“საკმაოდ მაღალია ალბათობა, ბელარუსმა ყირიმი და აფხაზეთ-ოსეთი აღიაროს – კრემლი ლუკაშენკას გამუდმებული ზეწოლის ქვეშ ამყოფებს, რათა ეს ნაბიჯი გადაადგმევინოს.” 
“ეს კიდევ ერთი რევერანსია კრემლის მისამართით – დასავლეთთან კეკლუცობის დრო მორჩა და საბოლოოდ თქვენს გვერდში ვარო.”
მადა ჭამაში მოდისო და ბელარუსის თვითგამოცხადებული პრეზიდენტი მედიასაშუალებების დახურვით აღარ კმაყოფილდება – გასულ კვირას ალექსანდრ ლუკაშენკამ სახელმწიფო ტერორიზმშიც სცადა ბედი. საკმაოდ ეფექტურადაც – ბელორუსულმა ავიაგამანადგურებელმა აიძულა Ryanair-ის რეისი, რომელიც ათენიდან ვილნიუსისკენ მიფრინავდა, მინსკის აეროპორტში დაშვებულიყო. იძულებითი დაშვების შემდეგ, დაუყოვნებლივ დააკავეს მგზავრი რომან პროტასევიჩი, ოპოზიციური Telegram არხის Nexta დამფუძნებელი და ყოფილი რედაქტორი.
სანამ დასავლეთი სანქციების ახალ რაუნდს განიხილავს, პასუხგაუცემელი რჩება მთავარი კითხვა – რას გეგმავს ლუკაშენკა? რატომ არის იგი ასე მოწადინებული კიდევ უფრო დაამძიმოს სიტუაცია? განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ქვეყანაში აქტიური პროტესტი შეწყდა და მისი რეჟიმის სიცოცხლისუნარიანობა, უახლოეს მომავალში მაინც, კითხვის ნიშნის ქვეშ აღარ დგას? ამ კითხვებით GISP-მა მარია ავდეევას, ევროპის ექსპერტთა ასოციაციის კვლევის დირექტორს მიმართა.
-„პროტასევიჩის ინციდენტი“ უკვე შეფასდა სახელმწიფო ტერორის აქტად, რაც კიდევ უფრო განამტკიცებს ლუკაშენკას, როგორც საერთაშორისო პოლიტიკის პარიას სტატუსს. ამის ფონზე, დასაშვებია თუ არა, რომ დასავლეთი ლუკაშენკაზე ოდესმე „გულს მოიბრუნებს“ და მას ლეგიტიმურ პოლიტიკურ ფიგურად აღიქვამს?
2020 წელს საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ ჩადენილმა დანაშაულებმა ლუკაშენკასა და დასავლეთის ისედაც წყალშემდგარი დიალოგი კიდევ უფრო საეჭვო გახადა. თუმცა, ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ადრე ლუკაშენკას ფაქტიურად პოლიტიკური მოწინააღმდეგეების მკვლელობაც კი შეარჩინეს და მასთან საუბარს აგრძელებდნენ. და მაინც, საერთაშორისო რეისით მიმავალი თვითმფრინავის გატაცება ალბათ უკვე ყველა ზღვარს ცდება – დასავლეთისთვის ამაზე თვალის დახუჭვა არარეალური იქნებოდა. ერთადერთი, ვინც ამ ინციდენტით იხეირა, რუსეთია – ლუკაშენკასა და დასავლეთს შორის დიალოგის განახლების შანსი ახლა მიზერულია, რაც მას კიდევ უფრო დამოკიდებულს ხდის კრემლზე.
კიდევ ერთი რამ, რაც პროტასევიჩის ინციდენტმა დაგვანახა, არის ლუკაშენკას რეჟიმის საბოლოო ტრანსფორმაცია – ადრე აქ იყო ადგილი „სისტემური ლიბერალებისთვისაც“, ახლა კი ძალაუფლება მთლიანად „სილოვიკებმა“ ჩაიგდეს ხელში. მათ კი ჰაერივით ჭირდებათ გარე მტრის ხატი, რათა საკუთარი არსებობის აუცილებლობას ხაზი გაუსვან. ეს მოკლევადიანი ტაქტიკაა, რომელიც რეჟიმის აღსასრულის დასაწყისზე მიანიშნებს – ლუკაშენკას მიერ აგებული პოლიტიკური სისტემა თვითგანადგურების ფაზაში შედის.
-Tut.by -ს დახურვა, პროტასევიჩის დაპატიმრება – ლუკაშენკა ამას საკუთარ გამარჯვებებად მიიჩნევს. მაგრამ ბრძოლების მოგება ომში გამარჯვებას არ ნიშნავს – მოუგებს თუ არა ომს ლუკაშენკა საკუთარ სახელმწიფოს?
მან ომი გააჩაღა საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ და ჯერ-ჯერობით ის ამ ომს აგებს. მისი სიტუაცია სულ უფრო და უფრო მძიმე ხდება, მცირდება სივრცე პოლიტიკური მანევრებისათვის. ბელარუსი ხალხის თვალში ის უკვე აღარაა ერთ-ერთი მათგანი. თვითონ შეიძლება პირიქით ფიქრობს და თავს იმით იმშვიდებს, რომ ფართომასშტაბიანი პროტესტები შეწყდა, რომ მოწინააღმდეგეები ციხეში გამოკეტა, რომ მოახერხა და საკუთარი ერი დააშინა, მაგრამ ფაქტია, რომ ის ხალხის ნდობას ვეღარ დაიბრუნებს. ეს ხიდი დიდი ხანია დაიწვა და რაც დრო გავა, თითოეული ასეთი „გამარჯვება“ მას საბოლოო დაცემასთან კიდევ უფრო დაახლოებს.
-მისი ბოლო დადგენილების მიხედვით, საგანგებო სიტუაციაში პრეზიდენტის ძალაუფლება პრემიერ მინისტრის ნაცვლად უსაფრთხოების საბჭოს გადაეცემა. რა არის მსგავსი გადაწყვეტილების მიზეზი?
ეს „ისტორიული დადგენილება“, როგორც თავად უწოდებს, სხვა არაფერია, თუ არა სამხედრო ხუნტის სცენარი. ეს ბელარუსებს ეუბნება: „რაც არ უნდა ქნათ, ვერაფერს გააწყობთ, არაფერი შეიცვლება. თუ მე აღარ ვიქნები, სამხედროები მართავენ ქვეყანას“. მას სურს დაგვანახოს სურათი, რომ ყველაფერი რიგზეა, რომ ყველაფერს აკონტროლებს და მისი რეჟიმი თავს დაცულად გრძნობს. ეს ასევე არის დამზღვევი მექანიზმი: თუ საქმე ცუდად წაუვა, არ სურს მთელი მისი ძალაუფლება და ბერკეტები ერთ ადამიანს ჩაუვარდეს ხელში – ის ამდენად ვერავის ენდობა. საგარეო პოლიტიკის გადმოსახედიდან, ეს კიდევ ერთი რევერანსია კრემლის მისამართით – დასავლეთთან კეკლუცობის დრო მორჩა და საბოლოოდ თქვენს გვერდში ვარო.
-ათწლეულობის განმავლობაში მოიაზრებოდა, რომ ლუკაშენკოს სურდა ბელარუსის პრეზიდენტობა მემკვიდრეობითად ექცია – ტახტი ოჯახშივე დარჩენილიყო. ამჟამინდელი მოვლენების ფონზე, საბოლოოდ გამოირიცხა თუ არა მსგავსი სცენარი?
შეიძლება ეს სცენარი თაროზე შემოდეს, მაგრამ არა მგონია, მასზე საბოლოოდ ჩაექნიათ ხელი. ლუკაშენკას აფიქრებს, რა მოუვა მის ოჯახს, შვილებს, თუ იგი პრეზიდენტი აღარ იქნება – მისი ოჯახის წევრები იმ მცირერიცხოვან ადამიანთა ჯგუფს განეკუთვნებიან, რომლებიც ლუკაშენკას არ „გაყიდიან“, თუ ამის შანსი მიეცათ. ასე რომ, თუ რუსეთი სათანადო გარანტიებს არ მისცემს, მოუწევს საკუთარი ოჯახის უსაფრთხოებაზე თვითონვე იზრუნოს. რაც შეეხება საპრეზიდენტო ძალაუფლების შვილისთვის გადაცემას, ვფიქრობ, ის ჯერ კიდევ ვერ ელევა ამ იდეას, მაგრამ პრობლემა იმაში მდგომარეობს რომ ფავორიტი ვაჟიშვილი, ნიკოლაი, რომელსაც „ტახტის მემკვიდრედ“ ზრდიდა, ჯერ ძალიან პატარაა. ფაქტია, რომ „ლუკაშენკას სამეფო სახლს“ განსაცდელი უფრო ადრე დაატყდა თავს, ვიდრე ამას თვითონ ვარაუდობდა.
- განვიხილოთ ე.წ. ლუკაშენკას „მკვლელობის“ მცდელობაც – ვინ დაიჯერებს, რომ დასავლეთმა ლუკაშენკოს მკვლელობა შეუკვეთა?
ლუკაშენკას და პუტინის მომხრეეებს მეტწილად ჯერათ, რასაც ეს ორი ეუბნება. განსაკუთრებით ხანდაზმულ მოსახლეობას, რომელთა მთავარი საინფორმაციო წყარო სახელმწიფო სატელევიზიო არხებია. კიდევ ერთი რამ, რასაც ლუკაშენკამ ამ ფარსით მიაღწია, არის საზოგადოების ყურადღების გადატანა რეალური პრობლემებიდან მსგავს თემებზე. და თავისთავად ცხადია, რუსეთი მადლიერია კიდევ ერთი ბერკეტისათვის, რომელსაც კრემლი ანტიდასავლური პროპაგანდისთვის გამოიყენებს.
-კუთხეში მიწყვდეული მტაცებელი, როგორც ამბობენ, ყველაზე საშიშია ხოლმე. რა არის ყველაზე სახიფათო სვლა, რომელსაც გამოსავლის გარეშე დარჩენილმა ლუკაშენკამ შეიძლება მიმართოს?
ბელარუსი ხალხი საფრთხეშია – რასაც ახლა ვხედავთ, ყველაფერი იმისკენ მიანიშნებს, რომ სიტუაცია კიდევ უფრო დამძიმდება. ამ მომენტისთვის ლუკაშენკას 15 ჟურნალისტი ყავს გამოკეტილი ციხეში პოლიტიკურად მოტივირებული ბრალდებებით – არ გამიკვირდება, თუ ხვალ მათი რაოდენობა 150 მდე გაიზრდება. ლუკაშენკა უკან არ დაიხევს – ის ხედავს დასავლეთის რეაქციას, მაგრამ ფიქრობს, რომ ეს მისაღები რისკია.
რამდენიმე ხნის წინ მედიაში გაჟონა ჩანაწერმა სადაც სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ბელარუსი მაღალჩინოსნები სრული სერიოზულობით განიხილავდნენ კვაზი-საკონცენტრაციო ბანაკების შექმნას ოპოზიციის „არასანდო“ წარმომადგნელებისთვის – პროტასევიჩის დაპატიმრების შემდეგ, ეს სცენარი არც ისე წარმოუდგენლად ჟღერს, როგორც ადრე. განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ ლუკაშენკა არასოდეს მალავდა სიმპათიებს საბჭოთა კავშირისადმი და ალბათ ბევრ სხვაზე უკეთაც იცნობს სტალინის მეთოდებს.
-საფიქრებელია, რომ მას მოუწევს გარკვეულ დათმობებზე წასვლა მოსკოვთან. შეიძლება თუ არა ერთ-ერთ მსგავს დათმობად ყირიმისა და აფხაზეთ-ოსეთის აღიარება იქცეს?
ამის ალბათობა საკმაოდ მაღალია – კრემლი ლუკაშენკას გამუდმებული ზეწოლის ქვეშ ამყოფებს, რათა ეს ნაბიჯი გადაადგმევინოს. დასავლეთისგან განსხვავებით, ლუკაშენკას არ სურს ხიდების საბოლოოდ ჩანგრევა უკრაინასა და საქართველოსთან. მან უამრავი ძალისხმევა დახარჯა, რომ მინსკი პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნებისათვის მოლაპარაკებების მაგიდად ქცეულიყო და გაუჭირდება, მედიატორის ამ სკამს, რომელზეც ასე კომფორტულად იჯდა ათწლეულების განმავლობაში, ადვილად შეელიოს.
ამას გარდა, უკრაინა რჩება ბელარუსის ერთ-ერთ ყველაზე დიდი ეკონომიკურ პარტნიორად, და თუ ის ამ ნაბიჯს გადადგამს, მოუწევს კიევის სანქციებიც იწვნიოს, რაც მას დასავლეთის სანქციებზე ბევრად მეტად დააზარალებს. უკრაინასა და ბელარუსს ათასკილომეტრიანი საზღვარი აკავშირებს – მსგავსი მეზობლის გადამტერება ლუკაშენკას ინტერესებში არ შედის. და მიუხედავად ამ ყველაფრისა, თუ ეს მაინც მოხდება – მეეჭვება მსგავს აღიარებას რაიმე საერთაშორისო პოლიტიკური წონა ჰქონდეს – ეს უბრალოდ კიდევ უფრო განამტკიცებს ლუკაშენკას, როგორც დიქტატორის იმიჯს.
ავტორი: ვაჟა თავბერიძე
https://gisp.ge/%e1%83%90%e1%83%95%e1%83%98...RVEbGQzMvL_Qkf0პს
ავტორის მინუსი (და საყვედური!) იმაში რომ 'ოსეთად" მოიხსენიებს ცხინვალის რეგიონს!
აღიარებს თუ არა ლუკაშენკო აფხაზეთ/ე.წ. ს.ოსეთს?, „ავიამეკობრე“ ლუკაშენკა – ჩასაძირად განწირული გემი
