მარსმავალი “ცნობისმოყვარეობა”
2011 წელის ბოლოს NASA-მ მარსზე გააგზავნა ახალი მარსმავალი რობოტი Curiosity (ცნობისმოყვარეობა) მარსმავალი Curiosity ყველაზე რთული მოწყობილობაა მათ შორის რაც კი სხვა პლანეტაზე გაგზავნილა ისტორიის მანძილზე. მინი კუპერის ზომის (პატარა ავტომობილი) რობოტს აქვს 10 სამეცნიერო ინსტრუმენტი. 17 კამერა. რადიოიზოტოპური თერმოელექტრული გენერატორი რომელიც საშუალებას იძლევა მარსმავალმა წლობით იმუშაოს და ორი ბორტ კომპიუტერი. მარსმავალი 2012 წლის 5 აგვისტოს დაეშვა მარსის ზედაპირზე, გეილის კრატერში და დაიწყო უძველესი ტბის ზედაპირის გამოკვლევა. მისი მისიაა ჩაატაროს ქანების და ატმოსფეროს ქიმიური ანალიზი. გამოავლინოს მარსის მინერალები, შეისწავლოს მარსის გეოლოგია, რისი დეტალური შესწავლით გამოიკვეთება მარსის წარსულის საიდუმლოებები და წარსული ან ახლანდელი სიცოცხლის არსებობის შანსი. NASA ტყუილად არ ამაყობს ამ მანქანით, რადგან ის უბრალო ბორბლებიანი ფოტოკამერა არაა რომელიც მარსის ხედებს გადაიღებს, როგორც მეცნიერები აღტაცებით ამბობენ ის მთელი ლაბორატორიაა. სახელიც ტყუილად არ ქვია Mars Science Laboratory მარსის მეცნიერული ლაბორატორია. Curiosity- ცნობისმოყვარეობა ე.წ ნიკნეიმია.
ჰოაგლენდს კიდევ ერთი მიზეზი მიეცა. რატომ ეს დახვეწილი მარსმავალი? ხომ არ აქვს მას რაიმე დამატებითი, საიდუმლო მისია? მას შეუძლია წლობით იმუშაოს და დიდ მანძილებზე გადაადგილდეს. როგორ არა! გეილის კრატერი საკმაოდ ახლოა(თუ საკმაოდ არა მაინც ახლოა, სხვა მარსმავლებთან შედარებით) სიდონიასთან. სიდონია კი უძველესი ქალაქია. მარსის სახეც ამ არტეფაქტებში შედის სადღაც იქვე სიდონიის პირამიდებია. აჰა – გადაჭრით ამტკიცებს ჰაოგლენდი. ნასამ ყველაფერი იცის და მარსმავალს იქეთ უმიზნებს. სადაც ამდენი ისტრუმენტი აქვს იქ არქეოლოგიურ სამუშაოებს ვერ შეასრულებს? რიჩარდი იმდენად დარწმუნებულია რომ ამ საკითხს unquestionable-ად ნათლავს. თუმცა მარტო სიდონია და მარსის სახე კი არაა. გეილის კრატერიც მთლიანად მონუმენტი ყოფილა და Curiosity-იც თუ სიდონიას აწყენინებს აგერ მთა შარპიც უდიდესი შენობა არაა?
რას ბოდიალობს ეს კაცი? ბოლომდე ვერ ვუყურე მის პრეზენტაციას. კი ვფიქრობდი რომ UFO tv-ზე ნორმალურს არაფერს გაუშვებდნენ მაგრამ მარსმავალ ცნობისმოყვარეობის ხსენებამ გამაჩერა ცოტა ხანი. რიჩარდი ანახებს მარსის ყველანაირ ბუნებრივ ლანდშაფტების სურათებს და ყველა მათგანს ეჭვგარეშე ნათლავს ხელოვნურ სტრუქტურებად. კიდევ უფრო კომიკური ხდება სიტუაცია თუ გადაამოწმებ ამ თეორიების რამდენიმე მარტივ დეტალს. მაგალითად შესაძლებელია თუ არა რომ მარსმავალმა Curiosity-მ გადაუხვიოს სიდონიისკენ და მარსის სახის საიდუმლო გამოვკვლევები დაიწყოს? მართლა ახლოა თუ არა გეილის კრატერთან სიდონია? ამისთვის საკმარისია Google Earth-ის მარსის რუკაზე გაზომო მანძილი რომ აღმოჩნდება გეილის კრატერიდან სიდონიამდე სულ რაღაც 7800 კილომეტრია. ეს მარსის გარშემოწირულობის თითქმის ნახევარია. იგივე კოორდინატები დედამიწაზე რომ დასვა (გრძედი, განედი და არა მანძილი) სიდონია იქნება პორტუგალიის სანაპიროსთან ატლანტის ოკეანეში. გეილის კრატერი კი პაპუა ახალი გვინეის სამხრეთ სანაპიროსთან. წარმოგიდგენიათ მარსმავალმა გაიაროს ამდენი კილომეტრი? ამას ხომ მინიმუმ საუკუნე (თუ მეტი არა) დაჭირდება. ის ავტომობილი არაა რომ 200კმ/საათში სიჩქარე განავითაროს. Curiosity-ის წინამობედმა Opportunity-მ 8 წლის განმავლობაში გაიარა მხოლოდ 35 კილომეტრი. მართალია Curiosity უფრო დიდია ზომით მაგრამ მასზე ჩქარა სარბენად არც ისაა აგებული. მარსმავალს გადაადგილების სიჩქარე არაფერში ჭირდება, უფრო მეტიც. მისი დამპროექტებლები ორიენტირებული არაინ, რობოტის ენერგია დაზოგონ მეცნიერული კვლევისთვის და არა სწრაფად გადაადგილებაში.
მოქმედ მეცნიერთა და მკვლევართა დიდი ნაწილი საჭიროდ არ თვლის რამე ამტკიცოს შეთქმულების თეორიების საწინააღმდეგოდ, მათი აზრით ეს იგივეა, წითელქუდას ზღაპრის რეალურობაზე იდავო. გაუშვი ამტკიცონ ჰაოგლენდებმა რაც უნდათ. კრეაციონისტებმა და მათ ვისაც აპოლოს მისიები ჰოლივუდში დადგმული გონიათ.
მაგრამ მე თუ მკითხავ არც მთლად მასეა საქმე. გაუგებრობების და ცრუ ინფორმაციების გავრცელების ფართო არეალი საფრთხეს უქმნის მეცნიერებას და მის რეპუტაციას. საფრთხეს უქმნის თანამედროვე ცივილიზაციას. რადგან დღეს ისე როგორც არასდროს ცივილიზაცია დამოკიდებულია მეცნიერებაზე და ტექნოლოგიაზე. და თუ ერთეულების გარდა არავის ესმის სწორად. ის ცივილიზაცია დაღუპვისკენ მიექანება.
საბედნიეროდ არიან მეცნიერები რომლებიც იწუხებენ თავს და პუბლიკას უხსნიან ფსევდო მეცნიერების შეცდომების შესახებ. ერთ ერთი ასეთი მეცნიერია ფილ პლეიტი. ასტრონომი პლეიტი აქტიურად მოღვაწეობს ტელევიზიასა და პრესაში. არის სამეცნიერო ბლოგის ავტორი. მისი უპირველესი მიზანია პუბლიკას სწორად ესმოდეს მეცნიერება და პირველ რიგში ასტრონომია. 2008 წელს მან დაწერა წიგნი Bad Astronomy – Misconceptions and misuses revealed from Astrology to the Moon landing Hoax. მისი ბლოგიც ანალოგიურ სახელს და შინაარსს ატარებს. ამიტომ იგი ხშირად იხსენიება როგორც – Bad Astronomer. პლეიტს ძნელად თუ გამორჩება მხედველობიდან ისეთი ვინმე როგორიცაა რიჩარდ ჰოაგლენდი. ასე რომ მისი ბლოგის არქივში ჰოაგლენდის ფართო კრიტიკასაც წავაწყდი.
“პირველ რიგში მე არ ვიცნობ არავის ისეთს ვინც ვიკინგის სურათზე პირველი შეხედვისთანავე უარყო რომ ეს სახეს გავს” წერს პლეიტი. “როდესაც პირველად დაიბეჭდა სურათი, ვიღაცამ დაწერა მასზე “სახე” მე არ მიკვირს მსგავსი რამეები. მინახავს ათასობით ასტრონომიული სურათი და როდესაც რაიმე უცნაური ან სასაცილო გამოხტება – ყურადრებას იპყრობს. USS Enterprise-ზე სხვადასხვაგვარ სურათებს შორის ვნახე მომღიმარე სახე (ე.წ სმაილი) და ნისლეული რომელიც შუა თითს გვაჩვენებდა. როდესაც ასტრონომები მსგავს რამეს შევამჩნევთ ვიცინით და ვაჩვენებთ კოლეგებს.”
“ის [ჰოაგლენდი] გაშმაგებით ამტკიცებს რომ ეს სახეა. 169-ე გვერდზე (ჰოაგლენდის წიგნი მარსის მონუმენტები) ის ახდენს გრეგ მოლენერის ფრაზის ციტირებას “თუ მთის გროვა მარსზე გავს ქვაში ამოკვეთილ ჰუმანოიდის სახეს, ყველაზე მარტივი ახსნა ისაა რომ ეს ასეცაა” - ეს აშკარად მცდარია. ყველაზე მარტივი ახსნა ისაა რომ ის ამოკვეთილია ეროზიის შედეგად და არა ხელით. ჩვენ ვიცით რომ მსგავსი ამბები ყოველთვის ხდება. შეხედეთ მოხუცის სახეს მთაზე [თეთრი მთები ნიუ ჰემფშირში] (2003 წლამდე სანამ ჩამოიშლებოდა) Antirrhinum-ის სათესლე პარკუჭები კიდევ უფრო გავს სახეს. და რათქმაუნდა არ დაგავიწყდეთ ვლადიმერ ლენინიც რომელიც ჩემი დუშის ფარდაზე გამოისახა. სახეების დანახვას შემთხვევით სტრუქტურებში ეწოდება პარეიდოლია. და ის კარგად გააზრებულია ფსიქოლოგიის მიერ.”
პრეისტორიული ასტრონავტების და მარსის ცივილიზაციების თეორიების მომხრეებს მართებთ შეისვენონ და რამე უფრო ხელჩასაჭიდ ფაქტებს დაელოდონ ან დაინტერესდნენ იმით რისი გამოკვლევაც ფაქტიურად მიდის დღეს და არა ფანტაზიებში. იმედია Curiosity 2013-ში ძალიან საინტერესო აღმოჩენებს გააკეთებს, მაგრამ არამგონია ეს იყოს რაიმე ძველი ცივილიზაციის ნაგებობა ან მარსიანელების ქალაქი. ეს იქნება აღმოჩენები მარსის ქიმიური კომპოზიციის შესახებ, სენსაციების მოყვარულებს დიდად სავარაუდოდ იმედგაცრუება ელით. სამაგიეროდ მეცნიერებმა იციან ნამდვილი მეცნიერების ფასი და იმ აღმოჩენების ფასი რომელსაც Curiosity აუცილებლად გააკეთებს. გააკეთებს იმიტომ რომ ამის შესაძლებლობა აქვს.
კოსმოსი
