ზაალ კოკაია "ღეროვან უჯრედებზე"ღეროვან უჯრედებზე "შუადღის" გადაცემის შემდეგ, დამიკავშირდა ზაალ კოკაია, ლუნდის უნივერსიტეტის ღეროვანი უჯრედების ცენტრის დირექტორი, რომელსაც დავპირდი, რომ მის წერილს ჩემს კედელზე და "შუადღის" გვერდზე გამოვაქვეყნებდი. სამწუხაროდ, როგორც აღმოჩნდა, "შუადღის" გვერდზე "ნოუთი" არ იქმნება, ამიტომ აქ "ვთაგავ" იმ იმედით, რომ იქაც დაიდება.
--------------------------------------------------
ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედები - მითი და რეალობა
ამ ცოტა ხნის წინ რუსთავი 2-ის ”შუადღეში” გავიდა სიუჟეტი ღეროვანი უჯრედების შესახებ. ამ გადაცემაში დიდი აქცენტი იყო გაკეთებული ჭიპლარის ღეროვან უჯრედებზე და, ჩემი აზრით, ადგილი ჰქონდა საკითხის ცალმხრივად და მიკერძოებული წარმოჩენის მცდილობას მოწვეული სტუმრის მიერ. თავისთავად ძალიან კარგი და მისასალმებელია, როცა საინფორმაციო საშუალებები ყურადღეაბას უთმობს ასეთ თანამედროვე და აქტუალურ საკითხებს. მაგრამ, რადგანაც საკითხი მედიცინას და ჯანმრთელობას ეხება, რაც თავისთავად ძალზედ მგრძნობიარე თემაა, ძალიან დიდი სიფრთხილე გვმართებს. ღეროვანი უჯრედების შესახებ მოსახლეობა არაა სათანადოდ ინფორმირებული, ეს საკითხი საკმაოდ დიდ ეთიკურ წინააღმდეგობებთან არის დაკავშირებული და ამიტომ ნებისმიერი მიწოედებული აზრი ან დებულება, ძალიან ზუსტი, გაწონასწორებული და სანდო უნდა იყოს.
რუთავი2-ის გადაცემის შემდეგ დარწმუნებული ვარ რომ ყველა თუ არა ბევრ მაყურებელს შეექმნა შთაბეჭდილება, რომ თუ ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედებს არ შეუნახავს ახლად შეძენილ შვილს, ამით გამოისწორებელ შეცდომას ჩადის. ამიტომაც სწორედ ამ საკითხზე მინდა გაგიზიაროთ ჩემი მოსაზრება.
კომპანია ”ჯეოქორდი”, რომლის წარმომადგენელიც მონაწილეობდა ტელეგადაცემაში, არის უჯრედების ბანკი და მათ ძირითად კომერციულ საქმიანობას წარმოადგენს ახალშობილი ბავშვის ჭიპლარის სისხლიდან ღეროვანი უჯრედების გამოყოფა, მათი კონსერვაცია და შენახვა მომავალში შესაძლო სამედიცინო გამოყენებისთვის. ეს არ არის არც სამეცნიერო და არც კვლევითი დაწესებულა. ეს კლინიკაც კი არაა. აქ მხოლოდ გამოყოფენ ღეროვან უჯრედებს და ინახვენ, და ეს არის მათი ფინასური შემოსავლის ძირითადი და ერთადერთი წყარო, ანუ ბიზნესი. ამდენად, ისინი დაინტერესებული არიან, რომ რაც შეიძლება მეტმა ადამიანმა შეინახოს მათთან უჯრედები და ამდენად ძალ-ღონეს არ იშურებენ საკუთარი საქმიანობის და ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედების მნიშვნელობის პოპულარიზაციისა და რეკლამირებისთვის. ამით იმის თქმა მინდა, რომ ეს არის ფინანსურად დაინტერესებული, მიკერძოებული მხარე და ვერანაირად ვერ იქნება ობიექტური. ეს გასაგებიცაა, ისინი როგორც ნებისმიერი კომპანია ცდილობს თავისი პროდუქტის მაქსიმალურად გაყიდვას. მაგრამ სხვა პროდუქტებისგან განსხვავებით, ეს საკმაოდ არაორდინარული მომსახურებაა და მომხმარებელი იმსახურებს ობიექტური და მიუკერძიოებელი იფორმაციის მიღების შანსს.
პირველად ამ კომპანიის საქმიანობის შესახებ შევიტყვე რამდენიმე ჩემი ნაცნობიდან, რომლებმაც იცოდნენ რომ ღეროვან უჯრედებზე ვმუშაობდი. მათ მკითხეს, რომ ჰქონდათ მათი ახლად გაჩენილი შვილების ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედები შეენახვის შემოთავაზება, და აინტერესებდათ ჩემი აზრი ამის თაობაზე. ჩემი პირველი და ბუნებრივი კითხვა იყო, თუ რატომ უნდა შეენახათ, რაზეც ყველა იძლეოდა სტერეოტიპულ პასუხს, რომ ამაზე უკეთეს საჩუქარს რას გაუკეთებდნენ თავის ახალდაბადებულ ბავშვს. როცა დავინტერესდი, უთხრეს თუ არა ექიმემბმა, თუ რა დაავადებების განკურნებას შეძლებდნენ მომავალში ამ უჯრედებით, აქაც პასუხი იდენტური იყო - პრაქტიკულად ყველაფრის! ჩემი პასუხი კი ყველასთვის ასევე იდენტური იყო: მე რომ შემეძინოს ბავშვი, მე არ შევინახავდი და არც არავინ ვიცი ჩემს გარშემო შვედეთში, რომ ვინმეს კერძოდ შეენახოს ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედები. ეს პასუხი ჩემს ნაცნობებს, როგორც წესი, აკმაყოფილებდათ და საკითხის უფრო დეტალურად განხილვა და არგუმენტის მოყვანა აღარ იყო ხოლმე საჭირო. ახლა კი, როგორც ამ დარგის სპეციალისტი, თავს ვალდებულად ვთვლი, რომ ყველა დაინტერესებულ ადამიანს მიეწოდოს უფრო დეტალური და დასაბუთებული პასუხი.
თანამედროვე მედიცინაში დადგენილია და მიღებულია, რომ თუ ახალდაბადებულ ბავშვის დედმამიშვილს არ აქვს რაიმე სახის სისხლის დაავადება ან ოჯახში არა არის სიმსივნური დაავადების მიმართ გენეტიკური მიდრეკილება, კერძო ბანკში სამომავლოდ ინდივიდუალური მოხმარებისთვის ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედების შენახვა არაა გამართლებული არც ეკონომიური და არც სამედიცინო თვალსაზრისით. იმის ალბათობა, რომ შენახული ღეროვანი უჯრედები შესაძლოა ჯანმრთელ ბავშვს გამოადგეს მომავალში იმდენად მცირეა, რომ ამის გამართლება ძნელია. ასევე, ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ დღეს მსოფლიოში და მით უმეტეს საქართველოში არა რსებობს ამ უჯრედების ხელოვნურად გამრავლების დასაბუთებული მეთოდი და ჰემატოლოგიური დაავადებების სამკურნალოდ ერთი ჭიპლარის სისხლიდან მიღებული ღეროვანი უჯრედები საკმარისია მხოლოდ 15 კილოგრამამდე წონის სხეულის სამკურნალოდ ანუ მხოლოდ ბავშვისთვის. ამდენად ზრდასრულ ადამიანს ერთი ჭიპლარიდან მიღებული ღეროვანი უჯრედები არ ყოფნის. სწორედ ამიტომ, დასვლეთის ქვეყნებში უფრო მიღებულია ჭიპლარის სისხლის დონაცია საზოგადოებრივი ბანკებისთვის, რომლებიც ღეროვან უჯრედებს უსასყიდლოდ ინახავს და აძლევენ იმ პაციენტებს, ვისაც ჭირდება და ვისთვისაც ეს უჯრედები თავსდებადია. ასევე, საზოგადოებრივი ბანკებიდან ეს უჯრედები ხელმისაწვდომია სამეცნიერო და კლინიკური კვლევებისთვის.
ყველამ უნდა კარგად გავიაზროთ, რომ დღეს გარდა სისხლის დაავადებებისა ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედების გამოყენება, როგორც დადგენილი თერაპიული საშუალება არ ხდება. ასევე ისიც უნდა გაითვალისწინოს ჩვენმა მოსახლეობამ, თუ საჭიროების შემთხვევაში რამდენად შესაძლებელი იქნება შენახული ჭიპლარის უჯრედების საქართველოში გამოყენება. ხოლო რაც შეეხება საეჭვო რეპუტაციის მქონე კერძო კლინიკებს, ისინი მრავლადაა მთელ მსოფლიოში და მათ სასურველია არ ვენდოთ, რადგანაც ისინი ყიდიან იმედს და სანაცვლოდ იძლევიან უკეთეს შემთხვევაში არაფერს, ხოლო უარეს შემთხვევაში პაციენტის მდგომარეობის დამძიმებას.
ჩემი ოპონენტები იტყვიან რომ დღეს თუ არაა მკურნალობის მეთოდები, ხვალ იქნება. დღეს თუ ვერ ვამრავლებთ ჭიპლარის ღეროვან უჯრედებს, მომავალში იქნება ამის საშუალება. გეთანხმებით, გამორიცხული არაფერია, მაგრამ თანამედროვე ბიომედიცინა და განსაკუთრებით ღეროვანი უჯრედების დარგი ისეთი ტემპებით ვითარდება, რომ უფრო მეტი ალბათობაა რომ მომავალში სხვა, ღეროვან უჯრედებზე დაფუძნებული ალტერნატიული მკურნალობის მეთოდები შეიქმნება. რამდენიმე წლის წინ ვინმეს რომ ეთქვა, რომ ადამიანის კანის უჯრედებიდან შესაძლებელია შეიქმნას ტვინის უჯრედები, ნეირონები, რომლებიც შეგიძლია გადანერგო ტვინში, იქ ისინი ინტეგრირდება, დაამყარებს კავშირს სხვა ნეირონებთან და იფუნქციონირებს როგორც ჩვეულებრივი, ზრდასრული ნერვული უჯრედი, და თანაც მოახდენს დაზიანებული ტვინის ფუნქციის გაუმჯობესებას, ეს ხომ ნამდვილად დაუჯერებელი და ფანტასტიკის სფეროდან მოტანილი ამბავი გვეგონებოდა. არადა დღეს ეს უკვე რეალობაა და საკუთარი თვალით რომ არ მენახა ჩემს ლაბორატორიაში მიღებული ეს შედგები, მეც არ დავიჯერებდი. რა თქმა უნდა, პაციენტის კანიდან რეპროგრამირების გზით სხვადასხვა ტიპის უჯრედების მიღება და მათი დაავადებების სამკურნალოდ გამოყენება ჯერ-ჯერობით ექსპერიმენტულ პირობებში ხდება და ეს ცდები ცხოველებზე ტარდება, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ რამდენიმე წელში კლინიკური გამოცდებიც დაიწყება. ამით იმის თქმა მინდა, რომ დარგი ისეთი სისწრაფით ვითარდება და იმდენი ახალი ცოდნა გროვდება, რომ ჯანმრთელი ბავშვისთვის ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედების შეგროვება და შენახვა იმას ემსგავსება გასულ საუკუნის პოპულარულ იდეას, - ავადმყოფი ადამიანი შესაძლოა გაეყინათ და მომავალში, როცა ამ დაავადების მკურნალობა შესაძლებელი იქნებოდა, გაედნოთ და მოერჩინათ.
მე არც ღეროვანი უჯრედების კვლევის და არც მათი მედიცინაში გამოყენების წინააღმდეგი ვარ. პირიქით, მთელი ჩემი საქმიანობა ემსახურება ღეროვანი უჯრედების დარგის განვითარებას და ამ უჯრდების კლინიკურ ტრანსლიაციას ანუ სამკურნალო მეთოდების შექმნას. უფრო მეტიც, შვედეთის მთავრობა ღეროვანი უჯრედების კვლევას და რეგენერაციულ მედიცინას სტრატეგიულ დარგად თვლის და ამიტომ ამ მიმართულებით ძალიან დიდი დაფინასება აქვს გამოყოფილი. ლუნდის უნივერსიტეტთან და ჰოსპიტალთან არსებული ღეროვანი უჯრედების ინსტიტუტი, რომელსაც მე ვხელმძღვანელობ, მთლიანად ღეროვანი უჯრდების მედიცინაში გამოყენების სამეცნიერო და კლინიკური მეთოდების შემუშავებაზე მუშაობს. მე იმის წინააღმდეგი ვარ, რომ ადამიანებს არ მივაწოდოთ სრული და კვალიფიციური ინფორმაცია, არ ვუთხრათ პაციენტებს სიმართლე, თუ რას უნდა მოელოდნენ მკურნალობის ამა თუ იმ მეთოდიდან და როგორია პროგნოზი, მე არ მინდა, რომ საქართველოში ვიყენებდეთ მეცნიერულად და კლინიკურად დაუსაბუთებელ მეთოდებს, მე ვთვლი, რომ არასწორია, როცა წამალის წარმოება ან მკურნალობის მეთოდი ნებადართულია და მერე იწყება იმაზე ფიქრი, თუ როგორ და სად ჩატარდეს კლინიკური გამოცდა. სამწუხაროდ, სწორედ ასე ხდება დღეს საქართველოში და ვშიშობ, რომ თუ ეს გარძელდება, ჩვენი ქვეყანა ბიომედიცინაში დაკარგავს საერთაშორისო ნდობას და ავტორიტეტს და იმ ქვეყნების გვერდით ავღმოჩნდებით, რომლებსაც სერიოზულად არც ერთი ამ დარგის წამყვანი ქვეყანა არ აღიქვამს და ჩვენგან მიღებულ ნებისმიერ სამეცნიერო თუ კლინიკურ მონაცემებს ყველა უნდობლობით მოეკიდება.
მე ვერავის ვერ ავუკრძალავ ჭიპლარის ღეროვანი უჯრედების შენახვას. ამის არც იურიდიული და არც მორალური უფლება არ მაქვს. ერთ რამეს კი ყველას ვურჩევ: სანამ გადაწყვეტთ, რომ ეს “საჩუქარი” გაუკეთოთ თქვენს შვილს, კარგად დაფიქრდით, მოითხოვეთ და მოიძიეთ ობიექტური, მიუკერძოებული და კვალიფიციური ინფორმაცია, გაერკვიეთ საკითხის არსში, შეაფასეთ არსებული ალტერნატივები, და ეგებ უკეთესი და უფრო გამოსადეგი საჩუქარი მოიფიქროთ ან თქვენი ან სხვისი შვილებისთვის.
ზაზა კოკაია
პროფესორი
ლუნდის უნივერსიტეტის ღეროვანი უჯრედების ცენტრის დირექტორი,
ლუნდი, შვედეთი
http://www.facebook.com/notes/levan-butkhu...150343889968750-----
არ შემეძლო არ წამომეღო, განსაკუთრებით ამ პოსტის შემდეგ:
ღეროვანი უჯრედები, პანაცეა თუ?... (post #27510175)
ღეროვანი უჯრედები, პანაცეა თუ?...
