იონათან1 მოჰაჯირობა.
1828 წელს ახალციხის საფაშოს დამორჩილების შემდეგ ეს უკანასკნელი გაუქმდა, ხოლო 10 000 მუსულმანი რელიგიის მატარებელი ქართული ოჯახი გასახლებული იქნა თურქეთში, "გამოთავისუფლებულ" მიწებზე დაასახლეს თურქეთიდან გადმოყვანილი სომეხი ქრისტიანები(ახალციხის ოსმხურ სასაფლაოზე განისვენებს ცხედარი იმ სომეხი ეპისკოპოსისა, რომელიც მათ შემოუძღვა რუსეთის იმპერიაში და არა საქართველოში). ხოლო 1830 წელს გენერალმა პასკევიჩმა ასევე შემოიყვანა თურქეთიდან 30 ათასი ქრისტიანი სომეხი და დაასახლა ქვემო ქართლში, სამცხე-ჯავახეთში, ქვემო ქართლში ასევე დაასახლა თურქებს გამოქცეული რამდენიმე ათასი ოჯახი პონტოელი ბერძენი.
2.
მეორე მოჰაჯირობა. ისტორიისთვის კარგადაა ცნობილი როგორი სასტიკი მეთოდებით უსწორდებოდა რუსეთი კავკასიის დაპყრობისას(19 საუკუნის დასაწყისიდან იმავე საუკუნის 60 წლამდე)ადგილობრივ მოსახლეობას, შავი ზღვის სანაპიროს გასუფთავება ადგილობრივებისგან და აგრეთვე მთიელი ხალხებისგან, ამ მეთოდებს ეწირებოდა ბევრი მცირე ეთნოსი. აღმოსავლეთ და დასავლეთ კავკასიის დამორჩილება-გასუფთავების შემდეგ ჯერი სამხრეთ კავკასიაზე მიდგა. 1864 წელს რუსეთის წინააღმდეგ ლიხნის აჯანყების შემდეგ რუსეთს "მიეცა მიზეზი" აფხაზების გადასახლების, თურქეთში გადასახლების პირველი ტალღა მოხდა 1867 წელს, პირველი მოჰაჯირობის მსხვერპლნი შეიქმნენ დალის და წებელდას აფხაზობა, საიდანაც 15 ათასი მუსულმანი აფხაზი გაასახლეს.
3.
მესამე მოხაჯირობა: 1877-78 რუსეთ-თურქეთის ომის დროს აფხაზებმა რევანშის აღება სცადეს თურქულ არმიასთან ერთად, მაგრამ ამჯერადაც დამარცხდნენ და შესაბამისად მათ უმრავლესობას მოუწია თურქეთში გადახვეწა, ვინც დარჩა, ან სასტიკად უსწორდებოდნენ, ან გემებზე სხავდნენ და თურქეთში აგზავნიდნენ. განსხვავებით პირველი ორი მოჰაჯირობისა ამ შემთხვევაში გასახლებულთა რიცხვში ქართველებიც აღმოჩნდნენ. ამ პოლიტიკით კი ბოლოს მოხდა ის რომ 1888 წლის აღწერით სოხუმის ოკრუგში მხოლოდ 32 ათასი აფხაზიღა ცხოვრობდა.
4.
მეოთხე მოხაჯირობა: ქობულეთის მოსახლეობის გასახლება მოხდა რუსეთ-თურქეთის საომარი მოქმედებები დროს, ეს იყო პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში, ქართველი მუსლიმი მოსახლეობის მორიგ გასახლებას ხელმძღვანელობდა გენერალი ბრუსილოვი, პირველ მსოფლიო ომის დროს რუსეთის გმირი გენერალი.
5.
პირველი საბჭოთა დეპორტაცია: 1944 წლის 15 ნოემბერს დაიწყო სამცხე-ჯავახეთის მუსლიმი მოსახლეობის დეპორტაცია რომელიც დასრულდა 1945 წლის იანვარში, გასახლებულთა შორის აბსულუტური უმრავლესობა ეთნიკური ქართველი მუსლიმი მოსახლეობა იყო, მხოლოდ რამდენიმე ათეული ოჯახი იყო თურქი. 1956 წელს მიუხედავად მათი ნაწილობრივი რეაბილიტაციისა, აეკრძალათ საქართველოში დაბრუნების და ცხოვრების უფლება.
მეორე საბჭოთა დეპორტაცია: 1949 წელს აფხაზეთიდან გაასახლეს ლაზები, ისინი ძირითადად ცხოვრობდნენ სოხუმის და ოჩამჩირის რაიონებში. რეაბილიტაციის შემდეგ კი მათი ძირითადი ნაწილი წავიდა თურქეთში.
პირველივე და მეორევე საბჭოთა დეპორტაციის დროს ფაქტიურად მარტო ქართულ მოსახლეობას შეეხო დეპორტაციები თავისსავე, ქვეყანაში, საქართველოში.
-------
აფხაზი მოჰაჯირები გაყარეს მარტო ხო?
აბა ეხლა ამოთვალე რამდენ მეგრელს ნახავ...
აი დაჟე რაიონების მიხედვითაა:
МОХАДЖИРЫ,СПИСОК ЖИТЕЛЕЙ В ПИЦУНДСКОЙ И ДРАНДСКИХ РАЙОНОВ, ИЗГНАННЫЕ ИЗ РОДИНЫ РУССКИМИ ОККУПАНТАМИ 1867 ГОДУ. (неполный список)
ХасанБагателия, Сеидик Кокуа, Мустафа Кокуа, Келамат Шамба, Сулейман Талба,Хусеин Пилия, Хучи Пилия,Хасан Чаманга, Гид Ашхоба, Тахир Шамба, МаткаШакаия, Смаил Шамба, Данакай Кабба, Хазарат Камкия, Сакуйт Дигуар,Хусеин Кутелия, Гуадж Ашхоба, Гуджа Гогуа, Махмед Пилия, ТаТауз Дигуар,Якоб Кутелия, Хумтул Шоуа, Тикуч Габния, Иахиа Кабба, Урис Какубаа,Шханикуа Чхачхалия, Осман Кутелия, Мустафа Багателия, Мустафа.
Кабба,Ахмет Кабба, Кемишв(фамилия не известно), Атаувад Шабат Маршани,Атаувад Хрипс Маршани,
Атаувад Халибей Маршани, Атаувад Тада Маршани, Атаувад Тагу Маршани,Атаувад Алхаз Маршани, Атаувад Сасриква Маршани, Атаувад Бежа Маршани,Паху Лазария, Кваблух Кабба, Науруз Кабба, Бина Цхо-ипа, Мазлоу Кабба,Шхут Шамба, Хасан Симса,
Хазлут Кабба, Пшакан Кабба, Сагиаса ржигания, Атаувад Заурбек Маршани,Атауад Кудж Маршани, Камзват Какубаа, Бекир Какубаа, Гадара Гогуа, ГидАгирба, Хасан Лагулаа(Лагвилава), Сулейман Гогуа, Якуб Гогуа, АбиджиПачулия, Хазгирей Ржалика, Хуц Габелия, Ржихват Дзику-ипа, МсаустРгуалия, Маху Гогуа, Ахмед Кавиу(Акауйба), Ростом Чкадуа, Есхак Таучен,Кемгус Атвмаа, Ахмед Атвмаа, Хапишв Агруа, Халим Джигания, АтаувадЭрихбей Маршани, Атаувад Язиг Маршани, Квабан Кабба, Хадажвикуа Джапар,Хасан Джапар, Ханидж Джапар, Сосран Джапар, Смаил Джапар, ЕсхакГабелия, Гид Габелия, Квриви Ребия Габелия, Инапш(Инапшба)Хучи, КваблухГергалия, Маху Тордуа,
Джангирей Халваши, Омер Хаджи-Огли, КвривиМарсихани, Ибрахим Сирим Мустапа-огли, Ахмет Араб Хасан-огли, АхмедМемет-огли, Реджиб Ибрахим-огли, Кваташ Хурхумали, Квриви Русанда.
Село Гуфи.Шахан Шамба, жена Мемеда Али Кури, Квриви ХандзаХазоу-пха, Атаувад Омар Маршани, Атаувад Мурзакан Маршани, АтаувадШахиб-бей Маршани, одна вдова, Атаувад Еша Шахиб Маршани, АтауадМурзакан Маршани(сын Атаувада Хаирбейя Тлапса из Джгерды), АжгирейАбжинаа, Абраг Читанава, Гид Зуалия, Эслам Шармат, Вдова АтаувадаМаршани со своими крепостными Крестьянами.
Мула Ахмед Селим-огли,Ахмет Ясар, Решид Анкуа(Анкваб), Нарчоу Харази, Кадир Гиндия, РеджабБарциц, Решид Паркшакциц Ипа, Реджаб Джапар, Сулейман Цихчи, МусаХаджи-огли, Алу Уста, Ахмет Кауедж, Цгу лаз, Селим Мулла.
აი აქ დააკვირდი, ეს ამოწერილია რუსული არქივებიდან და "вдова"-ს მაგივრად ქართული სიტყვა "Квриви" წერია, ეს იმას ნიშნავს რომ რეგიონი იყო ქართული და ქართული სახელმწიფოებრიობის და გავლენის ნაწილი.
СЕЛО АНУХВАГурдзан Осман,Раджат-Ипа Хусеин, Киагуа Папаа(Папба),Хамлат Хусраб, Сагум Агруа, Детки покойного Лаза Аргуна, ХаджибейТхвази(Тхуазба), семья покойного Атауада Ахмеда Чабалрхва.
СЕЛО АБГАРДВИНИ
Соулах Маргани, Нанцук Маргани, Апит Чанба, Ажга Дбар.
ДРАНДСКАЯ ОБЛАСТЬ, СЕЛО ОЧАМЧИРЕ
АхмеТАлхур-Ипа, Ибрагим Халваши, Сулейман Агирба, Ширин Сабекия, ХасанЧху-Ипа, Ахмет Лази(Лазба), Шмат Ломия, Ширин Агирба, Эдрис Агирба,
СЕЛО КЕЛАСУРИ სოფლის სახელი ნახე როგორ ჩისტა პა აბხაზსკი ზვუჩიტ

Сиахар Такурин, Паткирей Такурин, Махмир Чич-Ипа,Хаджибай Хаци, Тхасоу Ампар, Дурсун Мухтар, Хусейн Такур, Дахар Анкос,Паткирей Каркона, Хазгереы Атиркуа, Маих Хашей, Сулейман Доу-Ипа, РешидКауеджи, Хасан Ашуба, РЕшид Ашуба, Халил Барциц, Хакуцв Гогури, КацашАрдзимба(Ардзинба), Ажгирей Ардзимба, Шхануква Хаджи-ипа, Халил Акаба,Хасан Анкоба, Кидора, Сулейман Иаса-Ипа, Джамлат Кауедж, Осман Мула,Хасан Мула, Халил Чихчи, Беирам,
Эслам Джудар-ипа, Албастикуа Абидзба, Сабида Абухба, Карач Абухба,Хасан Тарбаи, Биданикуа Абухба, Гедлач Тита-ипа, Гедлач Абухба,Безрикуа Абухба, Атауад Татластан Анчабадзе, Алгери Кпа-ипа, ГедлачКуаса-ипа, Эслам Хут-ипа.
СЕЛО ЯХШТВАБата Багир-ипа, ТитуБагир-ипа, Лаз Курик, Дахар Курик, Дахар Иаса-Ипа, Сосран Авидзба, ЗазуАшуба, Пагу Каланкери, Смаил Каланкери, Хусеин Ашуба, Кваблух Уачароу,Квабзач Бигва(Бигвава),
СЕЛО АБЖАКВААжгери Акаба, Хаджадли Кеци(Кецба), Гедлач Кеци(Кецба),Нарчоу Акаба, Маци Акаба, Кутла Кеци(Кецба), Чичу Акаба, Ахмед Акаба,Кваблух Кеци(Кецба), Хакуцв Иванба, Халаш Барчан, Смел Сеокоба, ХалилБарчан, Хакуцв Барчан, Заурум Барчан, Сулейман Барчан, ХусейнХараза(Харазия) Хасан Хараза(Харазия), Сасриква Зуху(Зухба), АбрагБигва, Самагуа Барчан, Сакадла Барчан, Якуб Молла, Петре Акаба, СеидикДжаракра, Ханашв Канкаира,
СЕЛО ПСИРЦХАСосран Кикнадзе,СитКуач-ипа, Алабия Куач-ипа , Пита Агруа, Кимсис Агруа, Чагатан Куач-ипа,Эбхам Агудзба, Дахма Шашурхва, Дахма Шаниуа(Шанава), Бажв Киапа-ипа,Киапа Уахма, Беслан Куач, Пат Куач, Камс Куач, Кипа Хуач, АлабияХуач-ипа, Куач Шахус-ипа, Дидваж Куач-ипа, Махмуд Куач-ипа.
Сосран Кикнадзе -Псирцха.
Шмат Ломия -Очамчире.
Ширин Сабекия -Очамчире
Абраг Читанава -Гупи
Ростом Чкадуа - Гупи
Гиду Габелия - Гупи
Кваблух Гергалия - Гупи
Маху Тордуа - Гупи
Хасан Лагвилава -Гупи
Сулейман Гогуа -Гупи
Абиджи Пачулия - Гупи
Осман Кутелия - Гупи
Мустафа Багателия - Гупи
Ежнаку Сонгулия - Меркула
Сагум Квеквескири -Беслахуба
Хабапт Тория -Акваска
Часир Кирия - Мокви
Кесоу Кутелия - Мокви
Даут Бигвава -Члоу
Будж Бамбурадзе - Члоу
Данакай Логуа -Члоу
Титу Кардава -Джгерда
Арпиз Цацуа -Джгерда
Шханикуа Хорава -Акитарцухви
Шагу Чхотуа -Амткели
Едрис Аркаридзе -Мрамба
Мамет Коридзе-Мрамба
Маху Курдгелия - Мрамба
Хужв Кукава -Абгара
Смел Сария -Абгалахвара
Махмед Михелия -Када(представители этой фамилии, всех переселили в Турцию)
Раджап Матуа -Дали
Хаджим Сачиная - Лата
პ.ს. სიები მაქვს ტონობით
თუ იმათ, მოსულთ, ჩვენი მიწის გულისათვის სიკვდილისა არ ეშინიათ, ჩვენ, ამ მიწის პატრონთ რად უნდა გვილაჩრდებოდეს გული?
-
"თუ მოსახლეობა ირჩევს მექრთამე,უვიც,გამპრავებელ და არაფრისმაქნის ხელისუფლებას,ის მსხვერპლი არ არის,დანაშაულის თანამონაწილეა"
ჯორჯ ორუელი