მტრის ხატი - ეროვნული იდენტობის შესაქმნელად
http://shokoladi.ge/node/3380თამარ ბაბუაძე
მონაწილეები:
გიგი თევზაძე - ფილოსოფოსი
ემზარ ჯგერენაია -
სოციოლოგი
ლევან გიგინეიშვილი -
ფილოლოგი, მასწავლებელი
ნინო ღამბაშიძე - ფილოლოგი, მასწავლებელი
ნინო ჯაფიაშვილი - ჟურნალისტი
პირველად სამხედრო-პატრიოტული სწავლების შესახებ პრეზიდენტი 12 იანვარს ბათუმელ პედაგოგებს ესაუბრა. მოგვიანებით, განათლების მინისტრმა დიმიტრი შაშკინმა ამ ინიციატივას სხვა სახელი - სამოქალაქო თავდაცვა უწოდა. თუმცა, რას გულისხმობდნენ მინისტრი და პრეზიდენტი ამ იდეაში, ანდა რა შინაარსს შეიძენს ეს სწავლება სკოლებში, დღემდე გაურკვეველი რჩება.
დისკუსიის მონაწილეებთან ერთად შევეცადეთ იმაზე გვესაუბრა, თუ რა ღირებულებების დანერგვას ცდილობს სახელმწიფო განათლების სისტემაში. რა იდეებზე იგება ეროვნული იდენტობა და როგორ წარმოგვიდგენია ჩვენი მომავალი სახელმწიფო, რომლის საფუძველიც ეს იდეები იქნება.
თამარ ბაბუაძე: დავიწყოთ პირდაპირ - თქვენი აზრით, უნდა ისწავლებოდეს თუ არა სამხედრო-პატრიოტიზმი სკოლაში და როგორ?
გიგი თევზაძე: ცხადია, სკოლის მოსწავლეებს ეროვნული იდენტობა უნდა განუვითარო. ეს უნდა ხდებოდეს კარგი სპეციალისტების მიერ, კარგი სასწავლო მასალების გამოყენებით. იდენტობის განვითარება ნიშნავს, რომ ადამიანს ასწავლი მისი ქვეყნის ისტორიას, ადამიანს ეუბნები, რომ მისი ქვეყანა და მისი სახელმწიფო ერთი და იგივეა, ეუბნები, რომ მისი უსაფრთხოება და ღირსეული ცხოვრება განუყოფლადაა დაკავშირებული მის სახელმწიფოსთან. უქმნი მას წარმოდგენას საკუთარ თავზე; არა ისე, როგორც ეს ხდებოდა საბჭოთა კავშირში, როცა სკოლიდან გამოსვლისთანავე ყველა ხედავდა განსხვავებას სკოლაში ნასწავლსა და რეალობას შორის. არამედ ისე, როგორც ეს ხდება მაგალითად საფრანგეთში, აშშ-ში, გერმანიაში...
ლევან გიგინეიშვილი: ჩვენ სკოლას ჰქონდა ასეთი საგანი, მაგრამ არ იმუშავა. როცა ქართულ-ამერიკული აკადემია ამერიკელმა მილიონერმა გივი ზალდასტანმა დააარსა, ამერიკის კონგრესს მისი აუცილებლობა ასე დაუმტკიცა: ეს სკოლა საჭიროა იმისთვის, რომ საქართველოში დემოკრატიული ელიტის შექმნას შეუწყოს ხელი. თუმცა, ამ ბავშვების ესეების გასწორებისას აღმოჩნდა, რომ მათ ჩვენთან სწავლა იმიტომ სურდათ, რომ მომავალში ბევრი ფული ეშოვათ და სარფიანი კარიერა აეწყოთ. გივი ზალდასტანს ეს პრაგმატული, მერკანტილური შედეგები არ მოეწონა. ეს არ ყოფილა ამ სკოლის დაარსების მიზანი, მე მინდოდა, აქ ნამდვილი ქართველები აღმეზარდა, რომლებიც საქართველოს გამოადგებოდნენო, - თქვა მან. ასე წარმოიშვა პატრიოტული კლასების იდეა ამ სკოლაში. ამის გაკეთება ჩვენთან იოლი იყო - კერძო სკოლაა, დიდი რესურსები აქვს და უფრო მეტი შესაძლებლობა გვქონდა, კარგი სპეციალისტები მოგვეწვია. მოვიწვიეთ კიდეც, მაგრამ ამან არ იმუშავა. დავაარსეთ ქართული სიმღერების კლუბი, მაგრამ როცა სიებს თვალი გადავავლეთ, აღმოჩნდა, რომ კლუბში 250-დან მხოლოდ 7 ბავშვი ჩაეწერა, დანარჩენები როკ-ჯგუფში წავიდნენ. რა უნდა გვექნა?! პატრიოტიზმი არ არის აკადემიური დისციპლინა, ეს უფრო თანმხლები განცდაა. ერთი სიმღერა იყო ჩემ ბავშვობაში: "С чего начинается родина, ც картинки в твоём букваре"... და მერე ფრჩხილებში ეწერა Задумчиво, ანუ ეს უნდა გემღერა задумчиво.
სწორედ ასეთია პატრიოტიზმი, განცდა და არა საგანი, რომელსაც ციფრებით ვერ შეაფასებ, რომლის ცოდნასაც ნიშნებით ვერ გაზომავ. ავიღოთ საგანი "პატრიოტიზმი" და ამ საგანში ბავშვს დავუწეროთ 5-იანი. რას ნიშნავს ეს? პატრიოტიზმს ვერ შემოვიტანთ იმგვარ საგნად, როგორიცაა ჭიდაობა, ფლეიტაზე დაკვრა. ძნელად მოსახელთებელი ფენომენია, ვერ გაზომავ.
გიგი თევზაძე: სინამდვილეში ეს იზომება.
ლევან გიგინეიშვილი: ერთი ამერიკელი წერდა, რომ ცუდი იყო ამერიკაში ჰიმნის და დროშის აწევით გაკვეთილების დაწყება. ის ამბობდა, რომ ამით ბავშვებს ეუბნებოდი, რომ ჯერ პატრიოტი არ არის და ამას სკოლა ასწავლის. ეს ბავშვის ფსიქიკის შეურაცხყოფაა. მას ისედაც უყვარს ამერიკა, რადგან მთელი უჯრედებით შემოდის ეს სიყვარული მასში. დროშის აწევით და ჰიმნით გაკვეთილების დაწყების მოთხოვნა ჩვენთანაც იყო. ამას აკეთებდნენ კიდეც სკოლები, მაგრამ საბოლოოდ მაინც არ იმუშავა იმიტომ, რომ ხელოვნური იყო. რეალურად, ჩვენ ახლა კანონს ვარღვევთ, როცა გაკვეთილებს ჰიმნისა და დროშის აწევის გარეშე ვიწყებთ. ამიტომ მგონია, რომ მსგავსი რაღაცების დაკანონება უშედეგოა. პატრიოტიზმი ეს მისტიკური კატეგორიაა. ბოლოს, გივი ზალდასტანმა ასეთი რამ გააკეთა: სკოლაში თავისი ახალგაზრდობის სურათი დაკიდა, რომელზეც ის ჩოხაშია გამოწყობილი და მიაწერა მოწოდება, - "გიყვარდეთ თქვენი სამშობლო, როგორც თქვენი სული!" მგონი, ამ სურათმა ყველაზე მეტად იმუშავა.
ემზარ ჯგერენაია: ჩვენ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ სამოქალაქო პატრიოტიზმზე, ანუ პატრიოტიზმზე სამართლებრივი თვითშეგნების თვალსაზრისით. ვთქვათ, ევროკავშირში, მთავარი ბავშვის აღზრდისას არის არა მტრის ხატი, არამედ სამოქალაქო პატრიოტიზმისა და სამართალცნობიერების შექმნა. მაგალითად, გერმანიაში სიტყვა "პატრიოტიზმი" და სამშობლო, ძველი ფორმულირებით, იმის გამო, რომ ის საშინელ კონოტაციებს იწვევს, რომელთაც მეორე მსოფლიო ომამდე მივყავართ, არც გამოიყენება და მე მგონია, რომ არც ფრანგები საუბრობენ ასე ღიად ამაზე. იქ უბრალოდ ლაპარაკია სამოქალაქო პატრიოტიზმზე. ამ თვალსაზრისით, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ასეთმა საგანმა იარსებოს და თუ ჩვენ დავიწყებთ სხვა ტიპის პატრიოტიზმის სწავლებას, ამან შეიძლება ევროკავშირის რისხვა გამოიწვიოს.
გიგი თევზაძე: არა მგონია, ევროკავშირმა ასე ყურადღებით ჩაიხედოს ამაში. და არც ის მგონია, რომ პატრიოტიზმი ცალკე საგნად შემოიღონ, რადგან ამას თავისთავად უკურეაქცია მოჰყვება. ჩემი აზრით, სკოლების პრობლემაა ის, რომ რაც სამოქალაქო განათლების სახელმძღვანელოში წერია, ძალიან ხშირად ეწინააღმდეგება იმას, რაც წერია ისტორიის სახელმძღვანელოში. ანუ, არჩევანთან გვაქვს საქმე. მოსწავლე ან იმას აირჩევს, რაც ისტორიის სახელმძღვანელოში წერია, ან იმას - რაც სამოქალაქო განათლების წიგნში. ეს მნიშვნელოვანი პრობლემაა.
თამარ ბაბუაძე: ვინ უნდა ასწავლოს სამხედრო-პატრიოტიზმის საგანი?
ნინო ღამბაშიძე: პროფესიული სამხედრო სასწავლებლები გაუქმებულია, შეზღუდული სწავლება მიდიოდა სამხედრო აკადემიაშიც. რეალურად პროფესიული კადრი, რომელმაც პედაგოგიკაც იცის და სამხედრო საქმეც, არ გვყავს. დგება სახელმძღვანელოს პრობლემაც...
ემზარ ჯგერენაია: თუ შეიძლება, დავეხმარები მთავრობის წევრებს იმის ჩამოყალიბებაში, თუ რას ნიშნავს სამხედრო-პატრიოტული აღზრდა: პირველ რიგში ესაა - იცოდე, ვინ არის შენი მტერი. ანუ თუ ასეთი საგანი იარსებებს, მისი ფუნქცია უნდა იყოს, მისცეს მკაფიო წარმოდგენა მოსწავლეს მტერზე. ასევე ასწავლოს იარაღის გამოყენება მტრის წინააღმდეგ, რათა იყოს ფხიზლად და იცოდეს, სად არის ეს მტერი.
გიგი თევზაძე: არ მგონია, რომ ეს სკოლაში უნდა ისწავლებოდეს.
ემზარ ჯგერენაია: არც მე მგონია, სულ არ ვიზიარებ იმას, რასაც ვამბობ, მაგრამ იქნებ დავეხმაროთ აზრის კონსტრუირებაში. მტერი შეიძლება იყოს არა მარტო გარეთ, არამედ - შიგნითაც. აი, ეს არის სამხედრო-პატრიოტული აღზრდის კომპონენტი და ასეთი უნდა იყოს ის სახელმძღვანელო, რომელსაც დაწერენ.
ნინო ღამბაშიძე: მე-11 კლასის მუსიკის სილაბუსში წერია, რომ როცა მოსწავლე მე-11 კლასს დაამთავრებს, უნდა აჩვენოს შედეგი, რაც ნიშნავს, რომ წარმატებით დაძლია საგანი. ამ სილაბუსის მიხედვით, მოსწავლეს უნდა შეეძლოს სიმფონიური ორკესტრის დირიჟორობა, დამოუკიდებლად შექმნას მუსიკალური ნაწარმოები. ეს ყველაფერი უნდა შეძლოს მოსწავლემ, თუკი მას სურს, რომ იყოს წარჩინებული. საინტერესოა, ამგვარი პრინციპებით უნდა იცოდეს მოსწავლემ იარაღის ხმარებაც?
გიგი თევზაძე: თავისთავად, მე მაინც მგონია, რომ მტრის ხატი აუცილებელია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ვლაპარაკობთ პატრიოტიზმზე. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მაინცდამაინც ჩვენი მტერი უნდა აღვწეროთ და ნაციონალური ნიშნები მივანიჭოთ. მაგრამ, მაგალითად, დღევანდელი ჩვენი იდენტობის მტერი ტრანსნაციონალური იდენტობაა. ტრანსნაციონალური იდენტობის გავრცელებას რომ უნდა შევეწინააღმდეგოთ, ამაში დარწმუნებული ვარ, არა მარტო სამოქალაქო ნაციონალიზმის გავრცელებით, არამედ იმითაც, რომ ისტორია დავწეროთ "სწორად", ადეკვატურად, სახელმწიფო-ერის მოთხოვნებიდან გამომდინარე. ეს უბრალოდ არ არის ისტორიის წიგნებში. ამის უამრავი მაგალითი არსებობს. მაგალითად, იმერეთის აჯანყების მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ რუსეთის ეკლესიამ ქართული ეკლესიებიდან გაიტანა საგანძური. როგორც ვიცი, ამას ისტორიის სახელმძღვანელოებში ყურადღება არ ექცევა. ბევრ შემთხვევაში, ისტორიის სახელმძღვანელოს ადეკვატური წერა არის ის, რაც დაგეხმარება სამოქალაქო ნაციონალიზმის გავრცელებაში და, ასევე, თუ პოლიტიკური პრობლემა გაქვს, მტრის ხატის შექმნაშიც.
ემზარ ჯგერენაია: მეც მაქვს პრობლემა სწორ და ადეკვატურ ისტორიასთან იმიტომ, რომ ჩვენი მეცნიერება - ისტორიაც, სოციოლოგიაც და სხვა სოციალური მეცნიერებებიც ძალიან კონტექსტუალურია.
მინდა, ერთი ფსიქოანალიტიკური სვლა გავაკეთო პრეზიდენტის გამონათქვამთან დაკავშირებით. როცა პრეზიდენტი ამბობს, რომ სამხედრო-პატრიოტული აღზრდა არის საჭირო, ის შეიძლება ფიქრობდეს, რომ (მაპატიოს მან, თუ ასე არ ფიქრობს) ჩვენი წარუმატებლობა აგვისტოს მოვლენების დროს ქართველების ნაკლები პატრიოტიზმითაც იყო განპირობებული. ამიტომ სამხედრო-პატრიოტული აღზრდა შეიძლება იყოს საშუალება იმისათვის, რომ კარგად გავაჯეროთ პატრიოტიზმის იდეით ჩვენი მოქალაქეები, რომ საჭირო მომენტში მისი ინსტრუმენტული გამოყენება მოხდეს.
ლევან გიგინეიშვილი: ახლა ეს იდეა უცებ დამეჯახა და, ბუნებრივია, რეაქციაც გამიჩნდა. თითქოს ჩვენ არც ვარსებობდეთ, ისე უნდა მოხდეს ჩვენი კონსტრუირება მტრის ხატის მიხედვით? არ მგონია, რომ ეს სწორი იყოს. ჩვენ უკვე ვარსებობთ, მკაფიო, მკვეთრი იდენტობაც გვაქვს და რაღაც ახალი იდენტობის ჩამოყალიბება, თან ისე, რომ აუცილებლად მტრის ხატია საჭირო ამისთვის, ეს უბრალოდ არასწორი წარმოდგენაა საქართველოზე.
მახსოვს, ჩვენი უპირატესობა აფხაზებთან ის იყო, რომ აფხაზებს ჰქონდათ ქართველების მტრის ხატი, ქართველებს კი აფხაზებისგან მტრის ხატი არ შეუქმნიათ. სამწუხაროდ, აფხაზებმა ჩამოიყალიბეს თავისი იდენტობა მტრის ხატით. ამაში, რასაკვირველია, რუსებიც დაეხმარნენ, დაწერეს ისტორია, რომელშიც ქართველი აფხაზის მეტაფიზიკურ მტრად არის გამოყვანილი.
მტრის ხატის შექმნა, ჩემი აზრით, ავიწროებს სამყაროს. თუ მას სპეციალურად ქმნი, შენ სპეციალურად ზემოქმედებ, ძალადობ რეალობაზე. რეალობა თავისით კი არ სუნთქავს, შენ მას ისე ასუნთქებ, როგორც შენ გინდა.
მე ჩემ მოსწავლეებს იმას ვასწავლი, რომ არანაირი კონიუნქტურა არ დგას გონიერებასა და ლოგოსზე მაღლა. ქართული ლიტერატურა ძალიან მიყვარს და იქ რომ არის ეროვნული ფასეულობები ასახული, ისე სხვაგან არსადაა, მაგრამ მასში ასევეა ზოგადსაკაცობრიო ფასეულობებიც, რომლებსაც ქართველი მწერლები უფრო მაღლა აყენებენ. თუნდაც, მთელი ვაჟა-ფშაველა ეგაა. ჭეშმარიტება იბადება სიჩუმეში და სინდისში, შეიძლება ამ ჭეშმარიტებამ სულ სხვა იდეები გაგიჩინოს, ვიდრე რაღაც კონიუნქტურამ, და ამ დროს პატიოსანი ადამიანის მოვალეობაა, სიჩუმეში დაბადებული სინდისის ხმას გაჰყვეს.
ემზარ ჯგერენაია: ერთი რამ მინდა დავაზუსტო. როცა ვლაპარაკობ მტრის ხატზე, არ ვამბობ, რომ ეს კარგია, ან ცუდი. მინდოდა, ამეხსნა, როგორ მუშაობს ის. ის კი მუშაობს შემდეგნაირად: მტრის ხატი - ნაციონალური იდენტობის ფორმირებაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ეს ასეა. რაც შეეხება იმას, რასაც ლევანი ამბობდა რეალობაზე, ვფიქრობ, რომ ყველა ჩვენგანის თეორიას თან ახლავს გარკვეული უტოპია. რასაც ლევანი გვთავაზობს, ეს შეიძლება ძალიან კარგი და უნივერსალისტური იყოს, მაგრამ ეს თამაშის წესები, სიჩუმეში საკუთარი თავის ძიება და ასე შემდეგ, რამდენადაა ეს საყოველთაო ღირებულება? ან ჩვენ ვცხოვრობთ იმ რეალობაში, სადაც სხვებიც იზიარებენ ამას? თუ ჩვენ ნარდის თამაშს დავიწყებთ იმასთან, ვინც ჭადრაკს გვეთამაშება, რა იქნება ამის ეფექტი? მაგალითად, ამერიკულ ფილმებში ბევრგან ჩანს, ერთი მხრივ, ტერორისტთან ბრძოლის აუცილებლობა, რომელიც გმირისგან მოითხოვს, გადალახოს ლიბერალური ღირებულებები და ადამიანის უფლებებიც კი იმისათვის, რომ აფეთქებისგან რაღაც ობიექტი იხსნას. ის ამ დროს დილემის წინაშე დგას - იყოს ლიბერალი, რომელიც ადამიანის უფლებებს დაიცავდა და ამის გამო ტერორისტს უფლებას მისცემდა, აეფეთქებინა ობიექტი, თუ დაარღვიოს რაღაც მომენტში ეს ღირებულება და გადაარჩინოს უფრო მეტი ფასეულობა ადამიანების სახით?! და დღეს ისინი ამბობენ, რომ დიახ, ადამიანის უფლებები მთავარი ღირებულებაა, მაგრამ გვაქვს გუანტანამოც - ამის გარეშე, აბა, როგორ?! მოკლედ, ვფიქრობ, რომ არც ერთი ჩვენი ღირებულებათა სისტემა, გარდა რამდენიმესი, არ არის უნივერსალისტური იმიტომ, რომ ის, რასაც ჩვენ ვქმნით, თავისთავად არის არასრულყოფილი, რადგან ადამიანები ვართ. ამიტომ მარადიული არაფერი არ არის - არც ევროკავშირი, არც ნატო და არც საბჭოთა კავშირი იყო მარადიული. საზოგადოება მუდმივად შეიცვლება, როგორც ცაზე იცვლება ხოლმე ღრუბლების ფორმა. თუ ჩვენ გვინდა, ამ სამყაროში გადავრჩეთ, უნდა მივხვდეთ, რა თამაშს თამაშობენ ჩვენ ირგვლივ და ჩვენც გარკვეულად გამოვიმუშაოთ თამაშის წესები. არ ვიცი, გვჭირდება თუ არა დღეს მტრის ხატი იმისთვის, რომ გადავრჩეთ, მაგრამ, როგორც ჩანს, ეს ელემენტი ჩვენი იდენტობის კონსტრუირებაში მეტ-ნაკლებად მაინც მონაწილეობს.
ნინო ღამბაშიძე: გასაგებია, რომ როდესაც სახელმწიფოს მშენებლობაზეა ლაპარაკი, საჭიროა, მტრის ხატიც გქონდეს. მაგრამ მაშინ ისმება კითხვა - როგორ სახელმწიფოს ვაშენებთ? თუ ავტოკრატიულ სახელმწიფოს - მაშინ მტრის ხატი აუცილებლად გვჭირდება, და მთელი ღონე უნდა ვიხმაროთ, რომ ყველა გამოვაცხადოთ მტრად და მერე მათთან ბრძოლის ეფექტური გზები ვასწავლოთ ჩვენ მოქალაქეებს. მაგრამ თუ დემოკრატიულ სახელმწიფოს ვაშენებთ, მაშინ დარწმუნებული ვარ, რომ არ შეიძლება დემოკრატიის საფუძველი გახდეს მტრის ხატი.
გიგი თევზაძე: ლევანმა კარგი რაღაცები თქვა, მაგრამ ეს არის პოეზია. ჩვენ როგორ ვლაპარაკობთ, როგორც კლასში ლიტერატურის მასწავლებლები, თუ როგორც ჰიპოთეტურად განათლების მასტრუქტურებლები?! თუ ვლაპარაკობთ როგორც განათლების მასტრუქტურებელი ადამიანები, მაშინ ბუნებრივია, უნდა ვილაპარაკოთ ეროვნული იდენტობის ჩამოყალიბების გზებზე, იდენტობის, რომლის აუცილებელი ნაწილიც იქნება ერი-სახელმწიფო. მტრის ხატი შეიძლება არ იყოს ისეთი, ჩვენი რომ გვასწავლიდნენ საბჭოთა კავშირში - ანუ, ხიშტიანი ბურჟუაზია, მაგრამ ცხადია, რომ დემოკრატიას ჰყავს მტრები, და ამის არგათვალისწინება უაზრო პოლიტკორექტულობაა.
ნინო ღამბაშიძე: ნაციონალური ნიშნით შეიძლება ჰყავდეს დემოკრატიას მტერი?
გიგი თევზაძე: ნაციონალურით - არა, სისტემური ნიშნით შეიძლება ჰყავდეს.
ნინო ღამბაშიძე: "რუსეთი არის დათვი" - ეს ხომ უკვე ნაციონალური ნიშნითაა?
გიგი თევზაძე: ასეთი გამოთქმები იქნება ყოველთვის.
თამარ ბაბუაძე: კი მაგრამ, ამ გამოთქმებს ეფუძნება ეს ინიციატივა....
გიგი თევზაძე: ვიდრე სასწავლო გეგმა არ იქნება, ვერ ვიტყვით, რა რას ეფუძნება.
ლევან გიგინეიშვილი: არსებობს ერთი გამოთქმა: "ფაქტები სუბიექტურია", არ ვიზიარებ მის არსს, მაგრამ ნაწილობრივ სიმართლის მარცვალი არის ამ გამონათქვამში, რადგან გააჩნია რა ფაქტს ავიღებ და რა ჭრილში განვიხილავ. მე მოსწავლეებს ვეუბნები, - იფიქრეთ, რა არის რეალობა - საბჭოთა კავშირის დროს გვასწავლიდნენ, რომ 1801 წელს საქართველო ნებაყოფლობით შეუერთდა რუსეთს და გაიხარა. დღეს ვასწავლით, რომ საძაგელმა რუსეთმა ჩვენ დაგვიპყრო. მაგრამ თუ ბავშვებს წყაროების შესწავლას დავავალებთ, აღმოჩნდება, რომ ასე ცალსახად არც ერთ შემთხვევაში არ ყოფილა საქმე. რეალობა გაცილებით უფრო რთული გამოდის. დღეს სკოლებს თუ დაავალებენ, რომ ახლა გვჭირდება, რუსეთი ჩვენი მტერი იყოს, და ამიტომ ამ აქცენტით ასწავლიან მოსწავლეებს, მაშინ, როგორც მასწავლებელი, ამის წინააღმდეგი ვიქნები, რადგან ჩემთვის რეალობა უფრო ფასეულია, ვიდრე კონიუნქტურა. არ ჩავჯდები იმ მოდელში, რომელსაც დამისახავენ. ვერ გადავაბიჯებ ჩემ სინდისს, რადგან მასზე მეტი საქონელი არ მაქვს.
გიგი თევზაძე: აქ არ არის ლაპარაკი იმაზე, შენ რა ასწავლო. აქ ლაპარაკია იმაზე, თუ რა ტიპის სახელმძღვანელო უნდა დაიწეროს. ისტორიის სახელმძღვანელო კი კარგი მაშინ არის, როცა ის ბევრ წყაროს ეყრდნობა და მოსწავლეებს შეუძლიათ, დასკვნები თვითონ გააკეთონ. ჩვენ რეალობაში კი ისტორიის (და არა მარტო) წიგნების უმეტესობა საბჭოთა პრინციპებზეა დაყრდნობილი: ჩვენ სახელმძღვანელოებში კონიუნქტურა არის მთავარი ღირებულება. მაგალითად: რატომ გახდა სულხან-საბა კათოლიკე?! - იმიტომ, რომ ასე იყო საჭირო. ანუ, სახელმძღვანელო თავიდან ბოლომდე გაჯერებულია შეფასებებით, და არ აძლევს საშუალებას მოსწავლეს, თვითონ გააკეთოს დასკვნა სხვადასხვა დოკუმენტზე და მსჯელებაზე დაყრდნობით. პრობლემაც ეს არის, როცა შენ შეფასებებს აფიქსირებ, ყოველთვის მოინახება სკოლის გარეთ, ოჯახში ან სხვაგან მეორე შეფასება, რომელიც წიგნისას ეწინააღმდეგება. ამიტომ გამოდის, რომ არანაირი ეროვნული იდენტობა ჩვენ შემუშავებული არ გვაქვს. და, შესაბამისად, ვერც მოსწავლეებს ვუნერგავთ ამ იდენტობას. ეროვნული იდენტობა, რომელიც მოწოდებულია "სუფთა" შეფასებებით, არ შეიძლება იყოს მყარი. ეს არის რაღაც შირმა, ძალიან თხელი ზედაპირი, რომლის უარყოფაც ადვილად ხდება. პრინციპული, გამომუშავებული იდენტობა, რომელიც ქართველს ეუბნება, რომ ეს სახელმწიფო შენთვის მნიშვნელოვანია, უბრალოდ არ გვაქვს. ჩვენ გვაქვს, რომ ლექსია მნიშვნელოვანი - გავიხსენოთ რუსული სიმბოლიზმი, შევადაროთ ქართულს, ამგვარ თემებზე ვამბობთ, რომ მნიშვნელოვანია, მაგრამ არსად ვამბობთ, რომ სახელმწიფოა მნიშვნელოვანი.
ემზარ ჯგერენაია: ჩვენ ვართ ერის ფორმირების პროცესში, დიდი კულტურა ყოველთვის გვქონდა, მაგრამ ნაციად ახლა ვყალიბდებით იმ გაგებით, რა გაგებითაც ევროპაში ყალიბდებოდნენ ნაციები განმანათლებლობის შემდეგ. ამ აზრს თუ გავყვებით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ვართ დაგვიანებული ერი. ანუ ჩვენ ახლა ვიწყებთ ამ ნაციონალური იდენტობის კონსტრუირებას ყველა იმ ტკივილით და იმ პრობლემით, რაც თან ახლავს ამ პროცესს.
ნინო ჯაფიაშვილი: გიგი, თქვენ, სხვებისგან განსხვავებით თქვით, რომ "პატრიოტიზმი", როგორც საგანი, გაზომვადია და რომ რთულია ამაზე ლაპარაკი, ვიდრე არ გვექნება სასწავლო გეგმა და სახელმძღვანელო.
გიგი თევზაძე: მე ვიცი, როგორ შეიძლება გაიზომოს, რამდენად არის სახელმძღვანელო გამართული თანამედროვე განათლების თეორიების შესაბამისად, და რამდენად კონსტრუირდება ეროვნული იდენტობა მისი საშუალებით - ეს გაზომვადია.
ნინო ჯაფიაშვილი: ჩვენ გვინდა გავიგოთ, როგორ წარმოუდგენია ჩვენ ხელისუფლებას ეს დღეს...
გიგი თევზაძე: არ ვიცი, რა წარმოუდგენია ხელისუფლებას. თუ ეს გაინტერესებთ, მაშინ აქ შაშკინი უნდა იჯდეს და არა მე.
ნინო ჯაფიაშვილი: თქვენ ის ადამიანი ხართ, ვისაც შეგიძლიათ ამ თემაზე მსჯელობა და ვინც ამ სფეროში მოღვაწეობს. შაშკინმა შესადარებლად ისრაელის მაგალითი გაიხსენა.
გიგი თევზაძე: ისრაელის სკოლებში სამხედრო საქმეს არ ასწავლიან. რაც შეეხება სამოქალაქო თავდაცვას, ეს საჭიროა, რადგან იქ (და აქაც) ნებისმიერ მომენტში შეიძლება ბომბი დაგეცეს. არ მგონია, რომ მინისტრის ეს ნათქვამი უნდა გავიგოთ, როგორც პოლიტიკური განცხადება. პატრიოტიზმის მოთხოვნა პრეზიდენტის მხრიდან არის იგივე ეროვნული იდენტობის კონსტრუირების მოთხოვნა, ოღონდ ქართული პოლიტიკური დისკურსის მიხედვით.
თამარ ბაბუაძე: მოდი, ვთქვათ, როგორ უნდა ისწავლებოდეს სკოლებში ეროვნული იდენტობა და როგორ უნდა ვრცელდებოდეს ერი-სახელმწიფოს იდეა?
გიგი თევზაძე: სკოლებში შეიძლება ეს ასწავლო ზუსტად ისევე, როგორც ეს გააკეთეს მე-19 საუკუნეში, როგორც ეს გაკეთდა ევროპულ ერებში. ყველამ ვიცით, ტოკვილის წიგნი "დემოკრატია ამერიკაში". ტოკვილის მიზანი არ იყო ამერიკული განათლების შესახებ წერა, ის იქ წარმატებული პენიტენციური სისტემის გამოცდილების გასაზიარებლად ჩავიდა, მაგრამ მნიშვნელოვანი დაკვირვება დაგვიტოვა ამერიკული იდენტობის კონსტრუირების პრინციპების შესახებ: ტოკვილი წერს, რომ ამერიკული სახელმწიფო დგას ორ წიგნზე - კონსტიტუცია და ბიბლია. და რომ ეს ორი წიგნი ყველა სახლშია, ვაშინგტონშიც და "საზღვარზეც" - პიონერის ქოხში. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ მაინცდამაინც ამ ორ წიგნზე უნდა დააფუძნო იდენტობის კონსტრუირება, არამედ იმას, რომ უნდა არსებობდეს შეთანხმება ძირითად პრინციპებზე და ღირებულებებზე და მასზე დაშენდეს განათლების სისტემა. სასკოლო სახელმძღვანელოების სწორად წერა ნიშნავს მათ მსჯელობის უნარის გამომუშავებაზე და არა შეფასებებზე დამყარებას. იმიტომ კი არა, რომ შეფასებები თავისთავად ცუდია, არამედ იმიტომ, რომ შეფასებები თავისთავად არის სუსტი. ისტორიის სახელმძღვანელოს შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია, რომ წყაროებზე დაყრდნობით ვასწავლოთ ინტერპრეტაციის მეთოდები. და სამწუხაროდ არაფერი მსგავსი ჩვენ სკოლებში არ არის. სკოლაში მიმდინარეობს სოციალიზაციის პროცესი და როგორიცაა სკოლაში და სკოლის საშუალებით გადაცემული ქცევის და მოქმედების მოდელი, ისეთივეა საზოგადოებაც.
ლევან გიგინეიშვილი: საინტერესოა, რისთვის ვაკეთებთ ამას, რა არის საბოლოო მიზანი. რა ტიპის პროდუქტს მივიღებთ. არსებობს ამის ხედვა? თუ მიზანი ის არის, რაც მინისტრმა თქვა, ისრაელის სკოლებს დავემსგავსოთ, ანუ კაციც და ქალიც შეიარაღებული და ბრძოლისუნარიანი იყოს, მაშინ უნდა ვთქვათ, ვის წინააღმდეგ - თუ ვიბრძვით ტაო-კლარჯეთის დასაბრუნებლად თურქეთის წინააღმდეგ, ბავშვებმაც რომ აისხან იარაღი, მაინც ვერ დავიბრუნებთ. თუ ეს რუსეთის წინააღმდეგ ბრძოლაა, ესეც არ არის სწორი, იმიტომ რომ ის სუპერნაციაა და შეიძლება ერთ-ორ შეტაკებას გაუძლო და მერე ვეღარ გაუძლებ. ამიტომ ესეც დასათვლელია, რისთვის ვხარჯავთ ამ რესურსებს.
გიგი თევზაძე: მე მაინც მგონია, რომ ისრაელის სკოლების მაგალითი იყო მეტაფორა და არა პოლიტიკური განცხადება, რადგან, როგორც ვიცი, ისრაელის სკოლები საერთოდ დემილიტარიზებულები არიან.
ემზარ ჯგერენაია: მე, როგორც სოციოლოგს, მაქვს მოვლენებზე დაკვირვების ჩემი მეთოდი. გარკვეული ინდიკატორებით შეიძლება გამოყო საშუალო სტატისტიკური ადამიანები, რომელთა მოსაზრება პრინციპში შეიძლება ასახავდეს დიდი უმრავლესობის მოსაზრებას. ვიცი, რომ საშუალო სტატისტიკური ადამიანების ნაწილი აგვისტოს მოვლენებამდე პრორუსულად იყვნენ განწყობილნი, მაგრამ ბოლო დროს რუსეთი მათთვისაც ძალიან არაპოპულარული გახდა. რუსეთი არ არის პოპულარული ქვეყანა, და განსაკუთრებული ძალისხმევა ამ აზრის დამკვიდრებას ქვეყანაში, მე მგონი, არ სჭირდება.
ნინო ჯაფიაშვილი: რატომ სჭირდება სახელმწიფოს აღზარდოს ისეთი ადამიანი, რომელსაც ეცოდინება, ვინ არის მტერი და ექნება მტრის ხატი, რომელიც, შესაძლებელია, აღარც დაგვჭირდეს, და არ ფიქრობს იმაზე, რომ აღზარდოს ადამიანი, რომელსაც აქვს კრიტიკული აზროვნების უნარი.
თამარ ბაბუაძე: კრიტიკულად მოაზროვნე მოსწავლის აღზრდა უკვე არის ჩვენი ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზანი და ამ ახალი დისციპლინის შემოღებით ხომ არ იცვლება მიზნები?
გიგი თევზაძე: არაფერი იცვლება. პატრიოტული სწავლება დისციპლინა არ არის. ალბათ იქნება სამოქალაქო თავდაცვა.
თამარ ბაბუაძე: სამოქალაქო თავდაცვა, რომელშიც სწორედ ეს იქნება ჩადებული. მოსწავლეებმა უნდა ისწავლონ ჯარის ისტორია, საქართველოს სამხედრო ისტორია. პედაგოგები იქნებიან თადარიგის ოფიცრები, რომლებიც არა მარტო თავდაცვას ასწავლიან ამ ბავშვებს...
ემზარ ჯგერენაია: ეს ყველაფერი უკავშირდება იმას, თუ როგორ ესმის ადამიანს უსაფრთხო სამყარო და, როგორც ჩანს, თანამედროვე ქართველს უსაფრთხო სამყარო ესმის, როგორც საკუთარი ერის შიგნით ყოფნა, რაც კომფორტულობასთან არის დაკავშირებული. სახელმწიფო რომ ღირებულება გახდეს, ამისთვის გარკვეული სოლიდარობა უნდა მქონდეს მის მიმართ მე, როგორც მოქალაქეს. თუ სახელმწიფო მე პატრიოტიზმს მასწავლის და მე არ ვარ სოლიდარული სახელმწიფოს მიმართ, მაშინ იქმნება კონფლიქტი. ამიტომ, შეუძლია თუ არა სახელმწიფოს, როგორც ინსტიტუტს, თავის თავზე იფიქროს?
გიგი თევზაძე: რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, რამდენად არის სახელმწიფო მზად, დაიწყოს ეროვნული იდენტობის დანერგვა. ამ სიახლის შესახებ ვიცი მხოლოდ ის, რომ ეს იქნება სამოქალაქო თავდაცვა. დანარჩენი მეცოდინება მაშინ, როცა სამინისტრო გამოაქვეყნებს სასწავლო გეგმას.
თამარ ბაბუაძე: და გვჭირდება ახლა?
გიგი თევზაძე: რატომ არ გვჭირდება? ახლა ბომბი რომ ჩამოვარდეს, რას ვიზამთ?
ემზარ ჯგერენაია: სამოქალაქო თავდაცვის ცოდნა ყოველთვის სჭირდებათ ადამიანებს, თუ თქვენ მემარცხენე ხართ ან "ცხელი შოკოლადი", თქვენ გაქვთ თქვენი უტოპია, რომელიც შემდეგი სახის არის - რაც უფრო განვითარდებით, ომის საშიშროება მით უფრო ნაკლები იქნება და ადამიანები ბატკნებად გადაიქცევიან. ბატონებო, ადამიანები ბატკნებად არ გადაიქცევიან. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ ადამიანი მოამზადო მეორის მოსაკლავად, არამედ უთხრა მას, რომ შეუძლია კეთილიც იყოს და ბოროტიც და იარაღიც ჰქონდეს და არ ჰქონდეს - ეს არის ნორმალური, და ასწავლო ის, რომ თუ არსებობს ატომური იარაღი და არსებობს იარაღი, რომელიც ყოველთვის მეორე ადამიანის მოსაკლავად არის გამზადებული, მაშინ უნდა ასწავლო, როგორ მოიქცეს კონკრეტულ შემთხვევაში.
ნინო ჯაფიაშვილი: მეც იმას ვამბობ, რომ სრულიად გასაგებია, რა არის სამოქალაქო თავდაცვა ან სამოქალაქო განათლება, რომლის სახელმძღვანელოც გვაქვს. მე ვერ გავიგე, რას ნიშნავს ეს სიახლე. ბატონო გიგი, თქვენ ამბობთ, რომ ვიდრე არ იქნება სასწავლო გეგმა, ვერაფერს იტყვით, მაგრამ ჩვენ უკვე გვაქვს რაღაც, რაზეც შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, ის, რაზეც ლაპარაკობს პრეზიდენტი და მთელი მთავრობა - სამხედრო-პატრიოტულ აღზრდაზე, არც სამოქალაქო განათლებაზე და არც თავდაცვაზე.
გიგი თევზაძე: ეს არის სხვა დისკურსი. მე არ მინდა იმ დისკურსით ვილაპარაკო, რითაც პოლიტიკოსები ლაპარაკობენ.
ლევან გიგინეიშვილი: სომხები მაგალითად მიდიან იმაზე, რომ გადალახონ მტრის ხატი. წავიდნენ თურქებთან და მოხსნან მტრის ხატი მათი სახით. თან ისე სწრაფად იცვლება რეალობა, რომ ვის მტრის ხატსაც ახლა ქმნი, შეიძლება შენი მეგობარი გახდეს უცებ. ქრისტიანობაში ძალიან ბრძნულადაა ნათქვამი, რომ მტერი არის შენი ცოდვები და დემონები. ასე უსაფრთხო სივრცეში ხარ, რადგან კონკრეტული რეალობისგან არ იქმნი მტრის ხატს და მტერი არის შენ შიგნით და არა შენ გარეთ. საქართველოს ძველი, შუასაუკუნეების ისტორიებს რომ გადახედოთ, არსად არ ხდება გარეგანი ძალის როგორც მტრის სპეციალური კონსტრუირება, პირიქით, თეოლოგიზირებულადაა, მაგრამ ინტროსპექცია ხდება. შეიძლება ისევ შენ თავში მოძებნო პრობლემა - იქნებ ჩემშია რაღაც გამოსასწორებელი, რომ მერე უკეთესი გახდეს რეალობა. მტრის ხატის კონსტრუირება, ჩემი აზრით, არის ძალადობა რეალობაზე, იმიტომ რომ ის ქმნის რაღაც სტრუქტურას, რომელიც შეიძლება დაირღვეს და აღარ პასუხობდეს მოცემულ რეალობას, მაგრამ შენი სტრუქტურა განაპირობებს იმას, როგორ უყურებ ამ რეალობას, ამიტომ ეს არის სახიფათო წამოწყება.
გიგი თევზაძე: რეალობის ნებისმიერი კონსტრუირება არის რეალობაზე ძალადობა.
ნინო ღამბაშიძე: გამოსავალი არის განათლება, პროფესიული დამოკიდებულება ყველა დონეზე - მშობლის, მოსწავლის დონეზე. პატრიოტი პირველ რიგში სამშობლოს უნდა ემსახუროს, ანუ უნდა იყოს პროფესიონალი თავისი საქმის, რაციონალურად მიუდგეს ყველა საკითხს, აწონ-დაწონოს და უკეთესი გამოარჩიოს.
გაგრძელება
ვებგვერდზე This post has been edited by Antigone on 3 Apr 2010, 13:07 
ANTIFA-GEORGIA ანტიფაშისტური ინტერნეტ-ქსელი
