garota de ipanema
Super Member
ჯგუფი: Registered
წერილები: 806
წევრი No.: 133952
რეგისტრ.: 20-July 11
|
#29057805 · 5 Jan 2012, 12:41 · · პროფილი · პირადი მიმოწერა · ჩატი
,,სანამ სიკვდილს სახელი არ ჰქონდა” ანუ როგორ იბრძვის გაბრიელ გარსია მარკესი ,,ლათინური ამერიკის მარტოობის” წინააღმდეგ. ,,ჩემმა მასწავლებელმა, უილიამ ფოლკნერმა თქვა: ,,მე უარს ვამბობ, შევეგუო კაცის აღსასრულს” და როგორც ჭეშმარიტი მასწავლებლის ჭეშმარიტი შეგირდი, მარკესიც ჯერ კიდევ 1982 წელს ამბობს: ,,დღეს პირისპირ ვდგავართ იმ საზარელ რეალობასთან, რომელიც ყველა დროის ადამიანებს უტოპიად მიაჩნდათ და ჩვენ, ზღაპრების გამომგონებლებმა, ვისაც ყველაფრის დაჯერება შეგვიძლია, უნდა დავიჯეროთ, რომ ჯერ კიდევ არ არის გვიანი, ჯერ კიდევ შეიძლება შეიქმნას საპირისპირო უტოპია. ახალი, ყოვლის დამმარცხებელი უტოპია სიცოცხლისა, სადაც ვერავინ შეძლებს სხვებს გადაუწყვიტოს, როგორ უნდა წავიდნენ საიქიოს, სადაც სიყვარული გაიმარჯვებს და ბედნიერება შესაძლებელი იქნება, სადაც ასი წლის მარტოობამისჯილ ერებს, ბოლოს და ბოლოს, სამუდამოდ მიეცემათ სხვაგვარად ცხოვრების შესაძლებლობა’’ . როგორც ვხედავთ, კვლავ კაცობრიობის მარადიული საკითხი _ ადამიანის არსებობა აწუხებს მარკესს. ლათინოამერიკულ მწერლობასა და ჩვენს ეროვნულ ლიტერატურას ერთი საერთო ნიშანი ახასიათებთ. იქაც და ჩვენთანაც, მწერლობა გვერდს ვერ უვლიდა ეროვნულ მოტივს და თითქმის ყველა ნაწარმოებს მძლავრ ფონად გასდევს ქვეყნის პოლიტიკური მდგომარეობა.
ლათინურ ამერიკაში ,,ადამიანის დაკარგვა” გულისხმობს მის როგორც შინაგან, ისე ფიზიკურ განადგურებას. აქ მთავარია გადარჩე, იარსებო, ხოლო ადამიანის შიდა ,,მე” ისეთივეა, როგორიც ქვეყნის სათავეში მოსულ დიქტატორს მოენებება.
,,პატრიარქის შემოდგომა”, ინტელექტუალური რომანის კიდევ ერთი ძლიერი წარმომადგენელია. თუ ,,ულისეში” გმირების ცნობიერებაში იყო ,,დახვავებული” მითიური თუ ბიბლიური ალუზიები, ,,პატრიარქის შემოდგომაში” მითიური თავად დროა, ბიბლიური კი დიქტატორი, რომელიც მთლიანად ლათინური ამერიკის ტირანად მოიაზრება. თუ ,,ულისეში” გმირი, პერსონაჟი იყო ინტელექტუალი და მისი შიდა სამყარო წარმოიდგინებოდა სხვადასხვა მწერლის თემისა თუ სიუჟეტის ან შორეული გმირების პაროდირებულ ანალოგებად, აქ თავად სიუჟეტია ასეთი. ამ მხრივ, ,,პატრიარქის შემოდგომასთან” თავისი მითიური პლანის გამო, შედარებით ახლოს დგას ო. ჭილაძის რომანები (,,ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან”, ,,გზაზე ერთი კაცი მიდიოდა”). ,,პატრიარქის შემოდგომა _ რომანი უსასრულო დროის დასრულებასა და ბიბლიური პერსონაჟივით უკვდავი გენერლის შესახებ. აქ არ არსებობს დრო და ათვლის წერტილი. თავად რომანისეული დრო კი მთლიანად ხალხის გამძლეობას აღნიშნავს. არავინ იცის რამდენი წლისაა გენერალი და როდიდან დაიწყო მის მიერ ქვეყნის მართვა. ,,ჩამოყალიბდა სახე ღრმად მოხუცი კაცისა. იგი დაეხეტება ძველი სასახლის მიტოვებულ დარბაზებში, სადაც ძროხები და ფრინველები შეფარებულან. ამ სურათით იწყება ჩემი თხრობა რეტიან ცხოველზე _ ლათინური ამერიკის დიქტატორზე”. რომანში ამ დიქტატორის უკვე დასასრულია მოთხრობილი. მისი ,,შემოდგომაც” დიდი ხანია გრძელდება. სიკვდილი რამოდენიმეჯერ დადგა, თუმცა რაღაც სასწაულით, იგი მუდამ ცოცხალი რჩებოდა. სწორედ ამ ,,უკვდავობით” იქცა დიქტატორი მითიურ პერსონაჟად. ლეგენდები, მითები, ზღაპრული ელფერი ყოველთვის თან სდევს და ერთ-ერთი ძირითადი მახასიათებელია მარკესის რომანებისთვის. ხალხის რწმენაც იმისა, რომ იგი (პრეზიდენტი) კომეტის მეორე გამოჩენამდე არ მოკვდებოდა, ზღაპრულია და დაუჯერებელი. თუმცა, ზოგადად ტირანის ბუნება და ასე ვთქვათ, ,,სურვილი” ასეთია _ ისინი სიკვდილს საერთოდ არ აპირებენ ხოლმე. ,,არავინ მჭირდება თუნდ კომეტის მეორე გამოჩენამდე და მეათემდეც, რადგან სიკვდილს აღარ ვაპირებ...”. საინტერესოა იოსიფ ბროდსკის სტატია _ ,,ტირანიის შესახებ”: ,,ავადმყოფობა და სიკვდილი _ აი, თითქმის ყველაფერი ის, რაც საერთო აქვთ ტირანებსა და მის ქვეშემრდომებს... ადამიანი ერთმანეთისგან ვერ ანსხვავებს სინამდვილეს, ისტორიასა და მარადიულს... უკეთესიც იქნება, თუ მმართველი მოხუცი იქნება, რადგან მოხუცები არასოდეს ცდილობენ ანგელოზებად მოგვაჩვენონ თავი...”. მარკესის დიქტატორიც ასეთი ტიპიური ტირანია. ,,პატრიარქის შემოდგომაში” დახატული ტირანის სახე მხოლოდ ერთი რამით განსხვავდება სხვა მრავალთაგან, მიუხედავად იმ სასტიკი რეჟიმისა, რაც გენერლის დროს იყო ქვეყანაში და რამაც დამანგრეველი შედეგები მოუტანა სამშობლოს, მკითხველს არ შეიძლება სიბრალულის გრძნობა არ გაუჩნდეს ყველა ადამიანური გრძნობის გარეშე დარჩენილი ბერიკაცის მიმართ. იგი საოცრად მარტოსულია, მუდმივი შიშითა და მოლოდინით აღსავსე. სულიერად დაავადებულიც კი. მუდამ შინაგანი მღელვარებით სავსე და უბედური საკუთარი ხვედრის გამო. მის მიერ ქვეყნისთვის მოტანილი უბედურების შედეგები კი წარმოუდგენლად სასტიკია. ეს ის დესპოტია, რომლის მმართველობის დროს ,,გადავიტანეთ ხუთი ომი და ჩვიდმეტი სამხედრო გადატრიალება; ძალაუფლება ჩაიგდო ხელში ეშმაკეულმა დიქტატორმა, რომელმაც ღვთის სახელით გამართა ჩვენს დროში პირველი ლათინოამერიკული ეთნოციდი. ამ პერიოდში ოცი მილიონი ლათინოამერიკელი ბავშვი დაიღუპა, სანამ ერთი წელი შეუსრულდებოდათ _ დაღუპული ბავშვები რიცხობრივად ჭარბობდნენ ევროპაში 1970 წლის მერე დაბადებულებს, რეპრესირების შედეგად უგზო-უკვლოდ გამქრალთა რიცხვი ას ოცი ათასს უტოლდება. უამრავი ფეხმძიმე ქალი დააპატიმრეს, მათ არგენტინის ციხეებში გააჩინეს შვილები და დღესაც არავინ იცის ამ ბავშვების ამბავი... კონტინენტზე დაახლოებით ორასი ათასი ადამიანი დაიღუპა, მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ საშინელებისთვის ბოლოს მოღებას ცდილობდნენ...”. აქედან თავის დაღწევა კი რთულია, შეუძლებელი თუ არა. ასეთი ტირანიის ისტორიული ანალოგი იყო საბჭოთა კავშირიც. ორივე შემთხვევაში ადამიანის გაქრობაზე ორიენტირებული ერთი დიდი სისტემა მოქმედებდა და როგორ მჭიდროდაც იყო საბჭოთა კავშირში 70-იან წწ-მდე ე. წ. ,,რკინის ფარდა” ჩამოფარებული, ისე მჭიდროდ იყო შემოზღუდული ლათინური ამერიკაც. როდესაც ევროპელები პირველად გადასხდნენ კონტინენტზე და ველური ინდიელები იხილეს, რომელთაც ყოველგვარი ხარახურა უკვირდათ, ახლაც სწორედ ასეთი _ ნახევრად გაველურებული იყო გენერლის ქვეყანა, სადაც ,,ერთი ჩვენიანი ძლივს გადაურჩა ძველებურ ხავერდის ჟილეტში გადაცვლას, უცხოელები ამბობდნენ, ევროპაში უნდა წავიყვანოთ საჩვენებლადო”.
დაუჯერებელი ამბები, ისტორიული სინამდვილე, ეპოქის მაჯისცემა თუ თანამედროვე ცხოვრების რიტმი იმდენად არეულია ერთმანეთში, რომ გაკვირვებას არ იწვევს ,,წვიმების ბაღი”, კლდის პირას აშენებული სახლი, სადაც პოლიტიკური თავშესაფრის თხოვნით ჩასახლებული ყოფილი დიქტატორები თამაშობენ და ფსონად თავიანთ არარსებულ ნივთებს ჩამოდიან, სრულიად ჩვეულებრივი ამბავია ხვეტის შემსწავლელი უფასო სკოლების გახსნა, სასახლეში მობორიალე ძროხები და კეთროვნები, ბენდისიონ ალვარადოს შეღებილი ჩიტები და თავისი მმართველობის დასასრულს გამოქვეყნებული სტატიები, რომლებიც ჯერ კიდევ მმართველობის დასაწყისში დაიბეჭდა, თუმცა უახლოეს სიტყვებად ასაღებდნენ. როგორც ყველა ტირანმა, მანაც კარგად იცის, რომ ადამიანს ფიქრის საშუალება უნდა მოუსპო და ის თავით ფეხებამდე, სულით და ხორცით შენ გეკუთვნის. ,,ამ ქვეყანაში მთელი უბედურების თავიცა და ბოლოც ის არის, რომ ხალხს ბევრი დრო აქვს ფიქრისთვისო...”, ამიტომ მოიფიქრა პოეტების შეჯიბრი, ყოველწლიური სილამაზის კონკურსები და ხვეტის შემსწავლელი სკოლები, რომელსაც ,,უზარმაზარი ლოზუნგები ახლდა, ღმერთო, შენ დაიფარე უფაქიზესი კაცი, რომელიც ერის სისუფთავეზე ზრუნავს”. დიქტატორის პიროვნება იმდენად საინტერესო, მრავალფეროვანი და თან ამავე დროს ისეთი ტრაგიკულია, რომ მის მიერ ჩადენილი საქმეების მიმართ მკითხველს ერთდროულად ზიზღისა და თანაგრძნობის შეგრძნება ეუფლება. მითიური ელფერი აქვს პრეზიდენტის მიერ სამკურნალოდ დარიგებულ მარილს.Mმან აგრეთვე გაყიდა ზღვაც, რომელიც ქვეყნის ერთადერთი მომავალი იყო, რადგან ზღვა სიცოცხლის და თან მარადიული სიცოცხლის საწყისია. Gგენერალმა ხალხს ,,სიცოცხლე მიუსაჯა... თუ ამას სიცოცხლე ჰქვია, მთვარის უსიცოცხლო, მჩხვლეტავი მტვერივით ქვიშით დაფარულ ამ უკიდეგანო, უდაბურ ველზე...”, ჰყავდა უამრავი საყვარელი და კიდევ უფრო მეტი შვილი, ყველაფრის მიუხედავად, შემზარავი პრეზიდენტის სახიდან ნელ-ნელა იძერწება საცოდავი, სიყვარულის უნარსმოკლებული, მუდმივი სიცოცხლით დასჯილი, დაუმთავრებელი, უსასრულო სიბერეში მყოფი ერთი საწყალი კაცი, რომელიც ფეხსალაგის კედლებზე თვითონვე ჩხაპნიდა გენერლის სადიდებელს, რომელსაც ოდესღაც სასახლის კედლებში შენახული ფურცლებიც ვეღარ ეუბნება რაიმეს. თუ დიქტატურის დასაწყისში გენერალი ყველგან და ყველასთან იყო, თუ ჯერ კიდევ არჩაფიქრებულ სამხედრო გადატრიალებებს ჩანასახშივე აშთობდა, ესწრებოდა ყველა მნიშვნელოვან მოვლენას ერთსა და იმავე დროს, რეჟიმის ბოლოს, სატელევიზიო გადაცემები, ფილმები და გაზეთები პერსონალურად მისთვის იყო ცალკე გაკეთებული. პრეზიდენტის ტელევიზორი ლამის ,,წარღვნამდელ” ფილმს უჩვენებდა. იჯდა ბერიკაცი და ახლა თვითონაც ვერ გაერკვია რამდენი ხანი იყო გასული მისი ზეობის ხანიდან. ამბობდნენ უამრავ რამეს, იგი თავად იყო მითი და ლეგენდა. ამბობდნენ, თითქოს მას შუშის არტერიები ჰქონდა და ორივე თირკმელი ქვიშით სავსე. დედა წმინდანად გამოაცხადა და თვითონ შემოიღო უამრავი საზეიმო თარიღი. მისი რეჟიმის დროს ქვეყანა ლეთარგიულ ძილში იყო ჩაფლული და თვითონ ხალხიც ამ მითის ნაწილად იყო ქცეული. მითი, რომელიც გენერალმა შექმნა. Aამ ,,ძილიდან” გამოფხიზლება მხოლოდ ზღვას შეეძლო, წყალს _ სიცოცხლის საწყისს. ,,ზღვა კატასავითაა, ყოველთვის ბრუნდება უკან”. ბოლოს, ღონემიხდილი, უსასრულო მმართველობით დაღლილი ბერიკაცი ხვდება, რომ ხელისუფლებაში სისხლით მოსვლის შემდეგ, ძალაუფლება სხვა არაფერია, თუ არა ,,ჩაძირული გემივით სახლი, დამწვარი ცხენის ხორცის სუნი, სულიერი სიცარიელე...”. მიხვდა, რომ სულის ხსნა არ მოაქვს უმიზეზოდ დახოცილ ხალხს, ციებ-ცხელების ეპიდემიის ნაცვლად გამოცხადებულ ჭირის ეპიდემიას, დარწმუნდა, რომ აზრი არ აქვს წითელ წრეს შემოარტყამენ რეჟიმის წინააღმდეგ მიმართული ადამიანების სახლებს, თუ პირუტყვივით ნიშანს დაადებს ლესბიანელ ქალებსა და ნარკომანებს, მისი ,,შემოდგომა” უკვე დაწყებულია და მიუხედავად იმისა, რომ ,,ჩვენ არ ვიცოდით ჩვენივე ქვეყნის არანაირი სხვა ისტორია, გარდა იმ ისტორიისა, რომელიც მისი ისტორია იყო, არ ვიცოდით სხვა სამშობლო, გარდა იმ სამშობლოსი, რომელიც მან შექმნა საკუთრივ თავისთვის”. ყველა ხედავდა მისი ,,უსასრულოდ გაგრძელებული შემოდგომის ფოთოლცვენას” და ბოლოს, როგორც იქნა ყველაფერი დასრულდა და ,,თავისი შემოდგომის უკანასკნელი დამჭკნარი ფოთლების შრიალით გაემართა იგი მოუსავლეთისკენ...”. და კვლავ მივუბრუნდები ი. ბროდსკის სტატიას: ,,შეიძლებოდა, სწორედ ეს ყოფილიყო მისთვის საუკეთესო ეპიტაფია, რომ არა ანეგდოტი, რომელსაც ფინელები თავიანთი მუდმივი პრეზიდენტის, ურხო კეკონენის ანდერძზე ჰყვებიან. ის ასე იწყება: ,,თუკი მოვკვდები...”.
ლათინური ამერიკის დიქტატორებზე წერდნენ, მაგრამ წერდნენ მხოლოდ მათ კანიბალურ ბუნებაზე (მ. ა. ასტურიასი _ ,,სენიორ პრეზიდენტი”). არავის შეუქმნია სახე საცოდავი დიქტატორის, რადგან ასეთი საერთოდ არ წარმოიდგინება. ,,პატრიარქის შემოდგომა” კი ესაა ორმაგ, რეალურ-მითიურ პლანში წარმოდგენილი ისტორია სწორედ საცოდავ დიქტატორზე, რომელსაც აღარ დარჩენია საკუთარი ,,მე”.
დღეს...ლიტერატურის დღე მაქვს......:დ
|
მარკესი, გაბრიელ გარსია
