მინდა დავწერო ჩემი აზრი ლინჩზე, რადგან ეს კაცი ძალიან მიყვარს:
ფაქტმა, რომ ლინჩი დაიბადა პატარა, მიყრუებულ და ტყიან ადგილას, ჩემი აზრით, "დაღი დაასვა" მის ფილმებს. მის ფილმებში ხშირად გვხვდება სიბნელე, ნისლი, "თავსაშლელას" ვიზუალური მხარე ლამის სფუმატოს შეიძლება შევადაროთ. ასაევე პატარა ამერიკული ქალაქები გვხვდება მის 2 სავიზიტო ფილმში "ლურჯი ხავერდი" და "ტვინ პიკსი" (გაიხსენეთ ტვინ პიკსის დაბურული ტყეები).
ლინჩს ბავშვობაში მეცნიერობა სდომებია, მერე მხატვრობა (ავტორია რამოდენიმე ფერწერული გამოფენისა) და ამ მიზნით ჩააბარა ფილადელფიის ნატიფი ხელოვნების აკადემიაში (ეს "სინატიფე" არ ვრცელდება მის ფილმებზე
). მის შემოქმედებაზე გავლენა მოახდინეს მხატვრებმა ფრენსის ბეკონმა და ოსკარ კოკოშკამ.
ერთხელ, როცა ფილადელფიაში მოეწყო კონკურსი მოკლემეტრაჟიან ფილმებში, მან გადაიღო 57 წამიანი ანიმაცია Six Men Getting Sick (Six Times) რაშიც დაიმსახურა პრიზი და ფულადი ჯილდი, რამაც საშუალება მისცა გადაეღო მეორე მოკლემეტრაჟიანი სორათი "ანბანი". ჩემი აზრით მის მორიგ ფილმს, "ბებიას" თამამად შეიძლება ეწოდოს შედევრი, თან აქ გამოჩნდა თემები, სტილი, ხელწერა, დამახასიათებელი ლინჩისთვის. ეს იყო პირველი ჭეშმარიტად ლინჩური (არის ასეთი ტერმინი Lynchian).
ჯერ კიდევ სტუდენტობისას, ლინჩმა გადაიღო თავისი ნამდვილი შედევრი და საკულტო ფილმი, "თავსაშლელა"- Eraserhead (პირადად მე ამ ფილმს მივეცი ხმა გამოკითხვაში). ლინჩი დღემდე თვლის ამ ფილმს ავის ყველაზე სპირიტუალურ ფილმად. ეს არის ავან-გარდული შედევრი პოსტ-აპოკალიფტურ და ინდუსტრიულ სამყაროში მცხოვრებ გაუცხოებულ კაცზე (განუმეორებელი ჯეკ ნენსი!), რომელიც ეხვევა დიდ გასაჭირში, მას შემდეგ რაც შეყვარებულისგან უჩნდება ავადმყოფი, მუტანტი შვილი. ფილმმა ბევრი გააღიზიანა, მაგრამ როგორც ვთქვი, იგი საკულტოდ იქცა, გამოუჩნდა თაყვანისმცემლები. მას არასწორედ უწოდებენ ფანტასტიკურ საშინელებათა ფილმს. თავად ლინჩის თქმით, ფილმი გადაიღო ფილადელფიაში ცხოვრების გამოცდილებებით (ფილმში ცოლი ტოვებს კაცს შვილთან მარტოს, ლინჩმა კი 2 შვილიანი ცოლი მიატოვა). სერგეი დობროტვორსკი ფილმს ეძახდა ლინჩის "8 1/2"-ს.
1980 წელს, დებიუტიდან 3 წლის შემდეგ ლინჩმა გადაიღო ბიოგრაფიული გროტესკი "სპილო კაცი", რომელმაც კრიტიკული დაფასება დაიმსახურა. ლინჩი წარდგენილი იყო ოსკარზე როგორც საუკეთესო რეჟისორი, დაიმსახურა ცეზარი საუკეთესო უცხოურ ფილმში.
ამ ორმა ფილმმა მოუტანა ლინჩს აღიარება აშშ-ში და ევროპაში. ჯორჯ ლუკასმა, "თავსაშლელას" ფანმა, ლინჩს შესთავაზა გადაეღო "ვარსკვლავური ომები"-ს ერთ-ერთი ეპიზოდი, რაზეც ლინჩმა უარი თქვა, რადგან ფილმს არ თვლიდა "თავისად". ხოლო იტალიელმა პროდიუსერმა დინო დი ლაურიენტიისმა ლინჩს შესთავაზა "დიუნას" გადაღება, იმედოვნებდა რა, რომ ეს გახდებოდა ახალი "ვარსკვლავური ომები", მაგრამ ფილმი ჩავარდა კრიტიკულადაც და კომერციულადაც.
ლაურიენტიისმა მაინც დაუფინანსა ლინჩს კიდევ ერთი ფილმი, ეს იყო "ლურჯი ხავერდი", რომელმაც საოცარი წარმატება ჰპოვა როგორც კრიტიკოსებში, ასევე მაყურებლებში. აქ გამოჩნდა შესანიშნავი სამსახიობო კამპანია: ლინჩის "ალტერ-ეგო" კაილ მაკლახლანი, მისი მუზა ლორა დერნი, მისი მაშინდელი გერლფრენდი იზაბელა როსელინი და განუმეორებელი ფსიქოპატი, ეშმაკის მოციქული დენის ჰოფერი. ასევე ამ ფილმზე პირველად ითანამშრომლეს ლინჩმა და კომპოზიტორმა ანჯელო ბადალამენტიმ, კიდევ ერთმა გენიოსმა, რომელშიც ლინჩმა თანამოაზრე დაინახე და მას შემდეგ სულ ერთად მუშაობდნენ. საინტერესო იქნებოდა ფილმის შედარება სხვა საკულტო ფილმებთანაც, ჟან-ლუკ გოდარის "უკანასკნელ ამოსუნთქვაზე" და ბერნარდო ბერტოლუჩის "უკანასკნელი ტანგო პარიზში".
თუ კანის ჟიურიმ "ლურჯი ხავერდი" დაიწუნა, სამაგიეროდ 1990 წელს ბერტოლუჩის მეთაურობით დაკომპლექტებულმა ჟიურიმ "გულით ველურებს" (??? Wild at Heart) ოქროს პალმის რტო მისცა. ჩემი აზრით ეს ლინჩის კიდევ ერთი შედევრია, ოღონდ ამჯერად კრიმინალური-საგზაო ფილმისა და შავი კომედიის ნაჯვარი. აქ ისევ ჩანს ლინჩის მუზა ლორა დერნი, მაკლახლანის ნაცვლად კი ნიქოლას ქეიჯი გვხვდება (განა ეს მისი საუკეთესო როლი არაა?).
მერე ლინჩი გადაერთო ტელევიზიაში, გადაიღო რა კიდევ ერთი საკულტო შედევრი, თავისი სავიზიტო ბარათი "ტვინ პიქსი". კაილ მაკლახლანი აქ განუმეორებელ აგენტ კუპერს თამაშობს, ეს კაცი ისევე საკულტოა, როგორც თვითონ ფილმი, ან მისი ავტორი, ერთგვარი თანამედროვე შერლოკ ჰოლმსია. აქაც გვხვდება ეშმაკის მოციქული, მოჩვენება ბობის სახით. ასევე ბრენდია ლორა პალმერის პერსონაჟი, ახალგაზრდა ლამაზი გოგო, რომელიც ფილმის დასაწყისში კვდება. აქ პირველად გაიჟღერა ლინჩის საყვარელმა ქალის გაორების ფენომენმა, რომელიც თავისი უმწიკლო სილამაზის უკან საშინელ ცოდვებსა და საიდუმლოებს მალავს.
შემდეგ მან გადაიღო "ტვინ პიქსის" პრიკუელი, სრულმწტრაჟიანი ფილმი Twin Peaks: Fire Walk With Me. ფილმმა კრახი განიცადა კანის ფესტივალზე. იგი შეიძულეს გულშემატკივრებმა, ლინჩმა კუპერში ბოროტი სული ჩაასახლა.
1997 წელს გადაღებული "დაკარგული გზატკეცილი" შეიძლება განვიხილოთ ლინჩის კარიერის ახალ ეტაპად. ნეო-ნუარის ჟანრში გადაღებულ სურათში არის საშინელებათა ფილმის ელემენტები. სიუჟეტი ძალიან რთული და ჩახლართულია, რაც შემდეგი ფილმების დამახასიათებელია.
ლინჩის ერთგვარ შესვენებად შეიძლება განვიხილოთ მისი სხვა ფილმებისგან და ზოგადად მისი ხელწერისგან აბსოლუტურად განსხვავებული თბილი და ჰუმანური დრამა "უბრალო ამბავი".
2001 წელს გამოვიდა ლინჩის კიდევ ერთი (ჯერ-ჯერობით უკანასკნელი) შედევრი, კიდევ ერთი ნეო-ნუარული ფილმი "მალჰოლანდ დრაივი". მასში უფრო დახვეწილი სახით გვხვდება სტილი და თემები, რომლებიც ჩანდნენ "დაკარგულ გზატკეცილში". ფილმმა ლინჩს მოუტანა პრიზი საუკეთესო რეჟისურისთვის კანის ფესტივალზე.
ლინჩის უკანასკნელი, 2006 წლის სრულმეტრაჟიანი ფილმი არის "შინაგანი იმპერია", როგორც ლინჩი ამბობს ლორა დერნისთვის გადაღებული ფილმი. აქ ნეო-ნუარი საერთოდ სხვა განზომილებაში გადადის, აბსოლუტურად შეუძლებელი ხდება რეალურის და გამოგონილის, სიზმრისა და ცხადის გარჩევა.
ფილმი აჩვენეს ვენეციის კინოფესტივალზე, სადაც კეტრინ დენევის ჟიურიმ ლინჩს ოქროს ლომი გადასცა კინოში შეტანილი დამსახურებისთვის.
DAVID LYNCH / დევიდ ლინჩი, გამოკითხვა
