genadi
Crazy Member
ჯგუფი: Members
წერილები: 3240
წევრი No.: 23287
რეგისტრ.: 15-September 06
|
#28150191 · 3 Nov 2011, 23:09 · · პროფილი · პირადი მიმოწერა · ჩატი
| QUOTE (Sobieski Vodka @ 3 Nov 2011, 23:05 ) | | კარდუ რას ნიშნავს თუსაიდუმლოარაა მითხარით |
ხატი და ცნება “კარდუ”
ჩვენი დღევანდელი საუბარი მინდა მიუძღვნა ხატსა და ცნებას - “კარდუ…”განგებ გაუსვი ხაზი ამა სიტყვის ხატულ და ცნებით კავშირს, რამეთუ მასში არსებობს ორივე სახება, აქვს უდიდესი შინაარსი და ისტორია…
დღეს, ჩვენი მეცნიერების უმეტესობა ორ ნაწილად იყოფა – ერთნი ა. ბაქრაძის მსგავსად, გამორიცხავენ მის უძველეს ქართულ ფესვებს და გრ. რობაქიძის მიერ შეთხზულ პოეტურ სიტყვა-ხატად მიიჩნევენ, მეორენი კი მის ძირებს ს. ჯანაშას მსგავსად, პრეისტორიულ წარსულში ეძებენ.
საქმე იმაშია, რომ ეს სიტყვა ქართულ სინამდვილეში დიდხანს დავიწყებული იყო…
მისი ორძილი (აღორძინება) კი გრიგოლ რობაქიძემ მოგვცა…
იგი არა ერთი ლექციაში, ნარკვევში და მონოგრაფიაში წერდა ღვთაება “კარდუზე” და საუბრობდა მის ქართულ “თაურ-მდგენობაზე…”
თავის გერმანულენოვან რომანში, “გრაალის მცველნი”, იგი წერს: “კარდუ, არის ჩვენი მისტიური თაურმდგენი და დგას მზის ნიშანი! კარდუ არის პიროვნება და ამასთანავე, არ არის პიროვნება!..”
კვლევებიდან აღსანისნავია: “მზის ხანა ქართველთა”, “საკრალური წყობა” “მიმართვა ქართველ ხალხს” და სხვა მრავალი…
აგრეთვე იყო ამავე სახელწოდების მცირე პიესა – “კარდუ”,
ყველაფერი კი “გველის პერანგით” დაიწყო…
ამ რომანში არის ერთ-ერთი საკვაძნო და ულამაზესი თავი “მზის ნარქენი”, რომელსაც ასეთი ეპიტაფია ახლავს:
“და მზით მოვარდნილებს დახვეწილ მკლავებზე დაღად გვაჩნევია მზის ნარქენი… – კარდუ”.
ვისაც წაკითხული აქვს ეს რომანი, შევახსენებ – “მზის ნარქენი” ის თავია, სადაც მატასი ჩამოდის თბილისში და ეძებს არჩიბალდ მეკეშს, თან ვამეხი გონია დაჭერილი და დასჯილი, მაგრამ ამ დროს, სრულიად შემთხვევით ხვდება თეატრში, იქიდან პირდაპირ სცენაზე აღმოჩნდება და თანაც წმინდა ნინოს როლში… ეს შემთხვევითი არაა, არჩიბალდმა ადრეც უწოდა მას “წმინდა ნინო”, ახლა კი ერთმა თეატრალმა შეამჩნია სრულიად შემთხვევით და პირდაპირ სცენაზე გაიყვანა, თანაც მთავარ როლში… მეკეშიც დარბაზშია და . . .
“…არჩიბალდის მარჯვენას რაღაც შერჩა – ცხელი და მშრალი: მატასის ხელის თრთოლვა – ვით ბადეში გაბმული მიმინოსი…”
ამ რომანში მატასი ქართული სილამაზის, ქართული მისტერიისა და სულიერი საუნჯის სიმბოლოა, ხოლო არჩიბალდ მეკეში თავად საქართველოა, რომელიც თავის თავთანაც გაუცხოებულა, უცხო სახელიც აუღია და მხოლოდ ქვეცნობიერად ახსოვს თავისი ფესვები, ახსოვს და ენატრება… იქ დაბრუნებას ლამობს…
საერთოდ ეს რომანი, ისევე, როგორც გრიგოლ რობაქიძის მთელი შემოქმედება, ქართული დაკარგული ცოდნის ძიებას, საკუთარი თავის (მოდგმის) ნამდვილი სახის შემეცნებას ეძღვნება. ”გველის პერანგში” ეს მოტივი შემდეგნაირად საცნაურდება: არჩიბალდ მეკეშს დაკარგული აქვს მეხსიერება. მან არ იცის სინამდვილეში ვინ არის და საიდან მოდის? ამიტომ უწოდებს მას ავტორი ”უცხო კაცს” და განმარტავს: ”არც სპარსი, არც ოსმალი, არც ჰინდუ, არც ებრაელი, არც სლავი, არც ფრანგი, არც გერმანელი… არც ქართველი?! ჰგავს მხოლოდ ინგლისელს, ისიც პირველი შეხედვით”.
”არჩიბალდ მეკეშს არავინ ჰყავს: არც დედა, არც ძმა, არც სხვა ნათესავი. არც მამა?! სადაა – ვინ იცის…
ამ აბზაცებში უკვე ერთგვარი მინიშნებებია… არჩიბალდ მეკეში შეიძლება იყოს ქართველი და მას შეიძლება ყავდეს მამა… ეს ჩანს ჩამონათვალის ბოლოს დასმულ კითხვებში – ”არც ქართველი?!” ”არც მამა?!”
ამით ავტორი მიგვითითებს, თუ საითკენ წაიმართება თავად რომანი… რომ არჩიბალდის მიერ სამშობლოსა და მამის ძიება, თუნდაც ქვეცნობიერი, მთელი რომანი მთავარი მოტივი იქნება.
ინგლისური სახელი და გვარი, რომელსაც იგი ატარებს – არჩიბალდ მეკეში, – სიმბოლურია, მან მხოლოდ ის იცის, რომ მხატვარია და რაღაც აუხსნელი ენატრება. უნდა შეხვდეს “მამას” და უნდა შეიცნოს მასში საკუთარი შთამომავლობა…
ამიტომ ეცნაურება ასე ძალიან ვამეხი, ნამდვილი ქართველი ვაჟკაცი, ქართველური მოდგმის ავტორისეული სახება, რომელსაც სრულიად შემთხვევით ირანში, ერთ-ერთ რესტორანში ხვდება და ჩხუბის დროს იცნობს ყველაზე მეტად. თითქოს საკუთარ “სხვა მეს” უყურებდეს…
ეს სწორედ მას ეძღვნებ აქემენიდური ეპოქის თიხის ფირფიტაზე შესრული წარწერა, რომელიც ჰამადანშია ნაპოვნი:
”ჩემი ძმა არყოფილი ვითარ მიყვარდეს უმეტეს მზისა და უმეტეს ხმალისა, რამეთუ იყო იგი სხუა ჩემი…”
აკი, აღმოჩნდება რომანის ბოლოს, რომ ვამეხი ღვიძლი ძმა არის არჩიბალდის…
ცხადია, არც საქართველოში არჩიბალდის ვამეხთან ერთად გამომგზავრება არ არის შემთხვევითი და არც ის განცდაა უნებლიე, რომელიც ”ქართლის ცხოვრების” კითხვისას უჩნდება ”უცხო კაცს”. ცხადია, რომანის კულმინაცია მისი ფინალია, როცა არჩიბალდ მეკეში იბრუნებს საკუთარ კერას, საკუთარ გვარს, ოჯახს, სამშობლოს და ფუნძდება კიდეც ირუბაქიძეთა ნამოსახლარზე, მაგრამ განსაკუთრებით დიდ ინტერესს ჰამადანში მომხდარი ეპიზოდებიც იწვევენ. რომანის დასაწყისში, როცა რომანის მთავარ გმირს აღწერს რობაქიძე, ამბობს:
”უცხო კაცი გამზერს ჰამადანის მიდამოს და სრულიად გაბრუებული მოგონებაში გადადის მთლად. ჰამადანიც ხომ მოგონებაა თვითონ. იგონებს:
”ორიათასი წლის წინათ ალექსანდრემ თავისი ბუცეფალი შეაგდო ეკბატინის სიმაგრეებში. ერთი დაკვრით აიღო ძველი ქალაქი, როგორც ათასლწებში ნასურვი დედოფალი. სძლია უძლეველ აქემენიდებს და თვითონ იქცა აქემენიდად”.
ამ ეპიზოდში დამაფიქრებელი ისაა, რომ არჩიბალდ მეკეშის მოგონება ისეთ დინამიკაში მიდის, თითქოს მან თავისი წარსული უნდა მოიგონოს. ანუ გაიხსენოს ის, რაც თავად აქვს განცდილი, მაგრამ ეპიზოდის დასაწყისიდანვე ცხადი ხდება, რომ ის ორიათასი წლის წინათ მომხდარ ამბავს იგონებს,თან იგონებს ისე, თითქოს თვითონ ამ ყოველივეს თვითმხილველი იყოსო. აქ ავტორი მიანიშნებს რომ ის მოდგმა, რომლის სიმბოლური სახეც რომანში არჩიბალდ მეკეში, ანუ არჩილ ირუბაქიძეა, ისეთივე ძველია, როგორც აზია და შუამდინარეთი.
არც ისაა შემთხვევითი, თუ რა გზას გაივლის არჩიბალდ მეკეში საქართველოში ჩამოსვლამდე: ის ჯერ შუამდინარეთშია, ინგლისის ჯარში მსახურობს, შემდეგ გადადის სპარსეთში, სადაც ხვდება ვამეხს და იქიდან საქართველოში მოემგზავრება.
ეს თეორია იმხანად განსაკუთრებით პოპულარული იყო, რომელიც ივანე ჯავახიშვილის ცნობებს ესაფუძვლებოდა. ივ. ჯავახიშვილის თეორიის მიხედვით, ქართველთა მოდგმის სამშობლო ქალდეა, იგივე შუამდინარეთია. აქედან მოდის თავად ქართველთა ეპონიმიც - ”ქალდეა/ქართველი” და შემდეგ მოხდა ერთი ვერსიით მიგრაცია, მეორე ვერსიით კი კულტურული ცენტრის გადმოტანა შუამდინარეთიდან ჩრდილოეთით – კავკასიისკენ, ისოტირულ ქართლში და აქ დამკვიდრება ქართველთა მოდგმის – უკვე ქართველად ქცეული პროტოქართველების.
ჰამადანში კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ამბავი ხდება – არჩიბალდი იძენს ხმალს. ეს ხმალი თავიდანვე მოიბლავს მას და მოეწონება. რომლის გარშემოც შემდეგ ასეთი საუბარი იმართება:
“სარგის პეტრიძე ისევ ხმალს ათვალიერებს.
აოცებს ხმალზე წარწერა.
- ბატონო არჩიბალდ! სადაურია ეს ხმალი?!
- ჰამადანში ვიყიდე..
- იცით: რა აწერია?!
- არ ვიცი..
- „ირუბაქიძე“…
- რაა?!
- გვარი ძველი ქართველი თავადის..
არჩიბალდ მეკეში საღებავს აშტერდება უაზროდ.
- ჰამადანში რა უნდოდა ამ ხმალს?!
ეკითხება ნახევრად წამომდგარი ოლგა.
სარგის პეტრიძე ყიფით ივსება:
- ყაზვინი ერთხელ თამარის ლაშქარმა აიღო..
- ჰამადანი?!
- ჰამადანიც განვლო ქართულმა ლაშქარმა ბაგდადისაკენ..
- როდის?!
- მონღოლების დროს.
- ირუბაქიძე..
ამბობს თავისთვის ტაბა ტაბაჲ.
ოლგა ისევ სარგის პეტრიძეს მიმართავს:
- ეხლაც არის ეს გვარი?
- მონღოლების შემდეგ გადავარდა..
არჩიბალდ მეკეში თითქო ტაბა ტაბაჲს უცქერს. ნამდვილად კი საუკუნეებში იხედება.
ოლგა პეტრიძეს არ ეშვება:
- შემდეგ რა დაემართა?!
- ორგვარად გაიყო: ჩოლაყაშვილად და მაყაშვილად. ჩოლაყა და მაყა ძმები იყვნენ.
- რა გვარებად გაიყო?!
არჩიბალდ მეკეშს სიტყვა აღარ ემორჩილება.
- ჩოლაყაშვილად და მაყაშვილად.
- თქვენ უქეიფოდ ხომ არ ხართ ბატონო არჩიბალდ?!
ეკითხება ტაბა ტაბაჲ.
- არა.. ხატვის დროს გუნებისცვლა ბუნებითია..
მხატვარი განაგრძობს ხატვას. თუმცა გრძნობს: რომ გული სადღაც სხვაგანაა.
ეხლა ხმალს ოლგა ათვალიერებს.
- ლამაზია..
- შეიძლება მეც ვნახო?!
გაისმის ტაბა ტაბაჲს ხმა.
სარგის პეტრიძე ხმალს ოლგას გამოართმევს და გადასცემს ტაბაჲს.
- რკინა ხოროსანისაა..
- არა.. რკინა ხალიბისაა..
გაუწყვეტს პეტრიძე.
- ხალიბის?! რა არის ხალიბი?!
გაისმის მეკეშის ხმა შემკრთალი.
- უძველესი ტომი ქართული. ამ ტომმა იცოდა რკინის შეზავების საიდუმლო.. მანვე იცოდა მტკიცე ჭედი…
- გამიგონია.
ჩურჩულებს თავისთვის სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი.
აქ არჩიბალდი პირველად იგებს თავის გვარს – ის ირუბაქიძეა… მოგვიანებით, როცა საქართველოში ჩამოვა, უკვე ბაბუა სარიდანი უყვება ირუბაქიძების ისტორიას. ეს ისტორია სნამდვილეა, მოგონილი არაფერია, ირუბაქიძე – ასეთი ფეოდალური გვარი მართლაც არსებობდა ისტორიულ საქართველოში. იოანე ბატონიშვილის ცნობით ისინი ირუბაქ კახოსის შთამომავლობათაგანი იყვნენ.
ხოლო იქვე მაყაშვილებზე წერია: “ესენი არიან მეორისა ხარისხისა თავადნი მისივე ჩოლაღას გვარისანი და ამათაცა აქვთ მამული ნაწილი ირუბაქის ძისავე”.
გრიგოლ რობაქიძემ რომანში განგებ აიღო უძველესი ქართული წარჩინებული გვარი და მას საკუთარი შემოქმედების უმთავრესი იდეა – აღორძინება დაუკავშირა…
მაგრამ რომანში ბოლომდე მაინც არ ხდება ორძილი – მართალია, არჩიბალდ მეკეში ისევ ხდება არჩილ ირუბაქიძე, ცოლად ირთავს მატასს, ყავს შვილები, იბრუნებს საკუთარ კერას, მაგრამ მას არ გადაეცემა ის მიძინებული, მისტიური ცოდნა, რომელსაც ფლობდა სარიდან ბაბუა – აი, ამიტომ არის მისი გარდაცვალების სცენა რომანის უკანასკნელი ეპიზოდი და რას ნიშნავს ეს სინამდვილეში – ულამაზესი ქალღმერთის ირემი, რომელზეც ისე საუბრობდა სარიდანი, თითქოს ნანახიც ყავდა, ისევ ელოდება რჩეულ მონადირეს ჭეშმარიტების გასაზიარებლად…
და აი, ამ მისტერიებში ჩნდება გრიგოლ რობაქიძის შემოქმედებაში სახელი ”კარდუ”, რომელიც მისთვის იგივდება ქართულ სულთან, დაკარგულ ცოდნასთან, აღორძინებასთან და მთელი შემოქმედების მანძილზე ყვება.
გრიგოლ რობაქიძეზე ძალიან დიდი და კარგი ნაშრომი აკაკი ბაქრაძემ დაგვიტოვა, იმ წიგნას ასეთივე სახელდება აქვს – “კარდუ”, მაგრამ ბ-ნ აკაკი სიტყვის ეტიმოლოგიის განსაზღვრისას ერთ შეცდომასაც უშვებს…
მას მიაჩნია, რომ კარდუ არ არის ქართული ღვთაება, ასეთ ხატს ქართული წარმართული პანთეონი არ იცნობსო – ასკვნის იგი. ამიტომ იშველიებს გრიგოლ რობაქიძის მიერ ნაამბობ ერთ ვერსიას, რომელიც იმ გზას მიუთითებს, საიდან იქცა ”კარდუ ქართლოსად” და შემდეგი სახის დასვკნას აკეთებს:
“…მას (იგულისხმება გრ. რობაქიძე რ. ი.) აუღია ქართველთა ეთნარქის სახელი ქ ა რ თ ლ ო ს. მოუცილებია ბერძნული დაბოლოება –ოს, მიუღია – ქართუ. მაგრამ მისი ჟღერადობა საკმაოდ რბილად მოჩვენებია და მიუღია კარდჰუ. ეს კი ხერხელმალმაგარა გამოსვლია, ამიტომ ხან “კარდჰუ-ს” იყენებს და ხან – “კარდუს”.
ამ გზას კი ის გრიგოლ რობაქიძეზე დაყრდნობით აკეთებს.
აკაკი ბაქრაძე მართალს ამბობს, კარდუ – ასეთ ღვთაებას ქართული პანთეონი არ იცნობს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ქართული გენი არ იცნობს ასეთ ცნებას, სიტყვას, სახელს, საიდუმლოს. ხოლო სიტყვის იმგვარი ისტორია, რომელსაც თვითონ გვთავაზობს მცდარია, აქ გრიგოლ რობაქიძე წერს არა იმას, თუ რამდენად მოეწონა მას ქართლოსიდან ნაწარმოები “კარდუ”, არამედ პირიქით, თუ როგორ მოხდა პირველსიტყვა “კარდუს” “ქართლოსად” ქცევა და შესაბამისად მისი პირველმნიშვნელობის დაკარგვა… რომ “კარდუ” ზუსტადაც იმიტომ არის, ქართველთა “თაურმდგენი”, რომ ის არის ქართველთა ე თ ნ ა რ ქ ი ს ბოლომდე ქართული სახელი (ქართლოსში უკვე ბერძნული საკვეცი ”ოს” ჩნდება), ოღონდ გრიგოლის ვარიანტით ის კაცი კი არა, მზის ღმერთია, ღვთაებაა და არა ღვთაებრივი არსება, ღმერთ-კაცი და არა ადამიანი უბრალო. . .
ანუ, გრიგოლ რობაქიძე წერს, როგოდ გაუბრალოვდა და დაიკარგა თანდათან სახელი კარდუ, ეს გზა ასეთია - კარდუ-კარდჰუ-ქართუ-ქართლოს. ხოლო აკ. ბაქრაძე ამ ინტეგრალს უკუღმა ჭვრეტს. აგრეთვე ის უნდა ამბობდეს არა – “ქართველთა პანთეონი ასეთ ღვთაებას არ ინცობს”, არამედ – ჩვენამდე მოღწეული ქართული პანთეონი არ იცნობს ასეთ ღვთაებას, რადგაინ იმას არავინ უარყოფს, რომ მართლაც ძალიან ბევრი სახელია დაკარგული და გამქრალი დღეს ჩვენი წარმართული პანთეონიდან, მაგრამ არის კი იგი გამქრალი სხვა, პროტოქართული მოდგმის პანთეონებიდან?
ამას ოდნავ ქვევით შევეხებით. თუმცა ისიც აღსანიშნავია, რომ ქართული ისტორიოგრაფიული მწერლობა იცნობს ”ქართლოსს”, ეს ჩვენი ეთნარქი, ყველა ქართველის წინაპარია. რომელსაც მოგვიანებით ბიბლიური ძირიც მიეცა და ნოეს ძის იაფეტის შთამომავლად განცხადდა.
არ არის გამორიცხული, ასეთ პიროვნებას მართლაც ეარსება სინამდვილეში, შორეულ წარსულში ის ხელმწიფე, ან ერის წინამძღოლი ყოფილიყო და შემდეგ მომხდარიყო მისი გალეგენდება. ცნობილია ის ფაქტი, რომ ძვ.წ.აღ. 4-ე საუკუნის ორი საქართველოს – დასავლეთის და აღმოსავლეთის მეფენი გვარად”ქართლოსიანები” იყვნენ, ამაზე ცნობებს ლეონტი მროველი ”ქართლის ცხოვრებაში” გვაწვდის. მეტი ქართლოსის შესახებ არაფერია ცნობილი, თუმცა არის მოსაზრება რომ შესაძლოა ქართველთა ლეგენდარული გმირის, ქართველური მოდგმის სიმბოლოდ აღიარებული მითიური პერსონაჟის - ამირანისნამდვილი, ქართული სახელი, კარდუ/ქართლოსი ყოფილიყო.
ამის ეჭვს ბადებს ის გარემოება, რომ თავად სახელი ამირანი, რამდენადაც ვიცი, არაბული წარმოშობისაა და ”მეუფეს” ნიშნავს. მაშასადამე ამირანი არ არის ქართული სახელი და ის არაბული კულტურისა და სუფიზმის განვითარების შემდეგ უნდა დამკვიდრებულიყო ქართულ რეალობაში.
ეს ლეგენდა კი გაცილებით უფრო ძველია, ამას თრიალეთის კულტურაში ნაპოვნი ძეგლებიც ცხადყოფენ, სადაც ისეთი სცენებია სხვადასხვა ჭურჭელზე და სარტყელზე გამსოახული, რომელიც ამირანის მითიდან მოგვაგონებს სცენებს და აგრეთვე ბერძენი ავტორების ცნობები, რომლებიც ჯერ კიდევ ძვ.წ.აღ. I ათასწლეულში წერდნენ, რომ საქართველოში პრომეთეს მსგავსი მითი არსებობდა.
აქედან ჩნდება კითხვა - რა ერქვა ამირანს არაბული კულტურის ექსპანსიამდე?
ერთ-ერთი ვერსიაა, რომ ეს შეიძლება იყოს ქართლოსი, ღვთიური წარმოშობის წინაპარი მთელი ქართველი მოდგმისა – სამეფო დინასტიის დამმაარსებელი დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოსი. ქართლოსი კი იგივე კარდუა.
საერთოდ, ისეთი ტიპის გმირები, როგორიც ამირანი იყო, ყველგან ღვთაებრივი და სამეფო წარმოშობისანი იყვნენ. მაგ. ჰერაკლიდები, ჰერაკლეს შთამომავლები, განაგებდნენ საბერძნეთის რიგ ქალაქებს, გილგამეში შუმერული ქალაქის ურის სამეფო დინასტიის წარმომადგენელი იყო, პრომეთე იყო დევკალიონის მამა, ანუ იმ ერთადერთი ადამიანის, რომელიც გადაურჩა წარღვნას და დასაბამი მისცა კაცობრიობას. ერთგვარი პროტობერძნული ნოე.
საფიქრებელია, რომ ამირანიც იყო რეალური პიროვნება, ქართული სამეფო დინასტიის დამაარსებელი უძველეს ეპოქაში და შემდგომ მოხდა მისი გაღმერთკაცება, გალეგენდება, მითიურ პერსონაჟად ქცევა.
ახლა კი განვიხილოთ იგივ ფუძე-სიტყვის გავლენა ახლო აღმოსავლეთის ტოპონიმიკასა და იმ მაცხოვრებელი ხალხების მითოლოგიაში.
შუამდინარეთის ერთ-ერთი ყველაზე გავრელებული სახელი არის - ქალდეა.
19-ე და 20-ე საუკუნეების ევროპულ ლიტერატურაში და ისტორიოგრაფიაში სახელი “ქალდეა” და “ქალდეელები” შუმერების სინონიმად იხმარებოდა. იქ“ქალამი” (შუმერის შუმერული სახელი) ასეც ჟღერს – “ქალდეა”, ხოლო შუმერის, ანუ ქალამის მცხოვრები, იგივე ქალამელი, ანუ ქალდეელია და არა ქალდეველი, ესენი მოგვიანებით, ძვ.წ.აღ. I ათასწლეულში გამოჩდნენ მსოფლიო ასპარეზზე და ნამდვილად სემიტები იყვნენ, მათ დაიკავეს ბაბილონეთი და შექმნეს “ახალი ბაბილონის სამეფო”, ამ დინასტიის წარმომადგენელი იყო ცნობილი ბაბილონელი მეფეც – ნაბუქოდონოსორი. ქალდეა კი შუამდინარეთის ერთ-ერთი სახელია, აქედანაც მოდის მათი ამგვარი ტოპონიმი, ეს იყო გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის აღმნიშვნელი სახელი და არა ეროვნების. როგორც ვთქვათ, დადგინდა რომ “ხეთი/ხეთა” არის ქვეყნის და არა ხალხის სახელი და რომ უძველეს სახელმწიფოს “ხეთა-ს” უწოდებენ, ხოლო ახალს, უკვე ინდო-ევროპულს – ხეთ-ს (გელცერი, შრაიდერი).
პირველი ქალდეველები, ანუ ქალდეელნი, ვინაც შუმერებთან იყვნენ ევროპელებისთვის გაიგივებულნი, დღევანდელი შუამდინარეთის ტერიტორიასა და მის ჩრდილოეთით ცხოვობდნენ და აქ საუბარი სულ მცირე III ათასწლეულზეა ჩვენს ერამდე, ამ არეალში კი უშუალოდ შედის ის მთათა სისტემა, რომელსაც ჩვენ “არარატს” ვუწოდებთ დღესაც). ზ. გამსახურდია “ქართველი ერის სულიერ მისიაში” გვაწვდის ცნობას, რომ არარატის მთას უწინ “კ ა რ დ უ” ერქვა და ამიტომ იგი მზის ღვთაების, სიცოცხლის ნიშანს ატარებდა. არარატის ეტიმოლოგიაც უცნობია დღეისათვის, ერთ-ერთი ვერსიის თანახმად ისიც მზის კულტთან არის დაკავშირებული, ცნობილია მხოლოდ ის, რომ ასე სემიტური ტომები (მათ შორის ძველ ებრაელები, ვინაც დაწერა ბიბლია) “ურარტუს” სახელმწიფოს უწოდებდნენ, ურარტუ კი ამ ქვეყნის ასურული სახელწოდება იყო. ცნობილია აგრეთვე სხვა, მეოთხე სახელი ამ მთათა სისტემისა, მას გრაბარისა და აშხაბარის, ანუ არმენული ენების თანახმად – “მასისი” ქვია, ამ სიტყვის ეტიმოლოგიაც არ არის ბოლოდმე გარკვეული, თუმცა ივ. ჯავახიშვილმა და ნიკო მარიმ საკმაოდ საინტერესო განმარტება მოგვცეს: “მასხი, ან მასი, ასე ეწოდებოდა არმენულად მესხებს, რის შედეგადაც მასისი მასხები, ე.ი. მესხების მთას უნდა ნიშნავდეს.”
ცნობილია ისიც, რომ მესხთა ტომობრივი გაერთიანებები ურარტუს სახელმწიფოშიც შედიოდნენ, ამიტომ ამ მთათა სისტემის ანალოგიური განმარტება უსაფუძვლო ნამდვილად არ არის…
მაგრამ ყველაფერი ამით არ ამოიწურება… ცნობილია ისიც, რომ ძველბერძნებისთვის და საერთოდ, ანტიკოსი ავტორებისთვის, სიტყვა “ქალდეა” მისტიურ, ჯადოსნურ სფეროსთან არის დაკავშირებული და ეს, რაღაც მისტიური ქვეყნის სახელია, ხოლო “ქალდეელი” მისტიური ცოდნის მატარებელ ადამიანს ნიშნავს (ჰეროდიტე, ქსენოფონტე, ფუკიდიდე, დიადორე სიცილიელი).
ბაბილონეთში აღმოჩენილი თიხის ლურსმული წარწერების თანახმად, ამ ქვეყნის ქურუმთა კასტას არა საკუთრივ ბაბილონელები, ანუ სემიტები, არამედ შუმერთა შთამომავლები წარმოადგენდნენ, ანუ იდეურად და არსობრივად ისინი პირველი ცივილიზაციის წარმომადგენლები იყვნენ.
ახლა საინტერესოა როგორ იწერებოდა ევროპულ ენებზე ქალდეა?, – “KALDU”, ანუ ეს არის ზუსტად – კარდუ! სადაც შენარჩუნებულია სუფიქსი “უ” რომელიც ივ. ჯავახიშვილისა და რ. პატარიძის გამოკვლევებით წმინდა ქართული წარმოშობისაა… ასო-ბგერების ქ-სა და კ-ს გარდაქმნა ჩვეულებრივი მოვლენაა ქართულ ენაშიც და დადგენილია, რომ კარდუ/ქართუ ერთი ძირისა და მნიშვნელობის სიტყვებია.
სხვათაშორის, ბევრმა არ იცის და სლავურ ენებში არსებული სიტყვებიც – “კოლდოვსტვო” და “კოლდუ-ნ(ია)” სწორედაც რომ აქედან იღებს სათავეს და მისანს, მისნობას ნიშნავს…
ახლა დაუბრუნდეთ ზემოთ წამოყენებულ საკითხს და გავიხსენოთ რაზე იყო საუბარი? ზემოთ ვთქვით, რომ კარდუ, ასეთი ღვთაების სახე და სახელი უცნობია ქართული პანთეონისთვის, უფრო სწორად, პანთეონის იმ სახისთვის, რომელიც დღეს გვაქვს ჩვენ შემორჩენილი. არავინ უარყოფს, რომ ღმერთების არა ერთი სახელია დაკარგული… ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ჩვენ ქართული ეპოსის ყველაზე დიდი გმირის, ამირანის ნამდვილი სახელიც არ ვიცით დღეს, მაგრამ მოდით, ძველ კულტურებსაც დაუბრუნდეთ და იმათ პანთეონს გადავხედოთ… ხომ არ არის სადმე შემორჩენილი კარდუს სახელი? მისი ცოდნა? გენია?
ასეთი მართლაც ბევრია… კერძოდ -
ბაბილონიში: კარდუ არის მზისა და თვალის ღვთაება. კვლევებმა ცხადყო, რომ ეს ღვთაება ბაბილონური წარმოშობის არაა, იგი გაცილებით უფრო ძველია და სწორედაც რომ ქალდეელთა ეპოქას ენათესავება… ეს არის IV-III ათასწლეული ჩვენს ერამდე. ქალდეური გაგებით კარდუ არის თვალი და გული ღვთისა, ორივე ერთად, ანუ გული, როგორც “წვა” და თვალი, როგორც “ხედვა…” საოცარია, ახლა გაიხსენეთ სულხან-საბასეული განმარტება ღმერთისა:
“ღმერთი არს სული ნათელი დაუსაბამო და მიზეზი ყოველთა დასაბამიერთა; ღმერთი გამოითარგმნების – ხ ე დ ვ ა დ ა წ ვ ა.
განსაცვიფრებელია – ქალდეური კარდუ უშუალოდ ესადაგება სულხან-საბასეულ განმარტებას, იქაც კარდუ, ვითარცა მზე არის გული (წვა) და თვალი (ხედვა) ღმერთისა, ორბელიანიც იგივეს ამბობს.
ეს შესანიშნავად იცის გრიგოლ რობაქიძემ, ამიტომ ამბობს “მზის ხანა ქართველთა-ში”:
“დიდი ბრძენის, პლოტონის მსოფლხილვაში გვხვდება “თვალი მზიური” (გოეთემ მზიურობა თვალისა ერთ თავის შაირში შესანიშნავ ხტილად გამოიყენა: “თუ არ იყო თვალი მზიური, ვით შეეძლო მას ხილვა მზისა?” მტევნის მწიფობის დროს ქართველი მე-ვენა-ხე (დამარცვლა ჩემი, რ. ი.) ამბობს: “თვალი ჩასულა ვენახში”. აქ ნაგულისხმევია მზე. პლატონი, გოეთე, ქართველი მევენახე – სამივე დიდ საიდუმლოს აცნაურებს. მხოლოდ ერთი განსხვავებით – პლატონისათვის და გოეთესათვის თვალი “მზიურია”, ქართველი მევენახესათვისათვის კი იგი მზეა თვითონ. ხატული “სახეობის” მხრით ქართველი მევენახეს თქმას თვითონ გოეთეც არგუნებდა პირველობას. თვალი მზეა, ფიქრობს ქართველი, რადგან იცის რომ “მზე” და “მზერა” სადღაც ეთანხმებიან ერთ მეორეს”.
გავიხსენოთ სულხან-საბასეული განმარტება სიტყვისა ღმერთი – “წვა და ხედვა”, ეს განმარტება მზეზეა თითქოს გამოწრილი, მზე იწვის და არ იფერფლება! იწვის და მზერს ანათებს! “თვალი ჩასულა მტევანში” – ეს ნამდვილი პოემაა…” – სამართლანად აღნიშნავს იქვე რობაქიძე…
ალბათ ახლა უფრო მიხვდით, როგორი იყო ერთ-ერთი ხატი ღვთაება კარდუსი – წრეში, ან რომბში (ეს გულის სიმბოლოა, გული სიცოცხლის, მარადისობის) ჩასმული თვალი (ეგვიპტური ატუმი), ეს საყოველთაოდ ცნობილი ხატია, რომელიც ჩვენ ჯერ ეგვიპტური, ხოლო შემდეგ სემიტური გვქონია და ატუმისა და იახვეს ერთ-ერთ ნიშნად მიგვაჩნია, არადა ის ქალდეულია, ანუ ჩვენებური. აქედან იყო გავრცელებული ეგვიპტეშიც, სადაც ასეთი ხატება ამონის პიქტოგრამად მიიჩნეოდა.
ჩვენ უკვე დავინახეთ, საიდან იწყება სიტყვა, ცნება და ღვთაება “კ ა რ დ უ ს” ისტორია და უკვე ვიცით როგორია, მისი ერთ-ერთი ხატი. სხვათაშორის, მას თუ ზევიდან დავხედავთ, დავინახავთ ნავში ჩასმულ თვალს… ნავი ხომ კიდობანის სიმბოლოა? თვალი კი – ღმერთის. ვფიქრობ, არც ეს მინიშნებაა ყურად-არ-საღები…
იქნებ ამიტომაც ეწოდა არარატს კარდუს მთა? არარატი (იგივე ურარტუ) იყო ქვეყნის სახელი, ხოლო კარდუ – მთისა, სადაც გადმოცემის თანახმად გაჩერდა კიდობანი…
მაგრამ ქალდეული და ბაბილონური წყაროები არ არიან ერთადერთნი, ვინაც გვიყვებიან “კარდუზე”, არსებობს კიდევ ძველბერძნიული სიტყვა “კარდიო”,ახლა დავაკვირდეთ ამას… ის ნიშნავს გულს… გული და თვალი, ეს ორი სიმბოლო აერთიანებს მზეს, იგი “გულია ზეცისა და ღმერთის თვალი” – კარდიოს ძირი პელაზგურია, ის არ არის წმინდა ბერძნული სიტყვა, “კარდ”, “კარდი”, ან “კარდუ” პელაზგურადაც ნიშნავს გულს, ხოლო ბოლო ხმოვანი “ო” უკვე ნამდვილად ბერძნულია… ეს სიტყვა კომპოზიტიც არის და ნიშნავს ღმერთის კარს… ანუ გული ღმერთის კარია ადამიანისთვის… და რატომ? იმიტომ, რომ პელაზგები თვლიდნენ – “სული ადამიანის სხეულში გულში სახლობს”, ამიტომაც არის “კარ-დიო”, კარი არის ქართული სიტყვა დღესაც, იგივე ფუძეა შემორჩენილი სიტყვაში – მკერდი, რაც გულსაც ნიშნავს ძვ. ქართულად! ხოლო “დიო” ღმერთის ერთ-ერთი სახელია, რომლის უფრო ძველი ვარიანტი ”დიუ”,ან ”დია” უნდა ყოფილიყო, ხოლო “დიო” ანუ, ბოლოში ხმოვანი “ო” უკვე ძველბერძნულიდან უნდა დამკვიდრებულიყო. გარდა ამისა, ჩვენ ვიცით, რომ არდნიშნავს მზეს ძველქართულად, რაც ასევე მიანიშნებს ერთი ფუძის თანაარსეობაზე.
და არსებობს კიდევ ქალდეელებისა და შუმერების მონათესავე ხალხი, ვისაც ურარტუ ქვია, სადაც გაჩერდა კიდეც ნოეს კიდობანი ბიბლიის გადმოცემით…
როგორც უკვე ვთქვით, არარატი უძველესი სიტყვაა და ასე ამორეველები და ებრაელიტები უწოდებდნენ ურარტუს, “ურარტუ” და “არარატი” ერთი და იგივე სიტყვაა, ორივეს ერთნაირი სიძველე აქვს, განსხვავება იმაშია, რომ სემიტური მოდგმის ორი ხალხიდან ერთნი – ასირიელები – უწოდებდნენ ამ ქვეყანას ურარტუს, ხოლო ამორეველები და ფინიკიელები – არარატს (RRT)… ბიბლიის ტექსტში წერია – “ და დადგა კიდობანი თთუესა მეშჳდესა ოცდაშჳდისა მის თთჳსასა მთათა ზედა არარატისასა. ანუ საუბარია. არარატის მთებზე… ე.ი. აქაც იგულისხმება ქევყანა და მისი მთები და არა რომელიმე კონკრეტული მთა, ან მწვერვალი.
ახლა ურარტუს მითოლოგიაში ვნახოთ, რა ხდება? აქაც ხომ არ გვხვდება მსგავსი სახელის ღვთაება? აქ არის ასეთი ღვთაება “ხალდი”, იგივე “ხალდუ”,სხვანაირად “ქალდი”, ან “ქალდუ”, გენიალურია!
ეს ღვთაება არის მამა ყოვლისა ცხოველისა, შემქმნელი ყოვლისა მშვენიერისა… ის არის უზენაესი ღვთაება ურარტულ პანთეონში და მას გამოხატავდნენ ასეთნაირად – ლომზე ამხედრებული, შემდგარი კაცი! შეუძლებელია ამ ხატმა არ მოგაგონოთ ძველი, ქართული წმ. მამის ხატი, რომელიც ჭედური ხელოვნების ნამდვილია ნიმუშია და სადაც სწორედაც რომ ლომზე ზის წმ. მამა.
ძალიან საინტერესო დეტალიც:
ასურელი მეფე ტუკლატ-ადარ I ძვ.წ.აღ 1275 წლის წარწერაში თავის ჩრდილოეთ მეზობელს “კარდუს ქვეყანას” უწოდებს…
ეს კიდევ ერთხელ მითუთებს იმას, რომ ქალდეა/კარდუ ერთი ძირის, ერთი ფუძის სიტყვებია და ორივე მათგანი ერთ გეოგრაფიული ტერიტორიის, ერთი ადგილის ამსახველი სიტყვებია.
აგრეთვე ცნობილია ისტორიაში ძველი ქართული ტომების ასეთი სახელდება - “კარდუხი” და “კარდუხები” კარდუხებზე წერდა ქსენოფონტეც (ბერძნულად მათ “გორდუნები” ქვიათ”) და ის მათ დღევანდელი მცირე აზიის მკვიდრ მოსახლეობად მიჩნევს. მცირე აზიის, იგივე ანატოლიის ტეტიროტიაზე ჩვენ სხვა ქართულ ტომებსაც, მუშქებსა და თუბალებსაც ვხვდებით. ივ. ჯავახიშვილი ამ ტერიტორიას ქართველთა სამშობლოდაც მიიჩნევდა.
დღეს სვანეთში ერთდროულად რამდენიმე სოფელს ქვია “ხალდე” და “ხალდი”.
სტრაბონი გვიტოვებს ცნობებს ხალდებისა და სანების შესახებ და გვეუბნება, რომ მათ ადრე მაკრონები ერქვათ. ეს კი დასავლეთ საქართველოს ტომების ერთ-ერთ სახელია, აქ არის მნიშვნელოვანიისიც, რომ I ს-შიც “ხალდები” ქართველური ტომების ცნობილი სახელია და ის აქ მაკრონებთან ასოცირდება, ანუ დას. ქართველებთან, ხოლო კარდუხები სამხრეთ-აღმოსავლეთ ქართველებს ერქვათ. მაშასადამე ”ხალდი” და ”კარდუ”, ერთმანეთის მსგავსი ძირები ცნობილია როგორც დას. საქართველოს მოსახლეობაში, ასევე სახმრეთ-აღმოსავლეთ ქართველთა შემთხვევაშიც. ამით მტკიცდება ის მოსაზრება, რომლის თანახმადაც, სიტყვა “ქართველიც” ისეთივე ძველია, როგორც ჩვენი მოდგმა.
ივანე ჯავახიშვილი “ქართველი ერის ისტორიის” I ტომ-ში ძალიან საინტერესო საუბრობს ქვეყანაზე - “ურ კაშდიმ”. ეს “დაბადების” ვერსიით არის აბრაჰამის მშობლიური მხარე. ამ კვლევაზე მრავალი მასალა აქვს შეკრებილი დ ი ლ მ ა ნ ს. ზოგს ”ურ” სამხრეთ ბაბილონში ევფრატის პირას მდებადე დაბა ‘მიუღერა” გონია, რომელსაც წინათ “ურუ” რქმევია თურმე, მაგრამ დილმენი წერს, რომ “ურ-კაშდიმ” ის მხარე უნდა იყოს, სადაც ნოეს კიდობანი შეჩერდა და საიდანაც განსახლდა წარღვნის შემდგომი მოსახლეობა მიწაზეო…
ეს კი რას ნიშნავს? საუბარია კარდუზე? რომელიც, როგორც ზევით აღმოჩნდა მართლაც არის არარატისა და მასისის კიდევ უფრო ძველი სახელდება! მაგრამ მაშინ “კაშდიმ” უნდა ნიშნავდეს “კარდუ-ს”
ივ. ჯავახიშვილს მოუსმინოთ:
“უკანასკნელი აზრი (იგულისხმება დილმანი – რ.ი.), ვგონებ, უნდა სიმართლესთან ახლოს იყოს იმიტომ, რომ ამ სიტყვის მეორე ნაწილი – “ქ ა შ დ ი მ” – ქართველების სახელია: კაშდიმ=>კასდივ-ქართ-ივ, აქ იმ და ივ მრავლობითი რიცხვის (=ებ) ნიშანია. ამგვარი ბგერათა ცვლილება “შ-ს” “ს-დ”, ხოლო შემდეგ “რ-დ” ქვება ქართულში ჩვეულებრივი მოვლენაა, მაგ. შჯული=>სჯული=>რჯული, მაშასადამე, დაბადების “კაშდიმ” ქართებსა ნიშნავს, ხოლო “ურ-კაშდიმ” ურ-არტუს ქართებს.”(ქა
--------------------
aut Caesar aut nihil
|
დროა კარდუმ ღიმილი შეცვალოს
