August
Super Crazy Member +
ჯგუფი: Members
წერილები: 10157
წევრი No.: 17684
რეგისტრ.: 27-February 06
|
#6621894 · 10 Sep 2007, 15:15 · · პროფილი · პირადი მიმოწერა · ჩატი
* * *
ნახირივით მიერეკებოდნენ. ყირიმიდან ჩეხოსლოვაკიამდე ჩაიყვანეს. უკრაინელი ქალები გზაზე ხვდებოდნენ, პურს და კარტოფილებს ესროდნენ. ზოგი ავტომატის კონდახის ცემასაც არ ეპუებოდა - პირდაპირ ტყვეებში შემოვარდებოდა და მოხარშულ კვერცხებსა თუ ბოთლით რძესაც კი მიაწვდიდა რომელიმე გაძვალტყავებულ ტყვე ჯარისკაცს. გერმანელი ბადრაგაიც ასე თუ ისე თვალს ხუჭავდა. შეძლების და გვარად არ რეაგირებდა
ქალებმა რამოდენიმე ტყვე დაიხსნეს კიდევაც. ტყვე ჯარისკაცს ანთავისუფლებდნენ თუ იქაური იყო, ოჯახი ჰყავდა და ცოლიც მოაკითხავდა. უკრაინელკმა გოგომ ოლესია ერქვა, გვარი აღარ ახსოვს, დედამისის ქორწინების ბეჭდითა და სახელდახელოდ მოგონილი, მაგრამ კარგად გაზეპირებული ტყუილით სცადა შოთას განთავისუფლება. არ გაუმართლა. უფროსი ადგილზე არ აღმოჩნდა. მეორე დილით კი მთელი ბანაკი აყარეს და გზას გაუყენეს. ეტყობა ახალი ნაკადის მისაღებად ადგილი გაანთავისუფლეს.
რუმინეთის ტერიტორიაზე ყველაფერი შეიცვალა. ბადრაგი უკვე რუმინელები იყვნენ. თუ მშიერ მწყურვალი გასავათებული ტყვე ჯარისკაცი ფეხს ვერ აუწყობდა და ჩამორჩებოდა მათ, ცხენზე ამხედრებულთ, იქვე ხვრეტდნენ.
მაინც ჩაიტანა სული და ძვლები ჩეხეთამდე. მთავარია ცოცხალი იყო დანარჩენს ეშველებაო ფიქრობდა. ახალგაზრდა იყო, გამოუცდელი. გზაშივე გაიცნო გაჭირვების თანამოზიარენი. ქართველებიც იყვნენ რამდენიმე კაცი. მათთან ახლოს ყოფნას არჩევდა.
ექიმი შტუტმანიც მათსავით ტყვე იყო. მაგრამ მათზე უარესი საფრთხე ელოდა – ებრაელი იყო. შავგვრემანი ქართველად გავასაღოთო, შესთავაზა დანარჩენებს. დათანხმდნენ. ლევ მარკოვიჩიც მონდომებით იჩემებდა ქართველობას. მაინც დაეჭვდნენ. ვიღაც სოხუმელი სომეხი იყო - ბანაკში ჩასვლისთანავე დააბეზღა – ეგ ქართველი არ არის, ქართული არ იცისო. ქართული არც შენ იცი საქართველოში დაბადებულმა და გაზრდილმაო – თავისაზე დადგნენ ბანაკის უფროსთან მიყვანილი ქართველები. სხვა ისედაც რა გზა ჰქონდათ. მოტყუილების მცდელობისთვის მათაც იგივე ელოდათ რაც ლევ მარკოვიჩს – მამა ქართველი ჰყავდა – კვინიხიძე, მაგრამ დედამისი რუსია და მთელი ცხოვრება რუსეთში გაატარა. საქართველოში ნამყოფიც არ არის, ქართული საიდან ეცოდინებაო. თანაც თუ ასეთი დაკვირვებული ხარ ის ვეღარ შეამჩნიე, რომ ლაპარაკით ვერ ლაპარაკობს ქართულად თორემ ყველაფერი რომ ესმისო – უტეხად არ თმობდნენ ქართველები. ეტყობა ისე უტიფრად სტყუოდნენ, რომ ბანაკის უფროსობამ დაიჯერა შტუტმან - კვინიხიძის ქართველობა. სახელიც გაუქართულეს ლევ მარკოვიჩს და ლევანს ეძახდნენ. მანაც იყოჩაღა! ბევრს, ძალიან ბევრს დაეხმარა. შოთაც მან გადაარჩინა. სამკურნალო ბანაკში გადაგიყვანო, - ჩასჩურჩულა ღამით დასაძინებლად დაწოლილს. მწარედ ჩაეცინა იქ არ იყავი ამ დილით, რომ დამიწუნესო? საცდელ ბოცვერადაც არ გამოვდგებიო. მართალი ხარ ახალგაზრდა ექიმები ასეთი ოპერაციებით იმაღლებენ კვალიფიკაციას. მათ შენნაირი ავადმყოფი არ აინტერესებთ. რისკი დიდია. წარმატებული ოპერაციაც კი შეიძლება უშედეგო გამოდგეს ორგანიზმის საერთო მდგომარეობის გამო, მაგრამ ეს შენი ერთადერთი შანსია. გადარჩენის ერთად-ერთი შანსი . . . მაშინაც ჯერ კიდევ უნდოდა სიცოცხლე
ლევ მარკოვიჩი ვიღაც ახალგაზრდა გერმანელ ექიმს შეუთანხმდა. იმას წინა ოპერაცია არ გამოსვლია. ცოტა კი შეჭოჭმანებულა, მაგრამ გასაყიდი ცხენივით აქებდა შტუტმან – კვინიხიძე ავადმყოფს – ახალგაზრდაა, ამტანია, სხვა რომ არა იყოს რა ქართველია. Kავკასიიდან. იქ კი ხალხი კაჟივით მაგარი და გამძლეაო. როგორც იქნა დაითანხმა. ჩაუკირეს გახვრეტილი ფილტვი. დანარჩენი ორგანიზმზე იყო დამოკიდებული. შეუძლებელი შეძლო ლევ მარკოვიჩმა. შვილივით მოუარა. სიკვდილს გამოგლიჯა ხელიდან. ექიმი იყო და მეტი თავისუფლებით სარგებლობდა. ჩეხ პარტიზანებთან დაკავშირებაც მოახერხა. ბანაკიდან გაქცევის გეგმაც მოუმზადა. ორჯერ მოუწია გადადება. მაინც გაიქცა. მარტო გაიქცა. ლევ მარკოვიჩმა აქ ვარ საჭიროო და იმ ჯოჯოხეთში დარჩა სხვების პატრონად.
* * *
საშინელი ყინვები იდგა. 44 წლის იანვრის მიწურული იყო. ნახევრად შიშველი გარბოდა. სასწაულად შემორჩენილი ფარაჯა, ბანაკშივე, ერთ ულუფა პურში გადაცვალა. ახლა ამ სირბილში ცალი ფეხსაცმელი სადღაც დაკარგა მეორე თვითონ გადააგდო - ასე კოჭლობით ხომ ვერ ვირბენო?
ყველაფერი თუ კარგად წავიდოდა შოთას გაქცევა დილამდე ვერ უნდა შეეტყოთ. დილას კი უკვე პარტიზანებთან იქნებოდა. მარშრუტი კარგად იცოდა. თვალებს დახუჭავდა და ნახატს ცხადად ხედავდა. სიბნელეში გარბოდა. უცხო ქვეყანაში იყო, მაგრამ თითქოს მშობლიურ მხარეში ყოფილიყო ისე იცოდა, რომ ახლა დიდი მუხა შეხვდება. მერე ხევში მოუწევს ჩასვლა. ხევს ხელმარცხნივ გაუყვება და იქ უშველებელი ლოდი დახვდება. იქედან კი სულ ახლოს არის პარტიზანების ბანაკი. სულ ახლოს.
ძაღლების ყეფა მოესმა. გაავებული, ადამიანზე დაგეშილი ძაღლების ხმა იყო. რაღაც მოხდა რაღაც ისე არ აეწყო, როგორც ელოდა. მალევე გაუგიათ. მდევარი დაუდევნებიათ. ნეტავ ლევ მარკოვიჩი ხომ არ ჩავარდაო – დაღონდა.
გზა გააგრძელა. დიდხანს გარბოდა. უკან ძაღლების ყეფა ესმოდა. კვალში მომდევენო გაიფიქრა. მდინარის დანახვა გაუხარდა. შეეშინდა კიდევაც. იმ ნახაზზე მდინარე არ იყო. ე.ი. გზა აებნა ე.ი. მხარი ექცა. მაინც უხაროდა მდინარესთან, რომ აღმოჩნდა. ძაღლები კვალს დაკარგავენო. ფეხშიშველმა შეაბიჯა გაყინულ წყალში. ჩქარი მდინარე იყო და საკმაოდ ღრმაც. ამსიმაღლე კაცს მუხლებს ზემოთ სწვდებოდა. მდინარე იქვე ახლოს, ხელმარჯვნივ, უხვევდა. წყალს აღმა აუყვა და მოსახვევში თვალს მოეფარა. იმედი ქონდა მდევარი წყალდაღმა დაუყვებოდა ნაპირს. ცოტა კიდევ იარა. ისევ ტყეში შევიდა. ძაღლებს კი აურია კვალი, მაგრამ აღარც თვითონ იცოდა საით წასულიყო. ალალბედზე გარბოდა.
შუაღამე დიდი ხნის გადასული იქნებოდა, როცა ადამიანის საცხოვრებლის სიახლოვე იგრძნო. არ დაუნახია, მხოლოდ იგრძნო. არ დაფიქრებულა იქ ვინ დახვდებოდა. დაღლილი იყო ზღვარს გადასულად დაღლილი. ახლა მხოლოდ ინერციით გარბოდა. თუ ამას სირბილი ერქვა. ძლივსღა მილასლასებდა. ხშირად ეცემოდა.
იანუში გალუმპულ-გაყინული საფრთხობელის დანახვაზე ძალიანაც შეშინდა, მაგრამ აჯობა ადამიანმა შიშს და მთელი კათხა ცხელი რძე დაალევინა. თივაში დამალა. კარგი თივა იყო. მშრალი. შურნელოვანი. ზაფხულის სურნელი ასდიოდა და თაკარა მზის მხურვალება შემოენახა. თითქოს აგვისტოს პაპანაქება შემოეგება მასში ჩამძვრალ გათოშილ – გასავათებულ შოთიკოს და იმწამსვე გათიშა. მკვდარივით ეძინა. გამთენიისას ხმაური შემოესმა. ძაღლები ყეფდნენ. სახლის პატრონი ლოიალობაში არწმუნებდა გერმანელებს შინ ეპატიჟებოდა: დაღლილები და შემცივნებულები იქნებით. შემობრძანდით. Dანაყრდით. გასათბობად სლივოვოცაც მომეძებნებაო. ალბათ ამიტომაც იყო, რომ ზერელედ, უფრო ვალის მოსახდელად დაიარეს კარ-მიდამო. ყველგან კი შეიხედეს. აქა იქ თივაში ფიწალიც ჩაარჭეს და სახლში შევიდნენ
კარგა ხნის შემდეგ, ან იქნებ ეს შოთას მოეჩვენა ასე, სიცილ-ხორხოცით გამოლაგდნენ. სახლის პატრონს აქებდნენ - კარგი კაცი ხარო. ჭავიდნენ.
იანუშმა აქ ვერ დაგტოვებ, სახიფათოაო და საღამოს პირზე ტყეში წაიყვანა, პარტიზანებთან.
* * *
აღარ ელოდნენ. ტყვეთა ბანაკში ატეხილი აურზაური პარტიზანებს არ გამოჰპარვიათ. არ იცოდნენ რა მოხდა. ეგონათ ის ქართველი ჩავარდაო. აკი ელოდნენ ბანაკიდან გამოქცეულ ქართველ ტყვეს. გაუკვირდათ და გაუხარდათ ცოცხალი რომ დაუსხლტა მდევარს. ერთხანს აცალეს. დაისვენე. მომაგრდიო. შოთამ სწრაფად იწყო გამოკეთება. დროს უქმად მაინც არ კარგავდა. ხალხს და არემარეს ეცნობოდა. იქაურობა რაღაცით ბორჯომის ხეობას ახსენებდა: მთებით, მაღალი ნაძვებიტ, ქვებზე და ლოდებზე მხიარულად მოხტუნავე მდინარეებით. ხალხიც მოსწონდა – მშრომელი, პატიოსანი, ბუნებასა და ნადირ-ფრინველზე მზრუნველი. გაახსენდა ერთხელ ირემი მოკლეს, გაატყავეს და გემრიელადაც მიირთვეს ირმის მწვადები. მეორე დღეს იქვე ახლოს მცხოვრები გლეხი მოვიდა. საკუთარი ძროხა მოიყვანა – აქაურები ყოველ კვირას ამოგიყვანთ თითო ძროხას, ოღონდ ირემს ნუ მოკლავთო. ალბათ არც გაუჭირდებოდათ დანაპირების შესრულება. შეძლებულად ცხოვრობდა იქაური გლეხობა. ჭკვიანად და წინდახედულად უძღვებოდა მეურნეობას. ყველა მეურნეობის პატრონს მდინარეში მოხერხებულ ადგილას თავისი საკუთარი პატარა ელექტროსადგური ქონდა ჩადგმული. პატარა იყო და ბუნებას არ აზიანებდა. მისით მიღებული ენერგია კი ერთ მეურნეობას მთლიანად აკმაყოფილებდა.
პატიოსანი ხალხი იყო. ბოქლომი და სარაზავი არ სჭირდებოდათ. ეს მერე, წითელი არმია, რომ შემოვიდა და დაიწყო ველოსიპედების და ათასი სხვა საჭირო თუ ომში სრულიად გამოუსადეგარი ნივთების ქურდობა – გაოცებულებმა ველოსიპედების სპეციალური ჯაჭვებით დაბმა დაიწყეს. ხშირი იყო „გამანთავისუფლებებისაგან” ქალების გაუპატიურება და ხალხმა სახლის კარებებიც ჩაკეტ- ჩარაზა. შოთას რა ბრალი მიუძღოდა, მაგრამ მაინც ძალიან ჩაწყდა გული, როცა მისმა თანამებრძოლმა, მოხუცმა მათემ, ერთ რუს ოფიცერს პირდაპირ უთხრა -–სანამ მოხვიდოდით ვნატრობდით, როდის მოვა საბჭოთა არმიაო, ახლა კი იმას ვნატრობთ, როდის წახვალთო.
მართალი იყო მათე. ვაის გავეყარე და ვუის შევეყარეო. რუსმა გამანთავისუფლებლებმა დამპყრობელი გერმანელები დაჯაბნეს უზნეობითა და უაზრო სისასტიკით.
ჩეხ პარტიზანებთან ერთად იბრძოდა. ქალაქ შიომპერკის მახლობლად. სიცოცხლე გაუმწარეს გერმანელ ფაშისტებს. დივერსიებს უწყობდნენ, ნაცისტების ცოცხალ ძალასა და საბრძოლო ტექნიკას ანადგურებდნენ, ხიდებს და რკინიგზის ლიანდაგებს აფეთქებდნენ.
გამარჯვება, ასე ნანატრი გამარჯვება ახლოს იყო. კიდეც ეამაყებოდა და კიდეც უკვირდა ახლანდელი საბჭოთა ჯარის შეიარაღება. გულიც სწყდებოდა ფრონტზე თავისი პირველი დღეები ახსენდებოდა. იმ მაიორმა, წინახაზზე, რომ აგზავნიდა, იარაღი არ მისცა. პისტოლეტიც კი არ მისცა. გზაზე დახოცილები ბევრი შეგხვდება და იმათი იარაღი აიღეო. ლეიტენანტი ერქვა. ასეული ებარა. საბრძოლო დავალება ჰქონდა მიღებული. იარაღი კი – არა.
სულ სხვა იყო 45 წლის საბჭოთა ჯარი. ჯარისკაციც სხვა იყო და ოფიცერიც. თქვენ, 41-42 წლების ჯარისკაცები ჩვენი დღევანდელი გამარჯვებისთვის საჭირო სასუქი იყავითო- უკვე აქ, ჩეხოსლოვაკიაში, უთხრა ერთმა კაპიტანმა. ასეც იყო, როგორც სასუქი ჩაიშლება და ჩაიკარგება მიწაში, ისე ჩაიღუპა და ჩაიშალა 41-42 წლებში ომში გაწვეული უამრავი უწვერ-ულვაშო ახალგაზრდის სიცოცხლე. იმასაც ამბობდნენ მოუმზადებელნი შევხვდით ომსო. განა 37 წელ გამოვლილი ჯარი ომისთვის მზადებას შეძლებდა? სტალინმა არ იცოდაო. სტალინს შეიძლება რომელიღაც სოფლის მეწისქვილის ან ქოხ-სამკითხველოს გამგის ამბავი არ ცოდნოდა, მაგრამ ტუხაჩევსკი, ბლიუხერი და საერთოდ უმაღლესი ეშელონების წმენდის შესახებ არ იცოდაო . . . გაუწვრთნელ-მოუმზადებელმა უიარაღო ჯარისკაცმა კი მხოლოდ ის მოახერხა, რომ საკუთარი სიცოცხლე დაუხვედრა წინ კარგად ორგანიზებულ სამხედრო მანქანას. მან კი, იმ მანქანამ, თავის გზაზე ნაცარ-ტუტად აქცია ყველა და ყველაფერი. პირველ რიგში ადამიანის სიცოცხლემ დაკარგა ფასი. ამას არც როდის ქონია დიდი მნიშვნელობა საბჭოთა სახელმწიფოში: „ტყეს კაფავენ – ნაფოტები ცვივაო” ჰო, ეტყობა არ შეუძლია რევოლუციას სიკეთის მოტანა. არ არის იგი განვითარების გზა და საშუალება. არ არის შემომქმედი. მხოლოდ დამანგრეველ დამაქცეველია. ბუნებაში მსგავსი არაფერი ხდება. იყო მსოფლიოს ისტორიაში რევოლუციები და ყოველმა მათგანმა თავადვე მოინელა საკუთარი თავიცა და ნაყოფიც.
ომი კი დამთავრდა და გერმანიამ კაპიტულაციასაც მოაწერა ხელი, მაგრამ შოთა თავის რაზმთან ერთად ჯერ კიდევ იბრძოდა. ჯერ კიდევ ბევრი ესესელი იმალებოდა ტყეებში. რაზმის უფროსმა შოთას გვარი დასაჯილდოებელთა სიაში შეიტანა.
ორი დღე წმინდა, აპრიალა და აკრიალა იარაღი, ტანსაცმელი, ჩექმები. ყველაფერს ლაპლაპი დააწყებინა. თვითონაც გაიკრიჭა, გაიპარსა ულვაშები მოკლედ და კოხტად დაიყენა წვერი მაშინ მოიპარდა, ომი დამთავრდაო, რომ გამოაცხადეს. მეორე დღეს ფოტოატელიეში გადაიღო სურათი. უნდოდა რაც შეიძლება მშვიდი, სამოქალაქო სახე ქონოდა. ფოტოგრაფმა თავისი პიჯაკი ჩააცვა. ჭრელი აბრეშუმის ყელსახვევით დამალა პიჯაკის ქვეშ რომ სამხედრო ხალათი ეცვა. კარგად გამოვიდა. . . მარტასაც მოეწონა. კარგიაო, მაგრამ თვალი უნდა შეგაჩვიო, უცხო მგონი ხარო.
რაღა უცხო იყო? ხვალ დაჯილდოების შემდეგ ხელი მოვაწეროთო შესთავაზა. რამოდენიმე დღეში დემობილიზაციის საბუთებსაც მომცემენ. კიდევ რამდენიმე დღე შენებთან დავრჩეთ. მერე კი წავიდეთ ჩვენს სახლში, საქართველოშიო. სიხარულმა გაუბრწყინა სახე. თვალებში კი ნაღველი მაინც ეტყობოდა. ალბათ ახლობლების დატოვება ადარდებსო გაიფიქრა და – პირობას გაძლევ ყოველ წელიწადს ჩამოვალთ შენი მშობლების მოსანახულებლად ან ისინი მოვიპატიჟოთ საქართველოში ზაფხულობით ზღვაზე დასასვენებლადო. გაეცინა. ზაფხულში ვის ეცლება. მეურნეობაში ათასი საქმე და საზრუნავიაო. შენთან ერთად კი სადაც გინდა წამოვალ. ამას არ ვდარდობ. თვითონაც არ ვიცი რა მჭირს. უეცარი ნაღველი მომაწვება და ტირილი მინდებაო - შემოსჩივლა მარტამ
ახლა ღა ხვდება - გული უგრძნობდა, რომ არ ეწერა ასრულება მათ ოცნებას, რომ ხვალ დილით ჩეხეთის პარტიზანული მოძრაობის მთავარი შტაბის უფროსი ვერ გადასცემდა მის საქმროს ჩეხეთის უმაღლეს ორდენს საბრძოლო მამაცობისათვის, რომ ვერც საქართველოში ვერ წამოვიდოდა და რომ ეს იყო მათი უკანასკნელი შეხვედრა. რაღაცას გრძნობდა. გაურკვეველს. შემაშფოტებელს, მაგრამ რას - არ იცოდა.
აჩქარდა მარტა. თუ ხვალ ხელს ვაწერთ მეც ბევრი საქმე მქონია და უნდა წავიდეო.
შოთა რაზმის მეთაურმა გამოიძახა. საბჭოთა ჯარისკაცები ჩვენც გვინდა დავაჯილდოოთო, დაურეკიათ რუსების შტაბიდან. ახლავე თუ წახვალ იქ დროზე იქნები. საზეიმო ცერემონიალი საღამოს 7 საათისთვის არის დანიშნული. დილით უკვე აქ იქნები. ჩვენთან დაჯილდოება 12 საათზეა. გამოზინებასაც კი მოასწრებო.
შტაბში თბილად შეხვდნენ. მადლობა უთხრეს, რომ არ შეარცხვინა საბჭოთა ჯარისკაცის სახელი. რომ გმირულად მოიხადა თავისი ინტერნაციონალური ვალი და მოძმე ჩეხ ხალხს დაეხმარა გერმანრელი ოკუპანტებისაგან სამშობლო ქვეყნის განთავისუფლებაში. რომ იგი მარტო არ არის და რომ მას სხვა დანარჩენებთან ერთად დააჯილდოებენ მთავრობის სახლში, პრაღაში. საბუთების უშეცდომოდ გასაფორმებლად ჩეხეთის პარტიზანის პირადი ბარათიც ჩამოართვეს. . . ახლა უკვირს – ასეთი ბრმები როგორ ვიყავით, რომ მაშინაც კი ვერ მივხვდით რა ხდებოდა. ჩვენ ხომ ეს ერთადერთი საბუთი გვქონდა ჩვენი პირადობის დამადასტურებელი
მაშინ მხოლოდ ის აღონებდა, რომ ხვალ ჩეხებსაც უნდა დაეჯილდოებინათ. უთხრა კიდეც იმ მაიორს. არ ინაღვლოთო! ჩვენ უკვე დავუკავშირდით ჩეხ მეგობრებს და ვთხოვეთ ღონისძიების ორიოდე დღით გადადებაო.
გულზე მოეშვა. ახლა მარტა ღა ადარდებდა, მაგრამ - ხვალ დაჯილდოებაზე მოსული გაიგებს რაც მოხდა და მიხვდება, რომ ხელს ორიოდე დღის მერე მოვაწერთო – თავი დაიმშვიდა.
სადგურზე პატარა მიტინგი ჩაატარეს. შტაბის უფროსმა მოკლედ ილაპარაკა. თითქმის სიტყვა სიტყვით გაიმეორა ის, რაც შოთას ორიოდე საათის წინ უთხრა. სასულე ორკესტრმა მარში დაუკრა. ეშელონშიო – გაისმა ბრძანება და საბრძოლო მამაცობისთვის დასაჯილდოებელი ხალხი ორკესტრითა და ტაშის გრიალით გამოაცილეს ერტი წუთის წინ ჩამომდგარი ეშელონისკენ. იქ კი ენკავედეშნიკები სჭარბობდნენ. ავტომატიანი ბადრაგიც იდგა. არც ამისთვის მიუქცევია დიდი ყურადღება. აბა, სამხედრო ეშელონი დაცვის გარეშე როგორ იქნება ასეთ დროშიო.
ჩვეულებრივი ეშელონი იყო - საქონლის გადასაყვანი ვაგონები. იატაკზე ცოტა თივა ეყარა. არც დასაწოლი, არც დასჯდომი. პირდაპირ იატაკზე იწვნენ. ვაგონის ერთ კუთხეში, ბუნებრივი მოთხოვნილების დასაკმაყოფილებლად, იტაკში ხვრელი იყო გაკეთებული. ვაგონს ფანჯარა არ ქონდა. ჭერთან ახლოს პატარა ოთხკუთხედი ჭრილიდან შემოდიოდა ჰაერიცა და შუქიც. ისიც ფიცრებით იყო აჭედილი.
ფრონტზეც ასეთივე ეშელონით გააგზავნეს მაშინ. უჩვეულო მხოლოდ ის იყო, რომ უკვე მესამე დღე მგზავრობდნენ და არსად არ გაჩერებულან. რა ხდებოდა? სად იყვნენ? საით მიდიოდნენ არაფერი იცოდნენ.
ვაგონის ბორბლების მონოტონური ხმაური არღვევდა სიჩუმეს. სიჩუმე გაიგონა. ცხადად გაიგონა. საშინელი ყოფილა როცა სიჩუმე ხმაურობს. თანამგზავრებს გადახედა. ყველა ერთ საფიქრალს ფიქრობდა. ხმას კი არავინ ირებდა. თვალებსაც არიდებდნენ ერთმანეთს.
მეოთხე დილას, გამთენიისას, ერთმა ხნიერმა ჯარისკაცმა მეორეს უზურგა. იმანაც ბევრი წვალებისა და ჯაჯგურის შემდეგ სარკმელი აჭედებული ფიცრებისაგან გაანთავისუფლა.
ახლა დანარჩენებიც გამოცოცხლდნენ.
რას ხედავ? სადა ვართო – კითხვები დააყარეს ამხანაგის ზურგზე შემდგარს. ვერაფერსაც ვერ ხედავდა. არაფერიც არ იცოდა. ახლო-მახლო, სადამდისაც ადამიანის თვალი მისწვდებოდა, ცოცხალი სულიერი არ ჭაჭანებდა.
მორიგეობით იწყეს თვალთვალი - იქნებ ვინმე დავინახოთ. იქნებ რამე შევიტყოთო. როგორც იქნა რომელიღაც გადასარბენზე მეისრე შენიშნეს. სადა ვართ? საით მივდივართო – დაუყვირეს? აღმოსავლეთისკენო- დაადევნა ხელში ყვითელდროშიანმა და ალბათ მეტი დამაჯერებლობისთვის ხელითაც აჩვენა –
ა ღ მ ო ს ა ვ ლ ე თ ი ს ა კ ე ნ !
ამ ერთი სიტყვით გაირკვა ყველაფერი. საეჭვო და სათუო აღარაფერი დარჩა.
* * *
„მაგადანი, მაგადანი
საოცარი ადგილი
ზამთარია მხოლოდ ცხრა თვე
დანარჩენი - ზაფხული”
ამაზე მეტი შეურაცყოფა და დამცირება რაღა იქნებოდა ჩხრეკას გერმანელი ტყვეები ატარებდნენ. თურმე როგორი ცივი და ყველაფრის ამტანი ყოფილა ბევრის მნახველი და გადამტანი შეურაცყოფილი ადამიანი, რომ ასეთ ჯოჯოხეთშიც შეძლოს პატივისა და ღირსების შენარცუნება
ნეტავ ახლა სად არის ვასილ ნიკოლაევიჩი? დარწმუნებული იყო, რომ თუ ცოცხალია, ყველაფერი წესრიგში ექნება. იმას ვერაფერი მოერევა სიკვდილის მეტი! კაცურად უცხოვრია. Uომია. ამის ვერ თუ არ დამნახველებმა დამცირების კიდევ ერთი მეტად ორიგინალური ხერხი იხმარეს.
არაფერიც არ გამოუვიდათ. საკუთარი თავისა და მათი შემომქმედი ქვეყნის დამცირების მეტი.
იმან კი, ვასილ ნიკოლაევიჩმა სტაროსელცევმა, ტყვედნამყოფმა რუსმა ჯარისკაცმა, რომელსაც ახლა სამშობლოში დაბრუნებულს, გერმანელი ტყვე ჩხრიკავდა, თვალი თვალში გაუყარა ამ აქტის ბრიყულად მოხორხოცე ორგანიზატორებს და ხმამაღლა, გარკვევითა და დაუნახაობაშეუძლებელი ირონიით მაიაკოვსკის „პასპორტი” წაუკითხა, თავიდან ბოლომდე:
читайте, завидуйте
Я гражданин Советского Союза
ფილტრაცია გაიარა. არავინ არაფერში შედავებია. დაკითხეს. დაწვრილებით და ცაზიებით ირკვევდნენ ყველა წვრილმანს. დასამალი არაფერი ჰქონდა. ყველაფერი ისე მოყვა როგორც იყო და როგორც მას ახსოვდა. მხოლოდ ერთი რამ დამალა. ის სოხუმელი სომეხი არ უხსენებია, ვინც ექიმი შტუტმანი დააბეზღა. იმიტომ კი არა, რომ დაავიწყდა, ან აპატია. არა, დასმენა ყოველთვის დასმენააო - ფიქრობდა და თანაც მაშინ შეპირდა: - აბა, აქ რა გითხრა, ამათ გასახარად და სათვალსეიროდ. დასაკარგიც არაფერი გაქვს სენი მყრალი სულის მეტი და ეგ ხომ ისედაც უკვე დაკარგული გაქვს.სახლში, საქართველოში, დაბრუნება თუ გვეღირსა - პასუხს იქ მოგთხოვო. სხვისი ხელით გადახდილი სამაგიერო არ უნდოდა. იმედი ჰქონდა, რომ კიდევ შეხვდებოდა საქართველოსი. დაწყნარებული, კალაპოტში ცამდგარი ცხოვრებით გალაღებულს, როცა დასაკარგი ექნებოდა რამე.
პირველი კატეგორიით გაანთავისუფლეს. ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო ომის ინვალიდის მოწმობა მისცეს და კარგად იყავიო.
განტავისუფლებით კი გაანთავისუფლეს, მაგრამ მომავალ წლამდე უნდა დაეცადა. როცა გაზაფხულზე ნაოსნობა აღსდგებოდა, მხოლოდ მაშინ შესძლებდა სახლში დაბრუნებას. „შორაღმშენის” საპროექტო ბიუროში დაიწყო მუშაობა ინჟინრად. შრომის წიგნაკიც გაუხსნეს. კარგად მუშაობდა. მონატრებულის სიხარბით. ხომ არ დარჩებოდითო - შესთავაზეს წამოსვლა რომ დააპირა. იქ რა გააჩერებდა მტელი არსებით უკვე სახლში მყოფს. აქამდე თუ საშუალება არ ქონდა შინაურებისათვის თავისი ადგილსამყოფელი შეეტყობინებინა, ახლა წერილს მე თავად ჩავასწრებო და არავისთვის არაფერი მიუწერია.
47 წლის ზაფხულის დილით ჩამოვიდა. თვალი უკვე გადაჩვეოდა მსობლიურ პეიზაჟს. ექვსი წლის წინანდელი გულს ახსოვდა და გონებას. თვალს კი – აღარ. თითქოს სხვა სურათები ზემოდან დაკვრია და ის პირვანდელი, საწყისი, სადღაც ჩაუძირია – ჩაულექია.
ხარბად აკვირდებოდა ყველაფერს: მწვანე ეზოები და ოდა სახლები, გზად მიმავალი ხალხის ქართული სახეები, ქართული ლაპარაკი – გულს უკუმშავდა. ბაგეებს ღიმილად უხსნიდა, თვალები ნეტარებით ეხუჭებოდა და მაშინვე ფართედ ახელდა თითქოს ეშინოდა რამე გამომრჩება და დამრჩება დაუნახავიო.
მატარებლიდან ყველაზე ბოლოს ჩამოვიდა. ნელა, ფრთხილად დაადგა ფეხი მიწას. მოეფერასავით. ჯერ ერთი ფეხით. მერე მეორეც ჩამოდგა. მშობლიურ მიწაზე იდგა. ორივე ფეხით მყარად. აწი რა მომკლავსო?! ცას ახედა. ლურჯი იყო კამკამა და უძირო. ცრემლები ჩამოუგორდა. განა ვტირიო? ასე იცის ზაფხულში ცაში ყურებამ დიდი შუქია და თვალები ვერ უძლებსო – საკუთარი თავის წინაშე იმართლა თავი. ალბათ ასეც იყო და ალბათ ამიტომაც უყურებდა ცას ასე მიშტერებით, რომ მას დარალებოდა ის ცრემლები, რაც ამდენი ხანი სულში ატარა და ახლა თვალებს მოწოლილი გარეთ მოილტვოდნენ
ფეხებში ძალი გაეხლართა. ცუგო ვისი ხარ? პატრონი სადა გყავსო? – ზრდილობის გულისთვის ჰკითხა ერთადერთ დამხვდურს. მხიარულად შეუყეფა. კუდი შეათამაშა. მთლად ფუმფულას და თეთრს ცალი ყური ქონდა შავი. ძაღლი წინ გაიქცა. შეჩერდა. უკან მოიხედა და ისევ დაიყეფა. ერთი-ორი ნაბიჯი გადადგა და ისევ შეამოწმა - მომყვება თუ არაო. შენთან სათამაშოდ რომ არ მცალია? სახლში რომ მეჩქარება? იცი რა, მოდი სხვა დროს ვითამაშოთო - ეუბნებოდა სახლისკენ მიმავალი. ძაღლი ისევ წინ გარბოდა და ისევ ისე ამოწმებდა მომყვება თუ არაო. თითქოს გზას უჩვენებდა, ასწავლიდა. მაშინ რას იფიქრებდა, რომ ეს ბეწვის უცნაური გორგალი მისი იყო. მის არყოფნაში მოუყვანია ლევანს. სახლში მომავალს ნაგვის ყუთთან რაღაც მცოცავ-მოწკმუტუნე შეუმჩნევია. ახლოს მისულა. ეტყობა ვიღაცას ლეკვები გადაუყრიაო. ჩაუმუხლავს. ეს ერთი-ღა იყო ცოცხალი სამ მკვდარ და-ძმას შორის. საცოდავად დაფორთხავდა მათზე და ტიროდა. ნამდვილად ტიროდა.
აუყვანია, უბეში ჩაუსვამს და სახლში წაუყვანია. მოუვლიათ გამოუზრდიათ. შავი ყურის გამო ყურშა დაურქმევიათ. სახელი არანაირად არ შეეფერებოდა არც მის ჯიშს, უფრო სწორად უჯიშობას და არც მის ფორმას. პატარა იყო. ბურთივით მრგვალი
შოთას დღესაც უკვირდა: ნეტავ როგორ მიცნო? ასე უნახავად რითი მიხვდა ვინ ვიყავი? ექვსი წლის წინანდელი, ხომ სუნიც აღარ მქონდა შერჩენილიო?
--------------------
ეს რამხელა, რა უძირო და რა გამძლე გამოდექ, ჯოჯოხეთის დამტეველო, პაწაწინა სამოთხევ
http://geosons.blogspot.com/
|
ბუხენვალდი, საკონცენტრაციო ბანაკები
