ასპერგერის სინდრომი საკმაოდ ჩახლართული ეტიოლოგიის მქონე აშლილობაა რომელსაც აუტიზმის ჯგუფს მიაწერენ. იშვიათად გვხვდება აუტიზმის სპექტრის სხვა აშლილობებთან შედარებით. დარწმუნებული ვარ შეხვედრიხართ ცხოვრებაში უცნაურ, ცივ, უხეშ, უხასიათო და მორიდებულ ადამიანებს რომლებთანაც რაღათქმაუნდა ურთიერთობა ვერ აეწყობოდა. ამ თემაში სწორედ ასეთი ადამიანების შესახებ მინდა მოგითხროთ თქვენს მიერ მათ ნორმალურად აღსაქმელად ან უბრალოდ ცნობისმოყვარეობის დასაკმაყოფილებლად.
როგორც წინასიტყვაობაში აღვნიშნე ასპერგერის სინდრომი აუტისტური სპექრის აშლილობაა რომლის დროსაც ადამიანებს აღენიშნებათ სოციუმის სხვა წევრებთან კომუნიკაცია და სხვა სახის ინტერაქტიული შეხება. ამასვე ემატება ობსესიურ-კომპულსურ სინდრომთან მიახლოებული ნიშანთვისებები და აუტიზმისათვის დამახასიათებელი საკითხის გვირაბისებური აღქმა. გვირაბისებური აღქმა საკუთარ თავში გულისხმობს გარკვეული საქმიანობისა თუ ნივთებისადმი არანორმალურ ინტერესს, საკითხში არანორმალურ ჩაფვლას. ასევე დამახასიათებელია მოტორიკული მოუქნელობა. დაავადება ვითარდება ბავშვობის ასაკიდან და მიმდინარეობს მდგომარეობის დამძიმებით რემისიების გარეშე. ასევე გვხვდება დაავადების განვითარების შემთხვევები გარდატეხის ასაკში, რასაც ტვინის ფორმირებას უკავშირებენ.
სინდრომის სახელი დამკვიდრებულია ავსტრიელი მეცნიერის(პედიატრი),ჰანს ასპერგერის საპატივცემულოდ, რომელმაც 1944 წელს აღწერა იმ ბავშვების ჯგუფი ,საკუთარი მდიდარი პრაქტიკიდან, რომლებსაც ახასიათებდათ არავერბარული(მიმიკა, ჟესტიკულაცია) ურთიერთობების განუვითარებლობა და ემპათიის(სხვა ადამიანის გრძნობების გაზიარება, თანაგრძნობა, მორალური კავშირი) არ ქონა ან სუსტი გამოხატვა. მისი კვლევები 15 წლის შემდეგ უმთავრეს სადიაგნოსტიკო კრიტერიუმებად დამკვიდრდა ასპერგერის სინდრომის კვლევაში. მიუხედავად ჩამოყალიბებული დაგროვილი ინფორმაციისა დაავადებამ თავიდანვე გამოიწვია მსჯელობა თუ რამდენად მიეკუთვნებოდა ის აუტიზმის სპექტრს. ასევე უცნობია ზუსტი გამომწვევი მიზეზი, რადგან დაავადებულის ტვინის კვლევისას არანაირი ფიზიკური პათოლოგია არ აღინიშნება. ძირითადი თეორიის მიხედვით ასპერგერი მაინც გენეტიკურად განპირობებულ დაავადებად მიიჩნევა.
სამწუხაროდ ასპერგერის სინდრომი დრესდღეობით განუკურნებელ დაავადებად ითვლება, შესაბამისად არ არსებობს რაიმე სახის მედიკამენტი ან თერაპია მის დასაძლევად. შემუშავებულია მხოლოდ სიმპტომატიკის შემსუბუქებისკენ მიმართული ქცევითი ტრენინგები და აუტოტრენინგები. ზოგ შემთხვევაში ასპერგერის სინდრომით დიაგნოსტირებული პიროვნება ახერხებს აითვისოს სოციუმისთვის მიღებული ქცევა, მაგრამ ხშირად ა.ს.დ.-ს(ასპერგერის სინდრომით დაავადებული) უჭირს ადაპტირება გარემოსთან და მთელი ცხოვრება დამოკიდებულია სხვა ადამიანზე(ან ადამიანებზე.) ვერ ახერხებს დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებების მიღებას, ჩაფლულია გაურკვეველ აკვიატებულ, რუტინულ პროცედურებში(ო.კ.ა.-სთვის დამახასიათებელი). ასევე არსებობს მეცნიერებისა და ადამიანების გარკვეული ჯგუფი რომლებსაც მიაჩნიათ რომ ასპერგერის სინდრომი არ არის გონებაშეზღუდულობა და არანაირ პრობლემას არ უქმნის ადამიანს. მათი აზრით ასეთი ადამიანები უბრალოდ განსხვავდებულად აღიქვამენ სამყაროს.
სოციალურ ურთიერთობათა სირთულეები.
ყველაზე მძიმედ სიმპტომებიდან შეიძლება ჩაითვალოს ემპათიის უნარის არ ქონა, ნორმალური ურთიერთობის უუნარობა.ასეთ ადამიანთან შეუძლებელია მეგობრობა რადგან მას არ აქვს ზოგადად მიღებული ინტერესები. ვერ რეაგირებს, ვერ აღიქვამს გარკვეულ მიღწევებს. არ შეუძლია ადამიანს გაუზიაროს აზრი მისთვის საინტერესო ნივთების ან მოვლენების შესახებ. თავადაც ნაკლებ აინტერესებს სხვა ადამიანის მოთხოვნილებები და რჩება შთაბეჭდილება რომ ეს ადამიანი უყურადღებო ან უხეშია. აუტიზმის სხვა ტიპებისგან განსხვავებით ასპერგერის სინდრომი არ მოიცავს საკუთარ თავში ადამიანის სრულ გარიყვას სოციუმისგან. ასევე არ აღინიშნება გონებრივი შესაძლებლობების ან მეტყველების უნარის დაქვეითება. ასეთ ადამიანს შეუძლია საკმაოდ ხანგრძლივი დიალოგი აწარმოოს მისთვის საინტერესო საგანზე, მაგრამ ამავე დროს ვერ აღიქვამს სწორად თანამოსაუბრის რეაქციას, ვერ გებულობს როდის უნდა გაჩერდეს,სიამოვნებს თუ არა ეს თემა თანამოსაუბრეს. ამ მოვლენას ეწოდება "აქტიური მაგრამ არანორმალური". ასევე დამახასიათებელია დანარჩენი სოციუმისთვის გაუგებარი ნივთებით დაინტერესება, მათი საშუალებით თამაში ან ამ ნივთებზე ინფორმაციის შეგროვება. მაგალითად ბავშვი რომელიც სწავლობს ვარსკვლევების სახელებს, აგროვებს ფირსაკრავის ფირებს, იცის ყველა ფოტოაპარატის მოდელი, სერია აწყობა და ა.შ. მაგრამ არ არის დაინტერესებული ასტროლოგიით, კონკრეტული მუსიკოსით(შესაძლოა ფირსაკრავი არც ჰქონდეს საერთოდ) ან ფოტოგრაფიით. ასეთი ხასიათის უცნაური გატაცებები დროთა განმავლობაში არ ქრება. შესაძლოა მათი შეცვლა ან კიდევ უფრო დამძიმება.
ერთერთი მთავარი სადიაგნოსტიკო კრიტერიუმია ე.წ. რიტუალები. ანუ გარკვეული მოძრაობები(უაზრო/არაადექვატური) ან მათი ჯამი, რაც წააგავს ე.წ. "ტიკებს" მაგრამ მათგან განსხვავებით მეტი სირთულით გამოირჩევა და შესაბამისად რიტუალები ეწოდება. ეს მოვლენაც ერთერთი ხელშემწყობი ფაქტორია დაავადების მიმართ სტიგმის განვითარებისა. მეტყველების უნარისა და ვერბალური კომუნიკაციების მძიმე დარღვევები არ აღინიშნება. ხშირად გვხვდება ზემდეტად მდიდარი ან პედანტური ხასიათის ლექსიკონი.
ა.ს.-თ დაავადებულ ადამიანებში არ გვხვდება მეხსიერების ან აზროვნების პრობლემები. პირიქით ასპერგერის შემთხვევაში ადამიანს გამძაფრებული აქვს დაკვირვებისა და ანალიზის უნარი. ჩატარებული ცდების შედეგად ა.ს.დ.- 70% უკეთ აღიქვამს სიტუაციაში ან გარემოში სხვისთვის თუნდაც უხილავ/უმნიშვნელო ცვლილებას.
ასპერგერის შმეთხვევებში ხშირად ვაწყდებით კონცენტრაციის უნარის დარღვევებს. რაც ძირითადად გამოიხატება სენსორულ-მოტორიკული და მხედველობითი პროცესების წარმოების შეზღუდვებში. მაგალითად გაურკვეველი, ცუდი ხელწერა. ან ველოსიპედის მართვის უუნარობა. ა.ს. ადამიანებს ახასიათებთ მოსვენების პრობლემები. ანუ უძილობა. თავად დაძინებისა და გამოღვიძების მომენტის სირთულეები რაც აიხსნება ემოციების გამოხატვის უნარის არ ქონითა და ცნს-ის გადატვირთვით. ა.ს. ძირითად შემთხვევებში ძინავთ არანორმალურად ხანმოკლე ან ხანგრძლივი პერიოდით.
გამომწვევი მიზეზები როგორც დასაწყისშივე აღვნიშნე დღემდე უცნობია. არსებობს მრავალი თეორია, მათ შორის მეტი პოპულარობით სარგებლობს ტერატორენული და გენეტიკური ფაქტორების მოქმედება. ჰანს ასპერგერის კვლევებშივე ნახსენებია რომ ა.ს.-ით დაზარალებული ბავშვების მშობლების ნაწილსაც ჰქონდა ასპერგერის გარკვეული ნიშნები ან სრული სურათი. ამავე დროს თანამედროვე მეცნიერებამ გენეტიკური კვლევების შედეგად ვერ მიაგნო გენს ან გენთა ჯგუფს რომლებიც იწვევენ ასპერგერს. ანუ ვერანაირად ვერ დაუკავშირეს ასპერგერით დაავადებული სხვადასხვა ადამიანის მონაცემები ერთმანეთს, რაც შეიძლება ავხსნათ ალელური გენების თეორიით რის გამოც ვერ მოხდება იმავე კოდონის მაწარმოებელი გენების სხვა ფორმით ამოცნობა. ტერატოგენული თეორიის მიხედვით პრენატალურ პერიოდში ტერატოგენები ტერატომის გამომწვევი აგენტი/ იწვევს თანდაყოლილ სიმახინჯეებს მკვდრად შობას და სხვა მრავალ გართულებას)ახდენენ ზეგავლენას ნერვული ქსოვილის გადანაწილებასა და პირველად სტრუქტურიზებაზე. ამავე თეორიას ზურგს უმაგრებს მ.რ.ტ.-ით წარმოებული კვლევები სადაც ასპერგერით დაავადებული ადამიანების შემთხვევაში ტვინის გარკვეულ უბნებში ჩამოყალიბებულია ჰიპერბმები. თეორიულად ეს მოვლენა ხსნის ფაქტს რომ ის საქმე რაც ადამიანმა ერთი კონკრეტული მარტივი სქემით უნდა აწარმოოს ხდება მრავალმხრივი და დიფერენცირებული. ანუ ვღებულობთ სრულ გაუგებრობას ადამიანის თავში სრულიად მარტივი და უწყინარი ქმედების განხორციელებისას. ამითვე აიხსნება გარკვეული უნარები რაც ახასიათებს ასპერგერს. თავის ტვინის ქსოვილის ზოგადი სუპერ-სისტემატიზაციით აიხსნება ფენომენალური ანალიზის უნარი და დეტალების სრული სურათიდან გამორჩევა.მაგრამ მეორესმხრივ ასპერგერით დაავადებულ ადამიანს არ შეუძლია აღიქვას სრული სურათი. აქვეა მიზეზი თუ რატომ ვერ ახორციელებს ყველასთვის ამდენად მარტივ მაგრამ მათთვის რთულ სოციალურ კონტაქტებს.
დაავადება საკმაოდ მძიმედ მიმდინარეობს და ძირითად შემტხვეევბში ასაკთან ერთად უფრო მძიმდება, მაგრამ დაახლოებით 20% ახერხებს გარემოსთან ადაპტირებას და ნორმალური სოციალური კავშირების განვითარებას, რაც შემდგომში ხელს უშლის დამახასიათებელი დეპრესიისა და სხვა გართულებების განვითარებას. ა.ს. მოზარდები არ ჩამორჩებიან სწავლაში. მეტიც, მათი ნაწილი ტექნიკურ საგნებში (მათემატიკა, ფიზიკა და სხვა.) დაჯილდოებულნი არიან განსაკუთრებული ნიჭით. ა.ს. დაავადებულებს აქვთ საშუალო ან საკმაოდ მაღალი ინტელექტი. მრავალი გამოჩენილი პიროვნების შემთხვევაში ასპერგერის სინდრომს ხელი არ შეუშლია დიდი მიღწევებისთვის, როგორებიც არის ოსკარი, ნობელის პრემია, ქვეყნების, ჯარების, ლიდერობა და სხვა.
საკმაოდ კარგ შედეგს იძლევა ა.ს.-მოზარდების ინდივიდუალური მომზადება მათი სკოლაში მიყვანის გარეშე, რადგან ასეთ ადამიანებს უჭირთ სკოლის გარემოში ადაპტაცია.
მზოარდები ასპერგერით იტანჯებიან ურთიერთობის ნაკლებობით. ეს ძირითადად აისახება რომანტიულ მხარეზე, ასეთ ადამიანებს არ ყავთ კონკრეტული ადამიანები რომლებსაც ენდობიან, რომლებთანაც გამორჩეულად მეგობრობენ და შესაბამისად ცხოვრების დიდ მოზარდობის/ახალგაზრდობის პერიოდს ატარებენ მარტო. მაგრამ გვხვდება შემთხვევებიც რომლებიც დამოუკიდებლად მუშაობენ, ქორწინდებიან კიდევაც და არ უჭირთ ზოგადად ადაპტირება. ა.ს. სინდრომის შემთხვევაში ნებისმიერი წარუმატებლობა პირად თუ პროფესიულ საქმიანობაში მძიმედ გადასატანია, რადგან ასპერგერს ახასიათებს საკითხში ძალაინ ღრმად და ხანგრძლივად ჩაძიება. ასეთ შემთხვევებში ვაწყდებით დეპრესიას, ობსესიურ კომპულსური მოვლენების გართულებებს ან სუიციდსაც კი. სამწუხაროდ საზოგადოების მიერ საკითხის არ ცოდნა სავალალო შედეგებს იწვევს.
ეპიდემიოლოგიური კვლევით დადგინდა რომ ასპერგერის შემთხვევევბის პროცენტულობა 1000 ადამიანზე 0.27%-ს შეადგენს. რაც ძალიან ცოტაა აუტისტური სპექტრის სხვა აშლილობებთან შედარებით. ასპერგერთან ერთად ხშირად გვხვდება ობსესიურ კომპულსური აშლილობა და სხვა ქცევითი დარღვევები.
თავად ჰანს ასპერგერი რომელიც ფაშისტური გერმანიის პირობებში იკვლევდა სინდრომს დაავადებული იყო ასპერგერით.
. არსებობს ცნობები მის არანორმალურ ქცევაზე. მიშტერება, თავის მობეზრება და სხვა. საინტერესო ფაქტია რომ ევგენიკა, ცნება რომელიც მიზნად ისახავდა კაცობრიობის გაწმენდას ნებისმიერი სახის ნორმიდან დევიაციისგან ასპერგერის სინდრომი ითვლებოდა არა ნაკლად არამედ პრიორიტეტად. ასპერგერი საკუთარ პაციენტებს პატარა პროფესორებს უწოდებდა(მდიდარი ლექსიკის გამო) და დარწმუნებული იყო რომ ბევრი მათგანი დიდ წარმატებას მიარწევდა მომავალში.
ასპერგერით დაავადებულ ადამიანებს აქვთ შექმნილი სპეციალური ჯგუფები რომლებიც ახდენენ პროპაგანდას რომ მათი "დაავადება" სულაც არ არის დაავადება და ისინი უბრალოდ არასწორ პალენტაზე მოხვდნენ
. ჯგუფის ოფიციალური საიტია
http://wrongplanet.net . აქვე შეგიძლიათ გაეცნოთ მეტ ინფორმაციას ასპერგერზე, როგორც დაინტერესებული პირები, ისევე ადამიანები რომლებსაც ეს სინდრომი გიშლით ხელს ნორმალურ ცხოვრებაში. აქვე ნახავთ საინტერესო დოკუმენტურ და მხატვრულ ფილმებს, პუბლიკაციებს და სხვა მრავალ მასალას.
ბოლო დროს გამოჩნდნენ მეცნიერების ნაწილი რომლებიც თვლიან რომ ასპერგერი არ არის გონებაშეზღუდულობა. კოენმა წამოაყენა თეორია იმის შესახებ რომ ასპერგერი შესაძლოა შემდგომი ეტაპი იყოს ინდივიდის განვითარებაში. ანუ ადამიანი რომელსაც აქვს კარგი დედუქციის უნარი, შეუძლია საკითხის დეტალური წვდომა არ გამოდგება პირად ურთიერთობებში, მაგრამ საკმაოდ წარმატებული იქნება ტექნიკურ საკითხებში. როგორებიცაა მათემატიკა, მედიცინა, ფიზიკა და სხვა. არსებობს ცნობები იმის შესახებ რომ ასპერგერით დაავადებულები იყვნენ ნიკოლა ტესლა, ალბერტ აინშტაინი ბილ გეიტსი და სხვა.
მე პირადად შემტკივა გული ამ ადამიანებზე და მზად ვარ ნებისმიერთან მეგობრობისთვის, მინდა იცოდნენ რომ არსებობენ ადამიანები რომლებსაც შეუძლიათ კომპრომისებზე წასვლა, საკითხში შედარებით ღრმა წვდომა და გაგება.
მაგრამ რაც ყველაზე საინტერესოა ამ შემთხვევაში "Всем похуй", რამეთუ საქართველოში ვართ თუნდაც ვირტუალურში, თემაში ბეეევრი სიტყვებია. ეს თემა მხოლოდ იმიტომ გავხსენი რომ მე მინდოდა გამეხსნა. ვუძღვნი გაუგებრობას თავში და არა გაუგებარ თავებს.
.
This post has been edited by Sattelite on 29 Dec 2009, 19:09
ასპერგერის სინდრომი, თუ იცით ახსენით
