ამ ფოტოს აშეარებენ „სატრანსპორტო კოლაფსის“ სადემონსტრაციოდ, რომელიც ჭავჭავაძეზე ცვლილებებმა მოიტანა: აი, რა მოიტანა ახალმა სქემამ, ნახეთ რამხელა საცობია!
[ბევრი სიტყვის წაკითხვა თუ გეზარებათ, პირდაპირ გადადით ბოლო წინადადებაზე, იქ წერია მთავარი დასკვნა].
მოდი, გამოვტოვოთ ის დისკუსია, მანდ საცობები ადრეც იყო თუ არა, რადგან ჯერ ერთი, არ ვთვლი სწორად სატრანსპორტო პოლიტიკის შეფასებას საცობების მიხედვით (ამაზე ცოტა ქვევით) და მეორე, სხვა რამეზე ვწერ. ვაღიარებ, დამეზარა, მაგრამ თან მაინტერესებდა და დავითვალე მსუბუქი ავტომობილების რაოდენობა - 54. დავუშვათ, მანქანების ნაწილს ხეები ფარავს და ა.შ., გავამრავლოთ ეს რიცხვი ორზე - ანუ გვაქვს 108 ავტომობილი მოცემულ მონაკვეთზე. ავიღოთ ტიპიური სიტუაცია - უმეტეს ავტომობილში ზის მხოლოდ ერთი ადამიანი და მხოლოდ მცირე ნაწილში - ორი ან მეტი. მგონი, დიდი აცდენა არ იქნება რეალობისგან, თუ საშუალო არითმეტიკულს ავიღებთ 1.5 ადამიანს თითო ავტომობილზე, ალბათ გადაჭარბებულიც კი იქნება, მაგრამ იყოს ასე. გამოდის მოცემულ მონაკვეთზე 162 ადამიანი ცდილობს გადაადგილდეს ავტომობილით და იჭედება.
ოკ. რა გამოსავალი არსებობს ამ სიტუაციიდან?
ძირითადად, შემოთავაზებული ვარიანტები ორი ვერსიამდე შეგვიძლია დავიყვანოთ: 1) „საჭიროა გზების გაფართოება, ახალი ქუჩები და ესტაკადები უნდა აგვიშენოს მთავრობამ“, 2) შევთავაზოთ ამ 162 ადამიანს გადაადგილების ისეთი საშუალება, რომელიც შეუფერხებლად შეძლებს მიიყვანოს ისინი მათთვის საჭირო პუნქტებში.
ვარიანტი 1 - მეტი გზების და ესტაკადების მშენებლობა - ჩიხური ვარიანტია. ჯერ ერთი, ბოლო ათ წელიწადს თუ შევხედავთ, ყოველწლიურად ავტოპარკი ქვეყანაში საშუალოდ 8%-ით იზრდებოდა, თბილისში - კიდევ უფრო მაღლი ტემპით. იმისთვის, რომ ამ რაოდენობის ავტომობილებისთვის საკმარისი გზები გვქონდეს, ყოველ წელიწადს არსებული გზების მინიმუმ 8 პროცენტი უნდა აშენდეს. ამ სიგიჟის განხორციელებისთვის საკმარისი არც სივრცე არსებობს ქალაქში, არც ფინანსური რესურსი. მაგრამ ესეც არაა ამ მიდგომის მთავარი პრობლემა. მთავარი პრობლემა ისაა, რომ, კვლევებით უკვე დამტკიცებულია, რომ რაც მეტ გზას, ესტაკადას, პარკინგს ავაშენებთ, მით მეტ ადამიანს ვუჩენთ სტიმულს, რომ ავტომობილით იმოძრაოს, შედეგად კი ვიღებთ იმას, რომ არსებული საავტომობილო ნაკადების დასაკმაყოფილებლად აშენებული გზები, თავად ქმნის დამატებით საავტომობილო ნაკადებს (მაგ.
https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/aer.101.6.2616) და ცოტა ხანში ეს გზებიც იჭედება (მაგ. გმირთა მოედანი და ავტომაგისტრალი ვერეს ხეობაში, რომელმაც რეკრეაციული სივრცეც შეიწირა). ახალი გზების მშენებლობა არ არის სატრანსპორტო პრობლემების მდგრადი გადაწყვეტა, ის მხოლოდ ხანმოკლე და პოპულიზმზე გათვლილ ეფექტს იძლევა.
რაში მდგომარეობს ვარიანტი 2?
ეს ვარიანტი გულისხმობს იმას, რომ სატრანსპორტო პრობლემებს შევხედოთ ცოტა უფრო ფართოდ და განვთავისუფლდეთ სტერეოტიპისგან, რომ „სატრანსპორტო პოლიტიკამ უნდა უზრუნველჰყოს შეუფერხებელი საავტომობილო მოძრაობა“. თუ ამოცანად დავისახავთ იმას, რომ ზოგადად ადამიანები თავისუფლად გადაადგილდებოდნენ მათთვის საჭირო მიმართულებით და არა იმას, რომ ავტომობილები გადაადგილდებოდნენ საცობებისგან თავისუფლად, მაშინ შეიძლება მარტივად ვიპოვოთ ფოტოზე მოყვანილი სიტუაციიდან გამოსავალი.
დავუბრუნდეთ ფოტოდან დათვლილ 162 ადამიანს, რომლებიც ავტომობილით გადაადგილდებიან და ფერხდებიან ქუჩის მოცემულ მონაკვეთზე. გასაგებია, რომ რაკი გზების გაფართოება გამოსავალი არ არის, ავტომობილებით გადაადგილებისას ეს ადამიანები ამ ადგილს თავისუფლად ვერ გაივლიან. მაგრამ ჩვენ შევთანხმდით, რომ არ „ჩავიციკლებოდით“ ავტომობილზე. მოდი ვნახოთ, ამ ადამიანების ავტობუსით გადაადგილების შემთხვევაში რა მოხდებოდა ამ მონაკვეთზე.
10 მეტრიანი ავტობუსის (თბილისის მაგალითზე ესაა დიდი მწვანე ავტობუსები) ტევადობაა 82 მგზავრი, 12 მეტრიანის (ლურჯი ავტობუსები) – 86 მგზავრი, ხოლო 18 მეტრიანი შესახსრულის (ასეთები ჯერ არ გვყავს, მაგრამ 200-მდე ასეთის შემოყვანა იგეგმება) - საშუალოდ 144. მოდი, ნუ დავტვირთავთ ამ ავტობუსებს ბოლომდე - „მანქანა რომ გავაჩერო, მერე სად შევეტენო, გაჭედილ ავტობუსში?“ - ავიღოთ 70 პროცენტიანი დატვირთვა, რომლის დროსაც დასაჯდომი ადგილები დაკავებულია, მგზავრების ნაწილი ფეხზე დგას, მაგრამ არ არის ჭყლეტვა და ასვლა და ჩამოსვლა თავისუფლადაა შესაძლებელი. ასეთ შემთხვევაში, ამ 162 ადამიანის გადასაყვანად დაგვჭირდებოდა:
3 ერთეული 10 ან 12 მეტრიანი ავტობუსი
ან 2 ერთეული 18 მეტრიანი შესახსრული ავტობუსი.
აქვე გავითვალისწინოთ კონტრარგუმენტი, რომ „ეს ავტომობილები ყველა ერთი მიმართულებით კი არ მიდიან, ამ ავტობუსებში რომ გაანაწილეთ“. ცხადია. იყოს თუნდაც ორჯერ მეტი ავტობუსი 4-დან 6-მდე. გარდა ამისა, თანამედროვე საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემა არის ე.წ. „იერარქიული“ სახის: ანუ ძირითად მაგისტრალებზე მოძრავი ავტობუსის ხაზები უკავშირდებიან შიდასაუბნო ტრანსპორტის ხაზებს. შედეგად, მთავარ არტერიებზე არ არის აუცილებელი მოძრაობდეს ყველა უბანში მიმავალი ტრანსპორტი - უნდა მოძრაობდეს ძირითად გადასაჯდომ წერტილებამდე მოძრავი ტრანსპორტი. მგზავრთა ნაკადი, რომელიც ნაკლები რაოდენობის ავტობუსით გაივლის მთავარ მაგისტრალებს (ამით მიიღწევა გადაადგილების მაღალი სიჩქარე), გადაჯდომის წერტილებში გაიშლება სხვადასხვა მიმართულებებად.
ამრიგად, ფოტოზე გამოსახული სავტომობილო ნაკადის ჩანაცვლება შესაძლებელია დაახლოებით ექვსამდე ავტობუსით. ალბათ დამეთანხმებით, რომ ეს ავტობუსები გაცილებით უფრო სწრაფად და შეუფერხებლად გადაიყვანენ ამ ადამიანებს, ვიდრე ავტომობილები. რა თქმა უნდა, ადამიანების გარკვეული ნაწილი კვლავ გადაადგილდება ავტომობილებით, მაგრამ ეს მათი არჩევანი იქნება. ვისაც სწრაფად უნდა მისვლა, ის კი აირჩევს ბასლეინზე შეუფერხებლად მოძრავ ავტობუსს და თავადაც უფრო სწრაფად და იაფად მივა საჭირო ადგილას და გარემოსაც ნაკლებ ზიანს მიაყენებს, რადგან ამ ავტობუსების ჯამური გამონაბოლქვი უფრო ნაკლებია, ვიდრე იმ ავტომობილების, რომლებიც ამავე რაოდენობის ადამიანების გადაყვანას დასჭირდებოდა.ანუ, მოკლედ:
„სატრანსპორტო კოლაფსი“ არა კვატი. ძალიანაც კარგია ბასლეინები!
ჭავჭავაძის საცობიდან ვინც პოსტავთ, დაპლიუსდით
