ტემპერამენტი ეწოდებაადამიანისიმ ფსიქიკურ თვისებას, რომელიცწარმოადგენსპიროვნებისემოციურიცხოვრებისსაფუძველს.ფსიქოლოგიაში, ფსიქიატრიაში და ფიზიოლოგიაში მიღებულიატემპერამენტისისძირითადიოთხიტიპი, რომლებიცპირველად ჰიპოკრატესმიერიყოაღწერილი. ტემპერამენტისტიპებია: სანგვილიკური, ქოლერიკული, ფლეგმატიკური, მელანქოლიკური.
ტემპერამენტთაკლასიფიკაციაგარკვეულთვისებათაგანყენებასეყრდნობა, რისშედეგადაცადამიანთატემპერამენტებისუსაზღვრომრავალსახიანობაოთხძირითადტიპადარისდაჯგუფებული. თუმცაესარნიშნავს, რომერთიკონკრეტულიადამიანიაუცილებლადრომელიმეერთტიპსეკუთვნის. უფროხშირადადამიანებიწარმოადგენენნარევტიპსერთერთისკენმეტნაკლებიგადახრით. მაგალითად, ადამიანიშეიძლებაძირითადადსანგვინიკურიტიპისიყოს, მაგრამზოგიერთიქოლერიკისთვისდამახასიათებელინიშნებიჰქონდეს.
ისტორია
ადამიანისეს ფსიქიკური თვისება — ტემპერამენტი, პირველადაღწერადამისიპირველიცნება, ისევეროგორცტემპერამენტთაკლასიფიკაციამოგვცაძველი საბერძნეთისმოაზროვნემ ჰიპოკრატემ (ძვ. წ 460 — ძვ. წ. 370), რომელიც მედიცინის მამამთავრადარისმიჩნეული. ჰიპოკრატე თვლიდარომორგანიზმშიარისოთხისითხე — სისხლი, რომელიცათბობს ორგანიზმს; ნაღველი, რომელიცსიმშრალესიცავსორგანიზმში; შავინაღველი, რომელიცსინოტივესდასითხესინახავსორგანიზმშიდა ლორწო, რომელიცაცივებსორგანიზმს (სიცივესინახავს). ხოლოტემპერამენტისთავისებურებასგანსაზღვრავსის, თურომელისითხეჭარბობსადამიანისორგანიზმში.
ტემპერამენტისტიპები
სანგვინიკურიტემპერამენტი
სიტყვასანგვინიკიმოდისლათინურისიტყვიდან „სანგუის“ (ლათ. Sanguis), რაცსისხლსნიშნავს. ჰიპოკრატე ფიქრობდა, რომამტემპერამენტსგანსაზღვრავს ორგანიზმში სითხეებსშორისსისხლისსიჭარბე.
ამტიპისადამიანშიგრძნობებიადვილადაღმოცენდება. შედარებითუბრალოდაუმნიშვნელომოვლენაცმასშიგრძნობასიწვევს, მაგრამესგრძნობაადვილადდამალეგადაივლის. მისიგრძნობებიარააღრმადამტკიცე. ამგვარად, სანგვინიკისათვისდამახასიათებელიაგრძნობებისდიდიაგზნებადობა, ე. ი. ადვილიდასწრაფიაღმოცენება, მაგრამსწრაფიწარმავლობაც. ამასთანავემასახასიათებსსიამოვნებისემოციურიგანცდებისადმიმიდრეკილება, ანუისუფროდადებითგრძნობებისაკენმიედრეკება. იგიოპტიმისტურადაა განწყობილი, უფროკარგსმოელის, ვიდრეცუდს. ასევეცხოვრებაშიცძირითადადკარგმხარეებსამჩნევს. ადამიანისმიმართუფროსიმპატიითაგანწყობილი, ვიდრეანტიპატიით. მისთვისუცხოაგულჩათხრობილობა, პირიქით, მისთვისდამახასიათებელიაგრძნობებისუშუალოგარეგამოსახვა. იგიტიპიური ექსტროვერტია. სანგვინიკიმოძრავიადამიანია. მასჩვეულებრივაჩქარებული, ხშირადიმპულსური, უშუალომოქმედებაახასიათებს. მისიმოძრაობებიდა ჟესტები სწრაფია.
ქოლერიკულიტემპერამენტი
„ქოლე“ (ბერძნ. χολή) ნიშნავსნაღველს. ჰიპოკრატე თვლიდა, რომქოლერიკულტემპერამენტსგანსაზღვრავს ორგანიზმში ოთხსითხეთაშორისნაღველისსიჭარბე.
ამტიპისადამიანთანგრძნობებიადვილადდასწრაფადაღმოცენდება; ესტიპიადვილადინთება, ხშირად აფექტურიც არის. ამგვარად, ქოლერიკისათვისდამახასიათებელიაგრძნობებისდიდიაგზნებადობა. სანგვინიკურტემპერამენტთანგანსხვავებით, ქოლერიკისთვისდამახასიათებელიაშედარებითუფრომტკიცე, უფროხანიერიდაღრმაგრძნობები. გრძნობებისშინაარსისმხრივქოლერიკისანგვინიკისსაწინააღმდეგოა; მისთვისგანსაკუთრებითდამახასიათებელიაუარყოფითიგრძნობებისადმიმიდრეკილება. ცხოვრებაშიდაადამიანებშიიგიუფროამჩნევსუარყოფითთვისებებს, მისთვისდამახასიათებელია პესიმისტური ტენდეციები. ქოლერიკსაცხშირადახასიათებსაჩქარებულიმოქმედებადამოძრაობათასისწრაფე, თუმცაესმისთვისნაკლებდამახასიათებელია, ვიდრესანგვინიკისთვის.
ფლეგმატიკურიტემპერამენტი
„ფლეგმა“ (ბერძნ. φλέγμα) ნიშნავსლორწოს. ჰიპოკრატეს აზრითლორწოსსიჭარბეადამიანის ორგანიზმში განსაზღვრავდაამტემპერამენტს.
ამტიპისადამიანსახასიათებსგრძნობებისსუსტიაგზნებადობა. ესარისმშვიდი, გულგრილიადამიანი, რომლისათვისაცუცხოა აფექტები. ფლეგმატურადამიანშიგრძნობებისგამოწვევაძნელია. გრძნობებიაღმოცენდებანელა, გვიანდაარცაღწევს აფექტის ინტენსივობას. თუმცა, სანგვინიკისსაწინააღმდეგოდ, ფლეგმატიკისგრძნობებიმტკიცედაღრმაა — დიდხანსარგადაივლისდახშირად, დროისგანმავლობაშისულუფროღვივდებადაძლიერდება. მისთვისუცხოასანგვინიკისათვისდამახასიათებელიგრძნობათახშირიცვალებადობადასწრაფწარმავლობა. თუმცაგრძნობებისშინაარსისმხრივ, ესორიტემპერამენტიუახლოვდებაერთმანეთს; ორივესთვისუფროდამახასიათებელიადადებითიგრძნობებისადმიმიდრეკილება. ფლეგმატიკიადამიანშიცდაცხოვრებაშიცუფროდადებითსაქცევსყურადღებას, ვიდრეუარყოფითს. ფლეგმატიკი ოპტიმიზმით სავსეადამიანია. ამტიპისადამიანისწონასწორობიდანგამოყვანაძნელია, იგიაუღელვებელია. მასაუჩქარებელი, მოფიქრებულიდაარაიმპულსურიმოქმედებაახასიათებს. მოძრაობებიჩვეულებრივდინჯიდააუჩქარებელიაქვს. მიმიკა და ჟესტები — შეკავებული. ფლეგმატიკსარუყვარსთავისიგრძნობებისგამომჟღავნება, ამიტომგარეგნულადიგიმაშინაცკიცივისადაგულგრილიადამიანისშთაბეჭდილებასტოვებს, როდესაცძლიერგრძნობასგანიცდის.
მელანქოლიკურიტემპერამენტი
„მელანქოლე“ (ბერძნ. μελας — შავი; χολη — ნაღველი) მეოთხესითხეა, ჰიპოკრატეს აზრით, რომლისსიჭარბეადამიანისორგანიზმშიმელანქოლიკურტემპერამენტსგანსაზღვრავდა.
ამტემპერამენტისთვისდამახასიათებელიამიდრეკილებაუარყოფითიგრძნობებისადმი. მისგრძნობებსშორისხშირადჭარბობსუარყოფითიემოციები. იგი პესიმისტურადააგანწყობილი. თავისთვისმუდამცუდსმოელისდაცხოვრებაშიცუფროუსიამოვნომხარეებსხედავს, ვიდრედადებითს. მისთვისჩვეულებრივიანაღვლიანობა, ცუდგუნებაზეყოფნა, მაგრამარასასოწარკვეთილება. ამტემპერამენტსგრძნობებისსუსტიაგზნებადობაახასიათებს. ამმხრივესტიპიუფროუახლოვდებაფლეგმატიკურს. სანგვინიკთანდაქოლერიკთანშედარებით, მასუფროძნელადაგზნებადიდასუსტი, მოდუნებულიგრძნობებიახასიათებს. მელანქოლიკისმოქმედებაცჩვეულებრივმოდუნებულია, უენერგიო, უხალისო. მოძრაობებიცშედარებითზანტიდანელიაქვს.
ოთხი ტემპერამენტის გამომსახველი მარტივი ნახატები (ზედა მარჯვენა კუთხიდან საათის ისრის მიმართულებით: ქოლერიკი, მელანქოლიკი, სანგვინიკი, ფლეგმატიკი)
ექსტრავერტი — ადამიანის ფსიქოლოგიური ტიპი, რომელიც იჩენს კომუნიკაბელურობას, სიცოცხილისადმი ხალისს, ოპტიმიზმსა და მხიარულებას. სიამოვნებს საზოგადოებასთან ურთიერთობა და ახალ ადამიანების გაცნობა.
ინტროვერტი - ადამიანი, რომლის სოციალურ-ფსიქოლოგიური წყობა ხასიათდება შინაგან სამყაროზე კონცენტრაციით, ჩაკეტილობით. თავიანთ ინტერესებს თვლიან ყველაზე მნიშვნელოვნად, აძლევენ მაღალ შეფასებას.
ახასიათებთ სოციალური პასიურობა და თვითანალიზი
მიმაგრებული სურათი
ექსტრავერტი ხარ თუ ინტრავერტი?
