ჩამიძირეთ თემა, ჰო?
Triarthrus -
Olenidae-ბის (ტრილობიტების ერთ-ერთი უძველესი ოჯახის) ყველაზე ახალგაზრდა გვარია. ამ ოჯახის წარმომადგენელი პირველად შვარცბერგენის მუქ ორდოვიკულ ქანებში შემხვდა, რომლებიც გოგირდის შენაერთებით ისეა გაჟღენთილი, რომ გეოლოგიური ჩაქუჩის ყოველ დარტყმას თან სდევს ლაყე კვერცხის სუნი. ამ ქანებში, გარდა
Olenidae ოჯახის წარმომადგენლებისა სხვა არც ერთი ცოცხალი არსება არ გვხდება. ნათელია, რომ გოგირდოვან მიაზმებში ბედნიერი არსებობისათვის
Triarthrus-ებმა გარკვეული საიდუმლო იცოდნენ. ცოტა ხანში, ოსლოს მიდამოებში, მსგავსი, მაგრამ უფრო ძველი ქანების შესწავლა მომიწია, რომლებშიც საკმაოდ მრავლად გვხდებოდა ზემოთხსენებული ოჯახის „ფუძემდებელი“ -
Olenus, კაცობრიობისთვის ერთ-ერთი უპირველესი ცნობილი ტრილობიტი. როგორც გაირკვა,
Olenidae ოჯახის აბსოლუტურად ყველა წარმომადგენელი ყვაოდა ჟანგბადით ღარიბ, გოგირდოვან, რკინით მდიდარ დანალექში - პირობები, რომლებიც თავიდანვე გამორიცხავენ მკაცრ კონკურენციას. მხოლოდ ბოლო წლების განმავლობაში მეცნიერებმა შესძლეს მსგავს პირობებს ადაპტირებული თანამედროვე ცოცხალი არსებების დეტალური შესწავლა. ბუნება გასაჭირს ვირტუოზულად აქცევს უპირატესობად. ჩვენ დროს, მყრალ შლამში მოლუსკების რამოდენიმე სახეობა ბინადრობს, რომლებმაც ლაყუჩებზე სპეციალური ბაქტერიების გაზრდა ისწავლეს. ისინი მხოლოდ ჟანგბადით ღარიბ გარემოში ბინადრობენ, სადაც დანალექის რბილი საფარის ქვეშ გოგირდოვანი შენაერთები და უფერული გოგირდბაქტერიები იმალებიან - მათი შესწავლისთვის საჭირო გახდა მაღალი გაფართოების მიკროსკოპები და მოლეკულარული თანამედროვე ტექნოლოგიები. არც ბიჩერს და ვერც უოლკოტს აზრადაც ვერ მოუვიდოდა მსგავსი ბაქტერიების არსებობა. მოლუსკები მათგან საკვებ ნივთიერებებს მიიღებენ, მაგრამ არიან ისეთები, რომლებიც ამ ბაქტერიებს საჭმელად ზრდიან.
Olenidae-ბის შესწავლის დროს მივედი იმ აზრამდე, რომ ისინი ზემოთხსენებული გარემოს ბინადრები იყვნენ. შემდეგ, ხელში მომხვდა სტატიები, სადაც აღწერილი იყო ისეთი თანამედროვე ცხოველების ბინადრობის ადგილები, რომლებიც გოგირდბაქტერიებთან სიმბიოტურ კავშირში იმყოფებიან. და აი, დიდი მომენტი! მოულოდნელად
Olenidae-ბის აგებულების რამოდენიმე საიდუმლო ამოხსნად ამოცანად იქცა. მათ მრავალი სეგმენტებისგან შემდგარი წაგრძელებული სხეულები ჰქონდათ - ქემოავტორტოფების (სწორედ ასეთი მეცნიერული სახელი ჰქვია ამ გოგირდბაქტერიებს) კულტივირებისთვის რაც შეიძლება ბევრი ადგილი სჭრიდებოდათ. სავარაუდოდ, ბაქტერიებს ლაყუჩების მატარებელ დანამატებზე დაახლოებით ისევე ზრდიდნენ, როგორც ხსენებული თანამედროვე მოლუსკები. ბინადრობის მსგავს ადგილებში ბუნებრივი მტრების ნაკლებობის ან არ ქონის გამო, ამ ტრილობიტებს შეთხელებული ჯავშანი ჰქონდათ. ყველა ფაქტი დაემთხვა - გოგირდბაქტერიებთან სიმბიოზს ადაპტირებული პირველი ცნობილი ცხოველები აღმოჩნდნენ!
ნელნელა, შენახული კიდურების მქონე აღმოჩენილი ნამარხი ტრილობიტების რაოდენობა იზრდებოდა. იმის მიუხედავად, რომ სხვადასხვა სახეობებს განსხვავებული აგებულების კიდურები ჰქონდათ, მწერებისგან და სხვა თანამედროვე ფეხსასხსრიანებისგან განსხვავებით, რომლებსაც რამოდენიმე ტიპის განსხვავებული ფუნქციების შემსრულებელი ფეხები გააჩნიათ, ერთსა და იმავე ტრილობიტისთვის დამახასიათებელია სხეულის მთლიან სიგრძეზე განლაგებული ერთმანეთის მსგავსი კიდურები, რომლების დანიშნულება შედარებით ერთფეროვანი მოძრაობების შესრულება იყო. სამაგიეროდ, ჯავშანი, ევოლუციური განვითარების პროცესში ზეფანტასტიურ ფორმებს მიიღებდა.
როგორც იქნა გავიგეთ, თუ რა იმალებოდა ამ არსებების ჯავშნის ქვეშ და ეხლა უკვე შეგვიძლია დავტკბეთ განტოტვილ კიდურებზე მარშირებული ტრილობიტების კარნავალური მსვლელობით, და როგორც ეს კარნავალებზეა მიღებული, ჩვენს წინაშე ზეუცნაური არსებები გაივლიან: ზოგიერთი კვერცხივით გლუვია, სხვები - წყალქვეშა ნაღმივით ეკლიანი; ჩვენი მზერის წინაშე წარსდგებიან გიგანტები და ჯუჯები, მარშით გაივლიან ბრმები და თვალებგადმოკარკულები, ბლინივით ბრტყელები და ფუნთუშასავით მრგვალი ბუთხუზები. მოკლედ, ათასობით სახეობა. ამ მრავალფეროვნების გამო, მეცნიერები ტრილობიტებს „პალეოზოის ხოჭოებს“ ეძახიან. ეხლა კი წარმოიდგინეთ, რამდენი ახალი სახეობა იმალება ქვებსა და მიწაში თავისი აღმოჩენის ჟამის მოლოდინში! ჩვენ კი მათი 300 მილიონიანი სიცოცხლის რამოდენიმე გვერდში დატევა მოგვიწევს. ფორმების შთამბეჭდავ მრავალფეროვნებას ყველაზე უკეთ რა თქმა უნდა ილუსტრაციები გადმოსცემენ. მოდით, ჩვენი ფრიქ შოუს მონაწილეები ქრონოლოგიურ - გეოლოგიურ რიგში წარმოვიდგინოთ: უფროსისგან დაწყებული უმცროსით დამთავრებული. მომავალში განვიხილავთ, თუ როგორ მიაღწიეს ტრილობიტებმა ფორმების ასეთ მრავალფეროვნებას, ეხლა კი წარმოგინდგენთ იმათ, ვინც ჩემთან დაახლოება მოასწრო და ჩემი გულიც მოიგო.
და ჩვენს პარადს ხსნის
Olenellus - ერთ-ერთი ყველაზე ჩვეულებრივი ადრეული-კამბრიული ტრილობიტი, რომელიც XIX საუკუნის შუა წლებში ნიუ-იორკში პალეონტოლოგ-პიონერმა ჯეიმს ჰოლმა აღმოაჩინა. ამის შემდეგ
Olenellus-ის ნამარხების პოვნა მთლიანი მსოფლიოს მაშტაბით დაიწყეს. იმის მიუხედავად, რომ ეს ძალზედ ძველი ცხოველია, გრძელ ცეფალონზე მას უკვე აქვს ნახევარმთვარის ფორმის მქონე გადმოკარკული თვალები. ცეფალონი ტორაქსზე განიერია, თავის ჯავშნის კუთხეები კი ეკლებად აქვს ქცეული. თავად ტორაქსი ბოლოსკენ ვიწროვდება და შესდგება ბრტყელი რგოლებისმსგავსი სეგმენტებისგან, რომელთა ბოლოები ასევე ეკლებადაა ქცეული. ტორაქსის თავთან უფრო ახლოს განლგებული ერთ-ერთი სეგმენტი, სხვებზე დიდია და მისი პლევრალური ეკლები სხვა სეგმენტების ეკლებზე უფროა გამოშვერილი. ღერძიდან (ცენტრალური ნაწილიდან) კუდთან ახლოს კიდევ ერთი ძალიან გრძელი ეკალი იზრდება, ასე რომ პიგიდიუმი მინიატურულ ფორმას მიიღებს.
Olenellus-ის გარეგნობა მის პრიმიტიულობაზე მიგვანიშნებს. მაგალითად, მას სახის ნაკერები არ გააჩნია, რომლებიც უფრო განვითარებულ ნათესავებს ჯავშნის წარმატებულ ცვლაში ეხმარებიან. შევიწროვების ადგილას გლაბელი მკვეთრად არის დაყოფილი სეგმეტნებად, ხოლოდ წინა ნაწილში ამობურცულია, როგორც ფარის ცენტრი.
Olenellus clarkiOlenellus-ის შემდეგ კარგი დიდი კიბორჩხალასხელა ისპოლინი მოდის. საკმაოდ სწრაფი ცხოველია, რომელიც ნებისმიერ შემჩნეულ პატარა ზომის ობიექტს გაეკიდება. ეს
Paradoxides არის, რომელიც უკვე წარსდგა ჩვენს წინაშე, როგორც სასაცილო სახელის პატრონი, რომელიც მის უცნაურ გარეგნობას კარგად შეეფერება. პირველად, XIX საუკუნის დასაწყისში, ეს შვედეთში იყო აღმოჩენილი, ჩვენ დროს კი მას თითქმის ყველგან პოულობენ.
Paradoxides-ის ტორაქსი ასევე მრავალი სეგმენტისგან შესდგება, მაგრამ
Olenellus-ისგან განსხვავებით ყველანი დაახლოებით ერთი ზომის არიან. შიშის მომგვრელად გამოიყურებიან მისი ხმლებისმგავსი ლოყის ეკლები. უკანა ნაწილში განლაგებული პლევრალური ეკლები სხეულის გასწვრივაა გაჭიმული და ცხოველის პიგიდიუმსაც სცდებიან. იმის მიუხედავად, რომ მისი პიგიდიუმი
Olenellus-ის პიგიდიუმზე უფრო დიდია, მაინც არაფერ განსაკუთრებულს არ წარმოადგენს. აი ნაოჭებიანი გლაბელი კი ისეა გაბერილი, რომ ცეფალონის წინა მხარესაა გაწეული. სავარაუდოდ, მის ქვეშ შთამბეჭდავი ზომების კუჭი იყო განლაგებული - ყველაფერი რაც შეიძლება დიდი ზომის მსხვეპრლის გადასაყლაპადაა მოწყობილი. ასაკით
Paradoxides 15 მილიონი წლით უფრო ახალგაზრდაა და წარმოშობით შუაკამბრიული ეპოქიდანა არის - შეიძლება ითქვას, რომ ტრილობიტების ისტორია ამ დროს მხოლოდ ჩასახვის ფორმაში არსებობდა,
Paradoxides კი უკვე საკმაოდ შთამბეჭდავ არსებას წარმოადგენდა.
Paradoxides gracilisმსვლელობა გრძელდება და ჩვენ მოფუსფუსე ... ჰმ ... ტრილობიტების (?) ხროვაში ვხდებით. ეს ციცქნა ცოცხალი ბარდას მარცვლები ზომაში რამოდენიმე მილიმეტრს აღწევენ. მათი გუნდი გვერდით ჩაივლის (უფრო სწორედ - მიედინება) მოცეკვავე “წყლის ტილების” (დაფნიების) მსგავსად. კამრიული ნათესავებისგან ისინი ძალიან განსხვავდებიან, მაგრამ ისეთი პატარები არიან, რომ ამ სხვაობის შესამჩნებად თვალების მოჭუტვა მოგვიწევს. ზოგი მათგანი რგოლადაა შეკეცილი.
Paradoxides-ისგან ისე ძლიერ განსხვავდებიან, რამდენადაც ამის წარმოდგენაა შესაძლებელი, და სხვაობა არამხოლოდ ზომებშია გამოხატული. ამ არსებების ტორაქსი სულ რაღაც ორიოდე ერთმანეთს შეხამებული და ბლაგვი ბოლოების მქონე, თითქოს მინიატურული სკალპელით ამოჭრილი სეგმენტისგან შესდგება. მათი თავის და კუდის გარჩევა ადვილი საქმე არ გახლავთ - ერთი ზომის არიან და არც ერთს ეტყობა თვალების ჩანასახიც კი. აი სწორედ ასეთ მინიატურულ არსებად მოგვევლინა ჩვენი ტრილობიტი. ეს ვიწროსპეციალიზირებული და ძალზედ რთულად მოწყობილი უცნაური ციცქნები იმდენად წარმატებული არსებები აღმოჩნდნენ, რომ 505 მილიონის წლის წინათ ჩ.წ.ა., საკვების (პლანქტონის) სიუხვის შემთხვევაში, კამბრიული ზღვების წყლები ამ ტრილობიტების სიმრავლისგან მუქდებოდნენ. მათი პოვნა ყველა კონტინენტის შესაბამისი ასაკის დანალექებშია შესაძლებელი. 1822 წელს, ბრონიერმა, რომელსაც ჩვენ ვიცნობთ როგორც ადამიანს, ვინც ლაინდელოს „ბრტყელ თევზში“ ტრილობიტი სცნო, ამ ტრილობიტების გვარს მაქსიმალურად შესაფერისი სახელი მოუფიქრა -
Agnostus (ანუ შეუცნობადი), ხოლო ჩვენი მოფუსფუსე ხროვის წარმომადგენლებს
Agnostus pisiformis უწოდა, რაც პირდაპირი თარგმანის შემთხვევაში „შეუცნობად ბარდას მარცვლეულს“ ნიშნავს.
ერთხელ, შვედეთში, პატარა აგნოსტიდებისგან შემდგარი კირქვას ფილა შემხვდა, რომლის ზედაპირი ბარდას წვნიანს ჰგავდა. რაც უფრო დიდ ხანს გრძელდება ჩვენი კარნავალი, მით უფრო საინტერესო ხდება.
Agnostus pisiformis» სპოილერის ნახვისთვის დააწკაპუნეთ აქ «
ქვად ქცეული Agnostus pisiformis-ების გუნდი შემდეგი რიგში კიდევ ერთი კეთილშობილი ცხოველია, რომელიც ფორმით და ზომით საშუალო ზომის ამობურცულ და გლუვ სინს ჰგავს.
Agnostus-ის მსგავსად მას ერთი და იგივე ზომის ცეფალონი და პიგიდიუმი გააჩნია, თუმცა, მსგავსება ამით მთავრდება. მოკლე
Agnostus-ისგან განსხვავებით, ჩვენი ცხოველის ტორაქსი 8 სეგმენტისგან შესდგება, თავზე კი პერისკოპების წყვილის მსგავსად ნახევარმთვარის ფორმის 2 პატარა თვალია განლაგებული.
Paradoxides-ისგან განსხვავებით ის ნაკლებად გამოკვეთილი და დაღარული გლაბელის პატრონია, არც ლოყის ეკლები აქვს და საერთოდ, ეს ტრილობიტი ისეთი გლუვი, მომრგვალებული და პოლირებულია, თითქოს რგოლად შეკეცვისთვის იყოს კონსტრუირებული. თავის დორზე რბილ დანალექში იმარხებოდა და მის ადგილმდებარეობას ამხელდნენ მხოლოდ შლამის ზედაპირზე ამოშვერილი უძინარი და უხამხამო თვალები. მისი სახელია
Isotelus, ის ორდოვიკულ პერიოდში (470 მ.წ.წ.) ბინადრობდა და ამ გვარის ერთ-ერთი წარმომადგენელი
(Isotelus rex) ცნობილი ტრილობიტებიდან ყველაზე დიდ ზომებს აღწევდა.
Isotelus gigasto be continued …
This post has been edited by Jaguar paw on 3 Aug 2014, 13:46 
პალეონტოლოგია.
