აი კიდევ ესეც:
http://www.caucasiology.com/amirani1/kevin.PDFწინა ტექსტი საფიხვნო.ორგ ზე ვნახე
აგერ კიდევ ამონარიდი გრიგოლ რობაქიძის "ენგადიდან":
მე მეგონა მგელიკამ იხუმრა, ხოლო სადღაც ერთს კუთხეში ჩემი თვითცნებისა მწამდა მისი ნათქვამი, ანუ უკეთ: მსურდა მართალი ყოფილიყო. პრიმიტივ ხალხთა შორის ცნობილია ხომ, რომ სტუმარს ერთი ღამით მშვენიერ ქალწულს მიუყვანენ ხოლმე, შესაძლოა ხევსურეთშიაც ასე იქცევიან, ვფიქრობდი გახარებით.
ღამის გასათევად, მოშორებით ჩემს თანამგზავრთაგან, მეორე სართულში ავირჩიე ერთი ალაგი. საწოლი მილაგებული ფიცრები იყო უბრალო. იქ ეწყო ტყავი ცხვართა და ჯიხვთა, აგრეთვე ჩალაც. ჩემი სამგზავრო საბანი არ ამიტანია, მაგრამ რას არ გაუძლებ, ოდეს ტკბილსა და მათრობელს მოელი!
მოველოდი მზექალას და მაგონდებოდა სიტყვები ჰეროდოტისა: „ყოველმა ქალმა იმ მხარისა, ბაბილონისა, ერთხელ თავის სიცოცხლეში უნდა შესდგას ფეხი აფროდიტეს ტაძარში, რათა აჩუქოს თავისთავი სასიძვოდ უცხო კაცს, საწმინდარის გალავანი დაყოფილია იქ ნაირნაირი ნაქსოვნაგრეხით. უცხონი ელიან იქ და ირჩევენ თავისთვის ქალს, რომელიც მათ მოეწონებათ, უცხო კაცი ფულს გადაუგდებს არჩეულს და წაიყვანს მას გალავნიდან ერთი ღამის გასათევად. ამ დროს მან უნდა სთქვას: „ვუხმობ ქალღმერთს მელიტას.“ რაც უნდა მცირე იყოს ფული, ქალი უარს ვერ ეტყვის კაცს, რადგან მიცემული წმინდაა: ასეთია კანონი. ქალი მიჰყვება მსურველს, არჩევანი არა აქვს მას.“
ჩემი საძინებელი ოდნავადაც არ ჰგავდა აფროდიტეს ტაძარს, მაგრამ ხევსურ გოგონას მოლოდინში მე მართლაც ვიგულვებდი ჩემ თავს „უცხოდ“ ჰეროდიტეს გაგებით. ლამაზი არ სჩანდა, ღრმად ვუკვირდებოდი გადმოცემას ძველი მეისტორიისა. მეძაობას არ ჰქონდა აქ ადგილი, რადგან თვით მეფის ასულთაც, რომელთაც ცხადია არ დასჭირდებოდათ თავის სხეულის გაყიდვა, უნდა განევლოთ ეს რიტუალი აუცილებლად. გარდა ამისა, მიცემულ ფულს იღებდა ქალი არა სასყიდელს, არამედ როგორც საჩუქარს ღმერთქალისათვის. შესაძლებელია აღვირახსნილი ავხორცობა იყო აქ, მაშინ აუხსნელი რჩება: თვითონ რად არ ირჩევდნენ ქალები კაცებს. არა აქ სხვა რამ უნდა ყოფილიყო დამალული, ვფიქრობდი გაკვირვებული. გამახსენდა ახსნა ამ საიდუმლოსი, რომელსაც იძლევა ერთი ჩვენი დროის მწერალი, მცოდნე ძველი მისტერიებისა. იგი ამბობს: ყოველი კაცი თუ გინდ ერთხელ თავის სიცოცხლეში უნდა შეუერთდეს ქალს და ყოველმა ქალმა თუ გინდ ერთხელ თავის სიცოცხლეში უნდა განიზიაროს კაცთან შეერთება – არა იმისთვის, რომ ჰშობონ. მაშ რისთვის? მისთვის, რომ ერთი წუთით მაინც გამოეყონ რკალდენას დაბადებისა და სიკვდილისა და ამ გზით იგემონ მარადობა თუ უკვდავება. ახსნა – გულისმიერი, ხოლო არც ისეთი ნათელი. მოველოდი მზექალას და ვეძებდი სხვა ახსნას. შესაძლოა სხვა მოვლენასთან გვაქვს ჩვენ აქ საქმე, ვფიქრობდი მე. ვინ იცის, ეგებ ბაბილონის ქალები – „უცხოს“ ღვთიურ არსად იგულვებდნენ და სიძვას მასთან საკრალურ აქტად. ნდობა უცხოურის, სხვაურის – ეს ხომ მორჩია ადამიანის ბუნებისა. დიახ, თვით ღმერთის არსებითაც კი. ღმერთი არის თვითმქმნელი. ყოველ წუთში თვითქმნისა იგი რასაკვირველია „იგივეა“, ხოლო თანვე „სხვაც“. ეს სხვა ვლინდება როგორც „უცხო“, ხანდახან როგორც მოშუღარი თითქმის. აქ მარხია პირველსაიდუმლო. ყოველი არსი ისწრაფვის სხვაურისა ანუ უცხოურისაკენ თვითქცევაში. შეიძლება აქ იმალება – განვაგრძობდი ფიქრს – საიდუმლოებაც ეგზოგამიისა. ხევსურეთში, მაგალითად, აკრძალულია დაქორწინება ერთსადაიმავე თემში. კიდევ მეტი: იქ ერთსადაიმავე სოფელში დაქორწინებაც სირცხვილად ითვლება. უეცრად ჩემს მოფიქრებაში ქართული სიტყვა შემოიჭრა: „უცხო“ და მისგან წარმომდგარი ზედშესრული: „საუცხოვო.“ ნიშნავს ხომ „საუცხოვო“ სასურველს, სანატრელს, მშვენიერს. როგორ არ გწამდეს მაშ შეყრა „უცხოსთან“, თუ უკანასკნელი „საუცხოვოა?“
ველოდი მზექალას და ვგონებდი თავს „უცხოდ“ – საშიშარია და თანვე ნეტარიც ამის წარმოთქმა – ღვთიურ არსად, მაგრამ მზექალა არ სჩანდა: იხუმრა მგელიკამ? დრო მიდიოდი. ანაზდეულად შრიალი გაისმა. გაიღო კარი. ნუთუ ისაა, სასურველი? გული ამოსხლტომას ლამობდა. ვცახცახებდი და ვნატრობდი. ნელი, ძალსრული ნაბიჯით მომიახლოვდა იგი. შეჩერდა. წამოვდექი. ქალაი მომესალმა მშვიდი დაბალი ხმით. პასუხად რაღაც წავიბუტბუტე. გავიდა ორიოდე წუთი. მზექალა ჩამოჯდა ლოგინზე. სდუმდა, ჩემგან რაღაცას ელოდა ალბათ. მე დავიბენი. ბოლოს მიწვა იგი სამოსელგაუხდელი, მეც მივწევი მის გვერდით; თანვე ვანიშნე, ტანსაცმელი გაეხადა. განზე გაიწია. მეგონა, რცხვენა მოედო. მოვიკრიბე ძალა და ვცადე, მე თვითონ გამეხადა მისთვის საცმელი. იგი ავარდა კუშტად, შევჩერდი, ვეღარ გავიგე რა. ლამაზი ღვივოდა.
„გინდების ჩემი სწორფერ იყო?“ მომმართა მან ბოლოს. მე არ ვიცოდი, რა უნდა მეთქვა პასუხად. სწორფერი? მნიშვნელობა ამ სახელდებისა ჩემთვის უცნობი იყო. ვიცოდი მხოლოდ, რომ იგი ორი სიტყვისაგან შესდგება: „სწორი“ და „ფერი“. არ შევეკითხე თუ რას ნიშნავდა „სწორფერი“, უნებლიედ მივუგე: „მსურს“. ქალი გაიშხვართა ლოგინზე ჩემს გასწვრივ. მე სუნთქვა მელეოდა. ქალი მომეხვია მღვივანი და შუბლი გადამიკოცნა, მოვხვიე ორივე ხელი მის თავს და ჩავეკონე მოწყურებული მის ხალას ტუჩებს. იგი მნებდებოდა. ხოლო როცა ჩემსკენ მოვიზიდე მისი ათქვირებული ტანი, იგი უფრო კუშტად შეირხა კვლავ და მომეგება მკაცრად: „ეგ არ იქნების! ჩვენ ხომ სწორფერნი ვართ!“ გონება დავკარგე. ყველაფერი, მხოლოდ „ის“ არა – როგორ უნდა გამეგო ეს?
მე ვეხვეოდი მას და ვკოცნიდი, იგი ტანს მეტმასნებოდა. რაიმე ჯადოსნობით რომ შესაძლო გახდეს: რომელიმე ქალმეგობარი კლეოპატრასი სატრფოდ მოევლინოს ჩვენი დროის კაცს, ეროსს მათ შორის სრულიად სხვა სუნთქვა და სურნელი ექნება. გზნების შინაგანი განცდა იქნება სხვანაირი. ხევსურის გოგონა ასეთს სატრფოს მაგონებდა. ხევსურეთში არ იციან დრო: იქ დღესაც ისე ცხოვრობენ როგორც ათასი წლების წინად. მზექალა იზრდებოდა ჩემს მკლავებში და ღვივდებოდა ვითარ უხანო ევა. მკერდი მკერდს ეხებოდა აგზნებული. ქალი იხევდა ტანით, თუმცა მხურვალე ტუჩებს არ მაცილებდა. სხეული მისი კლდე იყო თითქო, შეუცველი და ასევე შემცველი. წყლიდან წყარო ნაკადობდა: მისი ბაგე, რომლისაგან კოცნას ვსვამდი მათრობელს, იგიც თვრებოდა ჩემი კოცნით. ხოლო ორივე თავს ვიკავებდით ამ მწველ სიტკბოში: საკრალურ გავლებული ზღვარი არ გადაგვილახავს.
ალიონზე შეუმჩნევლად მიმატოვა უმანკო ბაკჰანტმა.
* * * * *
ვერა გამეგო რა, ხევსურის ასული არ მრგებია ისე, როგორც ბაბილონის ქალი „უცხოს“: ჩემი ახსნა საიდუმლოსი ფუჭი გამოდგა. ეხლა სხვა მხრით იკვლევა გზას ჩემი ფიქრი. არ ვუარყოფდი, რომ წინა ღამით განცდილი დანაშთია ძველისძველი რიტუალისა, უცხო სტუმარს ღამით ქალწულს რომ მიჰგვრიდნენ ხოლმე; ხოლო ეს დანაშთი აქ, ხევსურეთში, გადასხვავებულად მეჩვენა ეხლა. ვინ იცის, შესაძლოა ხევსურებმა ერთ დროს რაინდული წესი განვლეს სიყვარულისა, საცა უკანასკნელი „ტრფიალი“ იყო მხოლოდ და არა სიძვა, რომლის გავლენით ძველი, ხორციელი „შეხვედრა“ ქალისა და ვაჟის სიმბოლიურად იქცა. ვსაზრობდი ასე, ამას ერთი რამ ამაგრებდა თითქო. გავიფიქრე: შეიძლება მგელიკას ცდა უნდოდა ჩემი, შევძლებდი თუ არა მე როგორც ძმადნაფიცი რაინდულად დამეცვა ზღვარდებული. ასეთი იყო ეხლა ჩემი ჰიპოტეზი. ხოლო ერთი სუსტი მხარე მასაც ჰქონდა: თუ ეს ასე იყო, მაშინ რად მეტმასნებოდა მზექალა ტანს ვნების ასეთი ატეხილობით? საიდუმლო დარჩა მიუხვედრი. გადავსწყვიტე მგელიკასათვის მეკითხა, მაგრამ მას ამისთვის აღარ ეცალა: ერთი მისი მეგობარი მოშუღარს სასიკვდილოდ დაეჭრა.
დასაფლავებას მზექალაც დაესწრო. მომკრა თუ არა თვალი, შეირხა იგი ოდნავ და თავი დახარა. შემდეგ შეპარვით მიცქერდა. სისრულით ვიგზნე, ვუყვარდი მას. მგელიკა მოშორებით იდგა, სხვები კი ვერ ამჩნევდნენ ჩვენს უსიტყვო საუბარს. ტკბილი იყო ეს მდუმარე შეხვედრა. ვგებულობდით ერთი-მეორის გულნადებს. მზერა მზერას ხვდებოდა როგორც გულის ნატვრა თვითონ. ხევსურეთის იშტარი ქალურ ჯადოს მასხურებდა. მეც ვგზნებდი ვნების აღვივებას. საცნაური იყო ეს ერთიმეორისადმი მიზიდვა – სწორედ სიკვდილის უძირო სიბნელის აღქმევისას. ჩემს ხსოვნაში შემოიჭრნენ ავხორცობის სცენები, რომელთაც ძველთაძველ დროში უმთავრესად დასაფლავების დროს ჰქონდათ ადგილი. ეგებ სწადის სიცოცხლეს სიკვდილის ჟამს ამტკიცოს და აღვივოს თვისი ძალა: ვფიქრობდი ასე. შესაძლოა მარულას გამართვაც ამის ცხადება იყო. მაგარი რეჩხი ჩემი გულისა დასტურს იძლეოდა. ჰოო, მხილველო ძალავ სისხლისა! ვიცოდი უკვე: დღეს ღამით სატრფო მოვიდოდა ჩემთან.
* * * * *
მოვიდა იგი, ავხორცი და უმანკო. ჩვენი ალერსი წამებად იქცა. „რატომ არ უნდა მოხდეს ჩვენს შორის ის რაც ხდება ვაჟსა და ქალს შორის?“ ვკითხე მას ჩემს გვერდით გართხმულს. „მე ხომ შენი სწორფერი ვარ და შენ ჩემი!“ მიპასუხა მან. „ეს ხომ წამებაა!“ შევძახე მე. „წამებაა?“ მომიბრუნა სიტყვა; „ტკბილ ხომ არს!“ ტკბილი იყო „ეს“ უთუოდ, მაგრამ ასე მტანჯავი, რომელმა ვაჟმა შესძლოს ამ ცეცხლის ატანა?
ტკბილად ველოლოვებოდით ურთიერთს. იგი გამომიტყდა: მას თვითონ ეთხოვა თურმე მგელიკასათვის, მოეწყო ჩვენი შეხვედრა. „მაშ მოგეწონეე? შევეკითხე ღიმილით. „ჰო, ძალიანა!“ მომიგო მან გულახდილად. ბევრი რამ მამცნო მზექალამ სწორფერობის შესახებ.
„ხანდახან ძალა აღარ ჰყოფნით სწორფერთ„, მითხრა მან, ხოლო ეს სირცხვილი არს, აუგია.“ „რომ დაქორწინდნენ?“ „არ იქნების ქორწინებაი, აკრძალულ არს.“ „მაშ მე არ შემიძლია შეგირთო?“ „არა!“ „ეს ხომ წამებაა!“ ტკბილ ხომაა!“ ამჯერად ადრე მიმატოვა ლამაზმა.
* * * * *
მეორე დღეს მე და მგელიკა სოფლის გარეთ ვსეირნობდით. შევამჩნიე ერთი შენობა თირით ნაშენი და თირითვე დახურული. ერთადერთი სარკმელი მისი კარი იყო. „რა არის ეს შენობა?“ ვკითხე მგელიკას. „სამრევლო! აქ თავს აფარებენ ქალები, როცა ჰშობენ ან და თვიური აქვთ.“ ვუსმენდი ძმადნაფიცს მონდომებული: მეპოვნა მის ნათქვამში რაღაც, რაიც სწორფერობის ასახსნელად გამომადგებოდა. მგელიკამ გადმომცა: როცა მოახლოვდება ჟამი მშობიარობისა, ქალს სახლიდან გაიყვანენ სამშობიაროდ გამართულ კარავში; იქ შობს იგი დაუხმარებლად ბებია ქალისა; თვითონ გადაიკვნეტს იგი ჭიპს კბილებით; სამი დღე დაჰყოფს კარავში, შემდეგ გადადის სამრევლოში; კარავს დასწვავენ; სამრევლოში ქალი უნდა დარჩეს ერთი თვე; ცივი წყლით უნდა განბანოს მან ბავშვი, მაშინაც კი, როცა ცივი ზამთარი დგას; ხევისფერი დაჰკლავს ცხვარს – არა თხას, ეს ეშმაკისეულია – სისხლით ავსებს ხის თასს და მორწყავს სახლს, შესავალს და კედლებს: მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლია ქალს დაბრუნდეს სახლში.
შორიდან ხმაური გაისმა: ალბათ ჩხუბობდნენ, მგელიკა გაექანა იქითკენ. გადავდგი რამდენიმე ნაბიჯი და თავს წავადექ ერთს ნაკადულს, რომელიც გარღვეულ კლდის მკერდიდან სჩქეფდა. იქვე ჩრდილში იჯდა მოსვენებით ერთი მოხუცი, მგელიკას ნათესავი. მივესალმე, მომესალმა. მოხუცმა ამოიღო ჩიბუხი, გატენა თუთუნით; შემდეგ დაადო ტალს აბედი, გაჰკრა კვესი: ნაპერწკალმოდებული აბედი დაურთო თუთუნს; მოსწია ნებიერ ჩიბუხი. მჭნარი და დანაოჭებული ხელები აცნაურებდნენ სინაზესა და სილბილეს. ნელი და ლბილი იყო მოხუცის ხმა, თანაც ნაღვლიანი, დაღონებული. გავესაუბრე მას სხვადასხვა საგნებზე. გულდასმით მისმენდა იგი. ყოველი შენიშვნა მისი მაკვირვებდა სისწორითა და ხვდომით. კარგა ხანს ვმუსაიფობდი მასთან, შემდეგ გავემართეთ ერთად მახლობელ ბორცვისაკენ. უეცრად ორი მოხუცი შევნიშნეთ: კაცი და ქალი, რომელნიც ერთიმეორეს ეკვროდნენ დამსხდარნი. მივუახლოვდით, საალერსო სიტყვები მოგვესმა. გამეცინა. შეგვამჩნიეს თუ არა, წამსვე დასცილდნენ ოდნავ ერთიმეორეს, დარცხვენით გაწითლება მათ უკვე აღარ შეეძლოთ. გავშორდით მათ. გრუტუნი უცნაურ წყვილისა მოგვესმა კიდევ. „სწორფერები ელოლოვებიან ერთიმეორეს„, წაიფუჩუნა ღიმილით ჩემმა თანამგზავრმა. „რაა?“ წამოვიძახე განცვიფრებულმა. მოხუცები იგონებენ ყვარობის გადასულ დღეებსო, ამიხსნა მოხუცმა; კაცი ცოლშვილიანია და ქალი ქმარშვილიანიაო.
„ერთია სწორფერი გიყვარდეს და სხვაა ცოლი გყავდეს“, დაუმატა მან, როცა შემატყო გაკვირვება, ეხლა გავიგე საბოლოოდ, რომ ხევსურისათვის სქესი და სიყვარული სხვადასხვა რამაა. ჩემი თანამგზავრი სიტყვაძვირი იყო. ვსდუმდი და ვუცდიდი: მსურდა კიდევ რამ გამეგო მისგან. ბოლოს როგორც იყო ჩამოაწვეთა მან ორიოდე სიტყვა:
„ღვთიურ არს სიყორულ; ხორციელ იგემებ–მოჰკლავ მას; იწვოდ მხოლოდ!“ დააბოლოვა მან საიდუმლოდ. მეტი არა უთქვამს რა.
აი კიდევ ერთი აზრი სხვა ფორუმიდან:
ამბობენ სიკვდილის წინ თავიანთი წაწალი ახსენდებათ და გაღიმებულნი კვდებიანო. საინტერესოა თუ არსებობენ კიდევ ?!თუნდაც მოხუცები, თუ შემორჩნენ ცოცხლები ?! მაგრამ ეს მაინც ისეთი ტაბუა არამგონია "ნაწაწლარმა" ეს ვინმეს უამბოს... ა ჟალ'
და ერთი წიგნი კიდევ, რომელსაც მე თბილისში არყოფნის გამო ვერ ვნახავ:
ფშაური წაწლობა და ხევსურული სწორფრობა / შეადგინა, შეასწორა და ლექსიკონი დაურთო გიგი ხორნაულმა - თბ. : ინტელექტი, 1998 - 51გვ. ; 20სმ. - : [ფ.ა.] [MFN: 21741]
UDC: 392.6 + 392(=94.631)
F 84.863/3
ამასაც გადაავლეთ თვალი:
http://www.google.co.uk/search?hl=en&q=tsa...nG=Search&meta=http://www.academicdb.com/destiny_tsatslob...emporary_11920/http://www.nplg.gov.ge/caucasia/Messenger/.../SUMMARY/23.HTMჯერჯერობით ესენი ვიპოვე მხოლოდ
This post has been edited by ჯეგე on 30 Apr 2006, 16:44 
წაწლობა, სწორფრობა ფხოვში, რას ფიქრობთ ამ მოვლენაზე?
