III 
სამიზნის სიმაღლის დადგენათავიდანვე შევნიშნავ, რომ რადარი ზომავს ე.წ. დახრილ დაცილებას (* იხ. სურათი 8-ზე R), რამდენადაც თუ , ვთქვათ, ორი თვითმფრინავია, რომელთაგანაც ერთი მაღლაა მეორეზე (სურ. 7ა) ,მაშინ ტოპოგრაფიული დაცილების დათვლა არ მოიტანს სასურველ შედეგს, რამდენადაც ორივე თვითმფრინავისთვის ზუსტად ერთნაირი იქნება, როცა დახრილი დაცილება სხვადასხვაა.
დააკვირდით სურათ 8-ს> აქ R არის რადარსა და სამიზნეს შორის ”დახრილი” დაცილება, სამკუთხედში კი ჰიპოტენუზა, H - არის სამიზნის სიმაღლე ანუ ვერტიკალური დაცილება დედამიწის ზედაპირიდან, სამკუთხედში არის მოპირდაპირე კათეტი. ხოლო ამავე სამკუთხედში მიმდებარე კათეტი არის სწორედ ე.წ. ტოპოგრაფიული დაცილება ანუ R(topogr) = R x cos (έ) , რომელიც მაშინ იქნება ზუსტი, დედამიწა სფერული რომ არ იყოს. რადარი კი ჩვეულებრივ დახრილ დაცილებას ზომავს. თანამედროვე რადარებში, მაგალითად RRP-117 , დაყენებულია სპეციალური პროგრამები, რომლებიც სპეციალურად გათვლილია იმ ადგილებისთვის, სადაც ეს რადარია განთავსებული, ასევე გათვალისწინებულია ატმოსფერული მონაცემები. საერთო ჯამში კი, სამიზნემდე დაცილების თუ სიმაღლის დათვლა მეტად კომპლექსური ამოცანაა.
სურ.7ა
სამიზნის სიმაღლეში იგულისხმება სამიზნიდან დედამიწის ზედაპირემდე ვერტიკალური დაცილება. ხანდახან გამოყენებული ტერმინი - ალტიტუდა კი წარმოადგენს სამიზნის სიმაღლეს ზღვის დონესთან შეფარდებაში.
სურ. 7-ზე ნაჩვენებია სიმაღლის დადგენის გრაფიკული გამოსახულება. სადაც έ
არის ელევაციის კუთხე, H სამიზნის სიმაღლე და R კი სამიზნემდე დაცილება.
სურ.7
მაგრამ რეალურ შემთხვევებში სამიზნის სიმაღლე ასე მარტივად არ ითვლება, რადგანაც:
- ელექტრომაგნიტური ტალღები გადიან რა ატმოსფეროს ფენებს, ჰაერის ფენებზე გარდატყდებიან და
- დედამიწის ზედაპირი არის მრუდე.
ამ მიზეზების გამო სიმაღლის დასათვლელად საჭირო ხდება კიდევ სხვა სიდიდეები და ფორმულაც შესაბამისად რთულდება, შემოდის აგრეთვე კერძო ტერიტორიისთვის ( საიდანაც რადარული დაკვირვება ხდება) დედამიწის ზედაპირის სიმრუდის ფაქტორი. ფორმულას აქვს შემდეგი სახე:
სურ. 8 -ზე ნაჩვენებია გამოთვლის სქემატური წარმოდგენა: გვაქვს სამკუთხედი, წვეროებია დედამიწის ცენტრი, რადარის ადგიმდებარეობა და სამიზნის ადგილმდებარეობა. კონსინუსის წესის საფუძველზე ვღებულობთ ქვემოთ მოცემულ ფორმულას:
სურ.8
ამ ფორმულაში r(ä) წარმოადგენს დედამიწის ექვივალენტურ რადიუსს.
თუ დავუშვებთ, რომ დედამიწას აქვს სრულიად სფერული ფორმა, მაშინ α
კუთხე დაითვლება შემდეგი განტოლებიდან:
R( topogr), ტოპოგრაფიული დაცილება სამიზნემდე . მოცემული ალფა კუთხით დათვლილი მანძილი შესაძლებელია ჩავთვალოთ ნამდვილი ტოპოგრაფიული დაცილების მიახლოვებად, თუმცა, აქაც არ არის რეფრაქცია * (* ატმოსფეროში სინათლის სხივის გარდატეხის მოვლენა) გათვალისწინებული.
ამოცანა:
დავუშვათ , რადარიდან სამიზნემდე უკვე გაზომილი ”დახრილი” დაცილება შეადგენს 30 კმ, სამიზნის სიმაღლე კი 1000 მ, დედამიწის ეფექტურ რადიუსად ავიღოთ 6370 კმ . ზემო ფორმულების საშუალებით დგინდება, რომ ნამდვილ და იდეალურ ტოპოგრაფიულ დაშორებას შორის სხვაობაა -269,6 , ეს დაახლოებით 1%-ა.
პრაქტიკაში კი უფრო რთულადაა საქმე. ელექტრომაგნიტური სხივების გარდატეხა ქმნის გართულებას. მაგალითად, რადარის მიერ გამოსხივებული სიგნალი სამიზნემდე მიღწევამდე სხვადასხვა მიზეზების გამო გარდატყდება , ანუ ეს სიგნალი სამიზნემდე გზაზე არ უნდა განვიხილოთ როგორც სამკუთხედის ჩვეულებრივი წრფივი გვერდი, რამდენადაც ხდება მისი ”გაღუნვა” შემდეგ ძირითად ფაქტორებზე დამოკიდებულების გამო:
- გამოსხივების სიხშირე,
- ატმოსფერული წნევა,
- ჰაერის ტემპერატურა,
- ჰაერის ტენიანობა.
მაგალითი: აქ მოცემული გამოთვლები აღებულია რუსული PRW-16 სიმაღლეების მზომავის მიერი გამოთვლებიდან:
სადაც:
1. სამიზნის სიმაღლე დედამიწის სიმრუდის გათვალისწინების გარეშე,
2. დედამიწის სიმრუდის გავლენა სიმაღლის სიდიდეზე,
3. ატმოსფეროში რეფრაქციის გავლენა,
4. ტემპერატურული კოეფიციენტი.
ამ ფორმულაში r არის დახრილი დაცილება, სხვა ფორმულებში გვაქვს R და გაურკვევლობა არ გამოიწვიოს, უბრალოდ სურათში აღარ შევცვალე არც დრო მაქვს თან
( გავაგრძელებ შემდგომში სამიზნემდე დაცილების გამოთვლით, ამით სიმაღლის გამოთვლა დასრულდა.)
რადიოლოკაციის საფუძვლები
