი უძველესი კულტურითა და შემოქმედებით. იმხანად საქართველოს მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე იყო მალაქია ტოროშელიძე, რომელიც იმვე წლის ზაფხულში მიავლინეს ქალაქ მოსკოვში ყრილობის დღის წესრიგისა და სხვა საკითხების დასადგენად. სტალინმა ისარგებლა ტოროშელიძის მოსკოვში ყოფნის და თავისთან იხმო.
სტალინი: – როგორც გადმომცეს, თქვენ ყოფილხართ საქართველოს მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე?
ტოროშელიძე: – დიახ, მე გახლავართ!
სტალინი: – მაშ თქვენ გამოხვალთ მოხსენებით მწერალთა საკავშირო ყრილობაზე ქართული ლიტერატურის შესახებ?
ტოროშელიძე: – დიახ, მე მაქვს დავალებული!
სტალინი: – აბა, ერთი მოკლედ მითხარით, როგორ აპირებთ მოხსენების აგებას? რას მოახსენებთ მწერალთა ამ დიდ ყრილობას ქართული მწერლობის შესახებ?
ტოროშელიძე: – მე ვიტყვი, ამხანაგო სტალინ, რომ ოქტომბრის დიდმა რევოლუციამ გაათავისუფლა რუსეთის ყოფილი იმპერიის ტერიტორიაზე მოსახლე ერები, ამ ერებმა მოიპოვეს კულტურული შემოქმედების საშუალება და მათ შორის, ეს საშუალება მოიპოვა ქართველა ხალხმაც, რომელიც აი, თითქმის 15 წელია, საბჭოთა წყობის პირობებში ქმნგის ახალ ეროვნულ ლიტერატურას და მე ვუამბობ ყრილობას, თუ რას წერენ ჩვენი საუკეთესო მწერლები: მ. ჯავახიშვილი, გ. ტაბიძე, პ. იაშვილი, ტ. ტაბიძე, გ. ლეონიძე და სხვა. სტალინს სახეზე უკიდურესი აღშფოთება გამოეხატა, ვერ ფარავდა უკმაყოფილებას – „როგორ? თქვენ ეტყვით ყრილობას, რომ ქართველმა ხალხმა მხოლოდ ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ მოიპოვა კულტურული შემოქმედების საშუალება და მანამდე არაფერი შეუქმნია კულტურის დარგში? ამას ეტყვით ქვეყნიერებას ყრილობის ტრიბუნიდან?“ – სტალინის გაბრაზებამ კულმინაციას მიაღწია. – „გადაეცით ქართველ მწერლებს ჩემი სახელით, რომ, თუ რაიმე მისი მსგავსის შექმნა არ შეუძლიათ, რაც ჩვენს წინაპრებს შეუქმნიათ კულტურისა და მწერლობის დარგში, მათი მემკვიდრეობის გამოჩენის უნარი მაინც იქონიონ. მოხსენება უნდა დაიწყოთ (მკაცრად მიუთითა სტალინმა) შოთა რუსთაველიდან მაინც, თუ უფრო ადრინდელიდან არა. დაწვრილებით უნდა ილაპარაკოთ რუსთაველზე, დაე, გაიგოს ყველამ ჩვენს ქვეყანაში და მის ფარგლებს გარეთაც, როგორი ღირებულების კულტურული განძი შეუქმნია ქართველ ხალხს (ოქტომბრის) რევოლუციამდე. შემდეგ გადმოხვალთ უფრო ახლობელ საუკუნეებზე და დაახასიათებთ სულხან-საბა ორბელიანის, დავით გურამიშვილის, ბესარიონ გაბაშვილის შემოქმედებას. განსაკუთრებით ვრცლად უნდა ილაპარაკოთ ნიკოლოზ ბარათაშვილის პოეზიაზე. აი, როგორი დიდი პოეტი წარმოუშვია საქართველოს მეცხრამეტე საუკუნის დამდეგს, როცა იგი თვითმპყრობლობის დამონებულ კოლონიად იყო ქცეული. მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევარზე რომ გადახვალთ, დაწვრილებით უნდა ილაპარაკოთ ილია ჭავჭავაძის შესახებ, შემდეგ აკაკი წერეთელსაც თავისი უნდა მიუზღოთ და ვაჟასაც. შემდეგ უნდა განიხილოთ გასული საუკუნის მიწურულის რამდენიმე შესანიშნავი ქართველი მწერლის: ალექსანდრე ყაზბეგის, ეგნატე ნინოშვილის, დავით კლდიაშვილის, იროდიონ ევდოშვილის შემოქმედება და დასასრულ იტყვით, რომ ასეთი ხანგრძლივი და მდიდარი ტრადიციების საფუძველზე, ქართველი ხალხი დღესაც ქმნის თანამედროვეობის შესაფერის ლიტერატურას და ბოლოს მიმოიხილავთ ქართველი მწერლების ყველაზე დამახასიათებელ ნაწარმოებებს. მოხსენებას, რასაკვირველია, დაწერილს ჩამოიტანთ, მე წავიკითხავ მას და შემდეგ გაიტანთ ყრილობაზე!..
სტალინმა კარგაც იცოდა, რომ დაცემა-დაკნინების ეპოქაგამოვლილი საქართველო ამოვარდნილი იყო საკაცობრიო ცივილიზაციის ჩარჩოებიდან, ხოლო თვალუწვდენელი საბჭოეთის მაღალი ტრიბუნიდან, მთელი მსოფლიოს გასაგონად სტალინის მიერ ჩამოყალიბებული ქართული კულტურის ათასხუთასწლოვან ისტორიაზე წაკითხული მოხსენება იქნებოდა ის ბიძგი, რომელიც უნდა გამხდარიყო ქართული კულტურისა და მწერლობის განვითარების საფუძველთა საფუძველი. სტალინის გეგმით, საყრილობო სიტყვის დასაწერად მობილიზაცია გაუკეთეს მეცნიერულ და ლიტერატურულ ელიტას, რომელშიც შედიოდნენ კორნელი კეკელიძე, პავლე ინგოროყვა, გერონტი ქიქოძე, ალექსანდრე ბარამიძე, მიხეილ ზანდუკელი, მალაქია ტოროშელიძე.
– და როგორ წარიმართა მწერალთა კავშირის პირველი ყრილობა?
– 1934 წლის 19 აგვისტოს მალაქია ტოროშელიძე სტალინის მიერ მოწონებული მოხსენებით სვეტებიან დარბაზში საბჭოთა კავშირის მწერალთა კავშირის ყრილობის პრეზიდიუმის მაღალი ტრიბუნებიდან მიესალმა ყრილობის მონაწილეებს, სადაც მოწვეული იყვნენ მსოფლიოს ყველა ქვეყნის გამოჩენილი მწერლები და პოეტები. „ტოროშელიძის სიტყვამს, – იგონებს ბესარიონ ჟღენტი, – ნამდვილი სენსაცია გამოიწვია ყრილობის მონაწილეებზე, უცხოელ სტუმრებზე, მილიონობით ადამიანზე ჩვენს სამშობლოში და მის საზღვრებს გარეთ. გამომსვლელები გააოცებას ვერ მალავდნენ, რომ დღემდე არაფერი იცოდნენ ამ უნიკალური საგანძურის შესახებ“. ყრილობის გახსნის მეორე დღეს, დილით, როდესაც მოსაცდელში შეიკრიბნენ, ნახეს, რომ სვეტებზე მსოფლიოს გამოჩენილ მწერალთა პორტრეტები ადგილშეცვლილები ეკიდა, რადგან პირველ სვეტზე გამორჩეულად გამოფენილი იყო უკვდავი შოთა რუსთაველის ფერადი პორტრეტი, რომელიც ამაყად გაჰყურებდა არამარტო სვეტებიანი დარბაზის ინტერიერს, არამედ მთელ მსოფლიოს თავის თანამემამულესთან ერთად. „ამიტომ ყრილობის მონაწილე ქართველი მწერლები ცრემლებს ვერ ვიმაგრებდით და ხმამაღლა ვქვითინებდით“,– დაძენს ბესარიონ ჟღენტი. ლეგენდარული ყრილობის ახალგაზრდა მონაწილემ ირაკლი აბაშიძემ ამ მოვლენას შემდეგი სიტყვები მიუძღვნა:
ეს იყო შოთა...
უცებ ღელვა და ჟრუანტელი,
უცებ თვალებში ბედნიერი ალმასის წვეთი,
კავშირთა სახლში შემოვიდა დიდი ქართველი
და ტრიბუნასთან დაიკავა პირველი სვეტი!
ესაუბრა დიტო ჩუბინიძე
* * *
სტალინმა მართლმადიდებლობა გადაარჩინა, ილია ჩიკვაიძე! რჩეული მამა
