ინდოეთი – ჩემი სიყვარული ოშო რაჯანიშიწიგნიდან „ინდოეთი – ჩემი სიყვარული“
სამყაროსეული ოცნება
შეგიძლიათ, რომ მოგვითხროთ ოცნებაზე, რომლის ასრულებასაც ცდილობდით ბოლო ოცი–ოცდახუთი წლის განმავლობაში ისე, რომ ყურადღებას არ აქცევდით არანაირ წინაღობებსა და სირთულეებს? ეს სამყაროსეული ოცნებაა და არა მარტო ჩემი. ეს ოცნება საუკუნეების მანძილზე არსებობს, ან შეიძლება ითქვას, სულაც მუდმივია. დედამიწამ ამ ოცნებისკენ სწრაფვა დაიწყო კაცობრიობის ცნობიერების სხივების პირველად გამოღვიძებიდანვე. რამდენი ფერი იქნა ჩაქსოვილი ამ ოცნების ძაფების გირლიანდებში – რამდენმა ბუდამ, მაჰავირამ, კაბირმა და ნანაკმა გაიღო თავისი სიცოცხლე, რომ საბოლოოდ ეს ოცნება აესრულებინა? როგორ შემიძლია, რომ ამ ოცნებას ჩემი ვუწოდო? ეს თვით ადამიანის ოცნებაა. ჩვენ სახელი მივეცით ამ ოცნებას და დავარქვით ინდოეთი.
ინდოეთი ეს უბრალოდ მიწის რაღაც ფართობი არ არის, არც უბრალოდ რაღაც პოლიტიკური ერთეული. ეს არ არის გიჟური რბოლა ფულისთვის, ძალაუფლებისთვის, მდგომარეობისა და პრესიჟისთვის. ინდოეთი – ეს არის წყურვილი, ჭეშმარიტების პოვნის მისწრაფება. იმ ჭეშმარიტებისა, რომელიც ყოველი ჩვენთაგანის გულშია. ჭეშმარიტებისა, რომელიც ჩვენი გონების მზის ჩრდილში თვლემს. ჭეშმარიტებისა, რომელიც თქვენ გეკუთვნით, მაგრამ დავიწყებას მიეცა. გახსენება, მისი წარმოთქმა არის სწორედაც ინდოეთი.
მედიტაცია ამ ქვეყანაში არასდროს მომკვდარა. ზოგჯერ ზედაპირზე იყო, ზოგჯერ ღრმად დამალული, მაგრამ ეს მდინარე მუდმივად მიედინებოდა, ყოველთვის. ის დღესაც მიედინება, ხვალაც იდენს და ეს ადამიანის ერთადერთი იმედია. იმიტომ რომ იმ დღეს, როდესაც მედიტაცია მოკვდება, ადამიანიც მოკვდება. ადამიანის ერთადერთი ბუნებრივი მდგომარეობა მედიტატიური მდგომარეობაა. შესაძლოა აცნობიერებდეთ მას, ან ვერ აცნობიერებდეთ, მაგრამ მედიტაცია – ეს თქვენი შინაგანი განძია. ის დამალულია თქვენი სუნთქვის წიაღში, თქვენი გულისცემის შიგნით. ის, რომ თქვენ არსებობთ, სხვა არაფერია, თუ არა მედიტაცია.
თუკი ამ ქვეყანამ მსოფლიოს რაიმე მისცა, რაიმე წვლილი მაინც შეიტანა, ეს მხოლოდ მედიტაციაა. პატანჯალის ფორმით, მაჰავირას ფორმით, ან ბუდას ფორმით, ან კაბირას ფორმით, ან ნანაკის ფორმით, სახელები შეიძლება შეიცვალოს, მაგრამ ფორმა არ იცვლება. სხვადასხვა ადამიანების მეშვეობით, სხვადასხვა ხმების მეშვეობით ჩვენ მსოფლიოს მივეცით ერთადერთი რამ – მედიტაცია.
შეცნობადობის ცეცხლის ალი
აღმოსავლეთი ყოველთვის გულზე იყო ორიენტირებული. დასავლეთი ორიენტირებული იყო გონებაზე. დასავლურ გონებას შეეძლო შეექმნა უზარმაზარი სამეცნიერო მემკვიდრეობა, მაგრამ აღმოსავლური გონებას ამისი გაკეთება არ შეეძლო. როგორ შეიძლება, რომ უბიწობისგან შექმნა მეცნიერება? შეუძლებელია. ამიტომაც აღმოსავლეთი მეცნიერულად არ ცხოვრობდა არასდროს.
მაგრამ დასავლეთს არასდროს არ შეეძლო იმის გაგება, რა არის მედიტაცია. ყველაზე დიდი, რისი გაკეთებაც მათ შეეძლოთ, ეს ლოცვა იყო, მაგრამ ლოცვა ეს სულ სხვა რამეა. თქვენ შეგიძლიათ მხოლოდ გონებით ილოცოთ, შეგიძლიათ განაგრძოთ რაღაც სიტყვების გამეორება. თუ გონება არ გექნებათ, ლოცვა უსიტყვო იქნება. მაგრამ უსიტყვოდ ლოცვას ვერ შეძლებთ. მაგრამ თუკი გაგაჩნიათ გული, ლოცვას შეძლებთ.
დასავლეთში სულიერი მეცნიერება ვერ შექმნეს, მათ ვერ შეძლეს მედიტაციის შექმნა. მათ მედიტაცია ან კონცენტრაციად აქციეს, ან ჭვრეტად, მაგრამ მედიტაცია არც ერთია და არც მეორე, ამიტომაც მათ მთავარი არსი ხელიდან დაუსხლტათ. როდესაც გონება კონცენტრირებულია და მთელი აზროვნებითი პროცესი გარკვეულ კალაპოტშია მიმართული, ის ფიქრად გადაიქცევა. ეს კი უკვე გულის საქმე არ არის.
მედიტაცია ეს არც კონცენტრაციაა და არც ჭვრეტა. ეს არ არის გონებრივი პროცესი, მასში გონება არ მონაწილეობს. ის სამყაროს ეხება გონების გარეშე. იმ დროს, როცა გონება აღარ არსებობს, თქვენსა და არსებას შორის, თქვენსა და ღვთაებრივს შორის
წინაღობები აღარ რჩება, იმიტომ რომ გულს ბარიერების შენახვა არ შეუძლია, მას შეფასებების გაკეთება არ შეუძლია.
საგნების შეფასებისას გონება ქმნის ბარიერებს, საზღვრებს, ღობეებს. მაგრამ როცა გულის ჯერი დგება, არსებობა კარგავს ღობეებს. თქვენ არსად არ დასრულდებით, და არც არავინ არსად არ დაიწყება. თქვენ ყველგან ხართ, თქვენ ერთიანი ხართ მთელ არსებასთან....
ოსტატისა და მასწავლებლის ურთიერთობები გულის გაგებიდან იბადება.
აღმოსავლეთს ძალიან ბევრი საიდუმლო გასაღები აქვს, მაგრამ ერთი გასაღებიც კი კმარა, რადგან ერთ გასაღებს ათასობით კარიბჭის გაღება შეუძლია. ოსტატსა და მოსწავლეს შორის ურთიერთობები ასეთი გასაღებია.
ცნობიერების ოქროს მწვერვალები
საუკუნეების მანძილზე ინდოეთი შინაგანი მოგზაურობის სიმბოლო იყო. ის არ ყოფილა უბრალოდ პოლიტიკური ერთეული, ის სულიერი მოვლენა იყო. რამდენადაც ჩვენთვის ცნობილია, ინდოეთში ხალხი დედამიწის სხვადასხვა კუთხეებიდან ჩამოდიოდა იმისთვის, რომ საკუთარი თავი შეეცნო. რაღაც უხილავი თვითონ ატმოსფეროში, რაღაც უხილავის არსებობა უწყობდა ამას ხელს.
მთელი დედამიწა შემოვიარე და შემიძლია ეს განსხვავება აღვნიშნო. ეს ასე იმიტომაც მოხდა ალბათ, რომ ათასობით წლების განმავლობაში აღმოსავლური გენია მუდმივ სულს ეძებდა, და ასეთი ატმოსფეროც ამიტომ შეიქმნა. თუკი თქვენ აღმოსავლეთში დაიწყებთ მედიტაციას, მოგეჩვენებათ, რომ ყველაფერი გეხმარებათ ამაში: ხეები, მიწა, ჰაერი. თუ თქვენ ამერიკაში დაიწყებთ მედიტაციას, ამის გაკეთება მარტოდმარტო მოგიწევთ, რადგან დახმარებას არსაიდან არ უნდა ელოდოთ.
აღმოსავლეთის კეთილსურნელება
ინდოეთი ქალური ქვეყანაა და ის ყოველთვის რჩებოდა ქალურ ქვეყნად. ინდოეთის მთელი ფსიქოლოგია ქალურია. ის სრულიად განსხვავდება ისეთი ქვეყნებისგან, როგორიცაა გერმანია და ამერიკა. ეს მამაკაცური ქვეყნებია. თვით ინდოეთის სულიც კი ქალურია. აი რატომაც არ ყოფილა ინდოეთი არასდროს აგრესიული. ინდოეთი არასდროს არ მდგარა ძალადობის გზაზე. ინდოეთის მთელი ისტორია – არაძალადობის ისტორიაა. თუკი ინდოეთის ისტორიას გადავხედავთ, მეტად საინტერესო ფაქტებს აღმოვაჩენთ მისი ისტორიიდან: ისტორიაში არცერთი ქვეყანა არ ყოფილა ისეთი ქალური, როგორც ინდოეთი იყო. და ეს ინდოეთის უბედურებად იქცა...
მთელ მსოფლიოს შეეძლო მამაკაცური თვისებების ტარება, მთელი მსოფლიო აგრესიულია, ძალადობრივია. მხოლოდ და მხოლოდ ინდოეთია არაძალადობრივი, არააგრესიული. ინდოეთის ისტორია ბოლო სამი ათასი წლის მანძილზე – ეს არის ტანჯვის, უბედურების, სირთულეების ისტორია. მაგრამ ეს ფაქტი მომავალში შესაძლოა დალოცვად იქცეს, რადგან ის ქვეყნები, რომლებიც მამაკაცური თვისებებით ვითარდებოდნენ, თავისი განადგურების ზღვარს მიუახლოვდნენ.
მამაკაცური გონება – აგრესიული გონებაა, ძალადობრივი გონება. დასავლეთის ქვეყნებმა, რომლებიც გონების ამ ტიპს ავითარებდნენ, ყველამ ომები გამოიარა და მიუახლოვდნენ ბოლო ომს, ტოტალურ ომს. ახლა თითქოს სხვა ალტერნატივა არც არსებობს, გარდა ომისა და ურთიერთგანადგურებისა.
ერთადერთი სხვა საშუალება იმაშია, რომ შემოტრიალდეს ისტორიის ბორბალი, დაიხუროს მამაკაცური ცივილიზაციის ისტორია, და გაიხსნას ისტორიის ახალი თავი. ამ შემთხვევაში შეიძლება დაიწყოს ცივილიზაციის ისტორია ქალური გონებით.
ინდოეთი არასდროს ებრძოდა ბუნებას, არასდროს არ სურდა არავისი დაპყრობა. თვითონ დაპყრობების იდეას არასდროს შეუღწევია ღრმად ინდურ გონებაში. თუკი ვინმეს ოდესმე სადმე რაიმე მცდელობა ჰქონდა კიდეც, რომელიც ვინმეს დაპყრობაზე იყო მიმართული, თვით ინდოეთის ნიადაგი არ უწყობდა ხელს ასეთ ადამიანებს.
დუმილის სიმღერა: სუტრები ქვაში
ადამიანები, ვინც ტაჯ–მაჰალი შექმნა, ეს კი ჭეშმარიტი ხელოვნებაა, სუფისტი მისტიკოსესბი იყვნენ, რომლებმაც იცოდნენ, რა არის მედიტაცია. მათ ტაჯ–მაჰალი იმგვარად შექმნეს, რომ თუკი სავსე მთვარიან ღამეს უბრალოდ მის სიახლოვეს მოთავსდებით, ზუსტად საღამოს ცხრა საათზე, თუკი უცქერთ მთელ მსოფლიოში ულამაზეს არქიტექტურულ ქმნილებას, აღმოაჩენთ, რომ თქვენ ხართ სრულიად ჩუმად, დამშვიდებული, აუღელვებელი. თქვენსა და ტაჯ–მაჰალს შორის მყარდება კავშირი.
გურჯიევი ჩვეულებრივ, ტაჯ–მაჰალს ობიექტურ ხელოვნებას ეძახდა. ეს ნიშნავს: შექმნილია ისეთი ადამიანების მიერ, რომლებიც სრულიად აცნობიერებდნენ, რომ შეეძლოთ რაღაც ისეთის შექმნა, რაც ადამიანებს ზრდაში დაეხმარება.
ადამიანებს, ვინც ტაჯ–მაჰალი შემქნა, ეს დასამშვიდებლად არ გაუკეთებიათ. ეს მათი გამოცდილება იყო. და ისინიც შეეცადნენ აეშენებინათ ისეთი რამ, რაც შეძლებდა, რომ ეს გამოცდილება თქვენთვისაც გადმოეცა, ყოველ შემთხვევაში ამ გამოცდილების ბზინვარება მაინც დაგენახათ. ინდოეთში უამრავი ასეთი ადგილია, რომელსაც შეიძლება ობიექტური ხელოვნება ეწოდოს. და აშკარაა ისიც, თუ რატომაა ეს ადგილები ინდოეთში.
იმიტომ რომ ათი ათასი წლის მანძილზე ეს ქვეყანა მედიტაციით იყო დაკავებული.
აჯანტასა და ელორას გამოქვაბულები, იქ უამრავი გამოქვაბულია. მთელი მთა დასერილია ქვაბულებით. უზარმაზარი ქვაბულები ქვაში გამოითალა, ქვაბულების ჯაჭვი, შესაძლოა ოცდაათი ან ოცდათხუთმეტი.
ამასთან ყოველი ქვაბული თავისებურადაა ლამაზი. არა მხოლოდ ლამაზი, არამედ ყოველ მათგანში მედიტაციის გარკვეული არომატია.
აჯანტას ქვაბულებში არის ბუდისტური დარბაზი მედიტაციისთვის, სადაც დაყენებულია ქვები, რომელთა დანიშნულებაც ექოს შექმნა იყო, ისევე როგორც ეს მუსიკალური ინსტრუმენტის – ტაბლას შექმნისას ხდება. თუ ამ ქვას დაარტყამთ ისევე როგორც ტაბლას, ისინი ასეთივე ხმას გამოსცემენ. ჩვეულებრივი ქვა ასეთ ექოს ვერ შექმნიდა, იმიტომ რომ ეს ძალიან წვრილი ხმა იქნებოდა, ამიტომაც ეს განსაკუთრებული ქვები იქნა გამოყენებული. რა აზრია ამ ყველაფერში? აზრი კი იმაშია, რომ როცა ვინმე მღეროდა „აუმ“, ამასთან ძალიან ინტენსიურად, ტაძრის გუმბათი რეზონანს იძლეოდა და ხმას უკან აბრუნებდა და ხმის წრეს ქმნიდა. ტაძრის გუმბათი იმგვარადაა აგებული, რომ ექოს ხარჯზე ხმის წრე შეიკრას. ხმის წრიულობისგან მიღებული სიხარულის შეგრძნება ენით აუწერელია. თუ „აუმს“ ღია ცის ქვეშ იმღერებთ, ხმის წრე არ შეიკვრება და ასეთ სიხარულს ვერასდროს შეიგრძნობთ.
სავსე მთვარის ღამეს, როცა მთვარე ცის შუაგულში მოექცევა, ტაჯ–მაჰალი ადამიანის მიერ მედიტაციისთვის შექმნილ უდიდეს ობიექტად იქცევა. თქვენ ზიხართ უჩუმრად და მას შესცქერით, და მხოლოდ იმის გამო რომ თქვენ მას უცქერთ, თქვენი ფირები დნება და ქრება. ტაჯ–მაჰალის მშვენიერება იმდენად უზარმაზარია, რომ თქვენი ტვინი საკუთარ არსს კარგავს. მას არ შეუძლია ჩასწვდეს მის მშვენიერებას, და ამიტომაც ის მდუმარე ხდება.
ინდოეთში შეგიძლიათ ათასობით იხილოთ მშვენიერი ქანდაკებები, მილიონობით ტაძარი უჩვეულოდ ლამაზი მამაკაცებისა და ქალების სკულპტურებით, მაგრამ ყოველი მათგანი ძირითადად მედიტაციას ეძღვნება.
როცა კი თქვენ უბრალოდ შეხედავთ ბუდას ქანდაკებას, სადღაც თქვენში შიგნით სიმშვიდეს იგრძნობთ, ბუდას პროპორციებს, მის სხეულს, მის განლაგებას, იმას, თუ როგორ ზის, ნახევრად დახურული თვალებით.
უბრალოდ დაჯექით, შეხედეთ ქანდაკებას და თქვენ მდუმარებაში შეხვალთ...
აღმოსავლეთში ქანდაკებებს საკუთარი თავისთვის არ ქმნიდნენ, მათ ქმნიდნენ როგორც კოდირებულ ენას მომავალი თაობებისთვის. ნაწერები შეიძლება გამქრალიყო, ენა შესაძლოა შეცვლილიყო, სიტყვებს თავისი არსის დაკარგვა შეეძლოთ. ნებისმიერი ცოდნა შეიძლება გაუკუღმართებულად იქნას გადმოცემული, ეს ცოდნა სხვა გაგებით შეიძლება შეცვლილიყო. სხვადასხვა თეორიების გარშემო შეიძლება მსჯელობა და ასეც ხდებოდა კიდეც, და სწორედ ამის გამო მათ გადაწყვიტეს, რომ შესაძლოა იყოს გადაცემის სხვა საშუალებაც, ენის გარდა.
რამდენი მხატვარი, სკულპტორი, მოქანდაკე იღებდა მონაწილეობას ათასობით ტაძრის აშენებაში. შეიქმნა ტაძრების მთელი ქალაქები, რამდენი დრო დაიხარჯა ამაზე! და ეს ერთადერთი ადგილი არ არის, არის აჯანტა, ქვაბულების რიგი, ბუდისტების მიერ შექმნილი. ეს მთებია, რომლებიც რამდენიმე მილის სიგრძეზეა გადაჭიმული და ეს მთები მთლიანად ქვაბულებითაა დასერილი. და ამ ქვაბულებში შეგიძლიათ აღმოაჩინოთ ხელოვნების უნიკალური ნიმუშები და ყველაფერი მშვენიერია. ბუდას მთელი ცხოვრება ქვაშია მოქცეული.
შედიხართ პირველ ქვაბულში, იქ ნახავთ ბუდას დაბადებას ქვაში. ამასთან ეს მცირე ზომის ქვაბულები სულაც არაა. ისინი ქვის უზარმაზარ ლოდებშია გამოთლილი. და ყოველ ქვაბულში ბუდას ცხოვრება თანდათანობით იშლება, ბოლო ქვაბულში კი ბუდას სძინავს.
ცხოვრების უკანასკნელ წუთს, როცა მან მოსწავლეებს ჰკითხა: „თუ გაქვთ რაიმე კითხვები, შეგიძლიათ დამისვათ, რადგან მალე წავალ მარადიულ ძილში სამუდამოდ“.
მას ბალიშიც კი არ აქვს, ბალიშად ის თავის ხელს იყენებდა. მაგრამ ეს ისეთი მშვენიერი ქანდაკებაა, ისეთი უზარმაზარი.
არის ელორას ქვაბულები, რომლებიც ასევე მთებშია გამოთლილი. არის ინდუისტური ტაძრები ჯაგანატჰა პურიში, კანარაკაში. ვერც კი წარმოიდგენთ ხელოვნების როგორი უმშვენიერესი ნიმუშები შეიქმნა საუკუნეთა განმავლობაში.
როდესაც პირველად ვიყავი კაჯურაჰოში, ეს მხოლოდ იმის გამო გავაკეთე, რომ ჩემმა ბებიამ მთხოვა ეს გამეკეთებინა, მაგრამ მას შემდეგ რამდენიმე ასეულ ჯერზე ვიყავი იქ. მსოფლიოში სხვა ადგილი არ არის, სადაც ამდენჯერ ვიქნებოდი ნამყოფი. მიზეზი მარტივია. ეს გამოცდილება უძიროა, და ის არასდროს იყიდება. რაც უფრო მეტი იცით, მით უფრო მეტი გინდებათ რომ იცოდეთ. კაჯურაჰოს ტაძრის ყოველი დეტალი საიდუმლოს წარმოადგენს. ალბათ ასეულობით წლების მანძილზე ათასობით სკულპტორი ქმნიდა თითოეულ ტაძარს. და ჯერ არსად შევხვედრივარ ასეთ სრულყოფილებას.
დიახ, ინდოეთს მე ქვეყანას არ ვეძახი, არამედ შინაგან სივრცეს. ინდოეთს რაიმე გეოგრაფიულ ადგილს არ ვეძახი, რომლის ნახვაც რუქაზე შეიძლება. ინდოეთს მე იმას ვუწოდებ, რაც ღრმად არის თქვენში დაფარული, იმას, რაც თქვენ ჯერ არ გაგიხსნიათ და აღმოგიჩენიათ. ინდოეთი ეს თქვენი შინაგანი სივრცეა. ინდოეთი ეს არ არის ქვეყანა, არ არის ერი, ეს ცნობიერების მდგომარეობაა.
აქ, აღმოსავლეთში მედიტაცია – ეს ისეთი რამეა, სადაც ფრენა შეგიძლიათ. ეს ენერგია თქვენს გარშემო მდინარეს ჰგავს, რომელიც უკვე ოკეანეში მიექანება. ცურვა არ დაგჭირდებათ, თქვენ უბრალოდ უნდა მიჰყვეთ დინებას. დასავლეთში დინებასთან ბრძოლა გიწევთ, იმიტომ რომ საუკუნეების მანძილზე ექსტრავერტულმა ტვინმა სრულიად განსხვავებული ენერგია შექმნა, არა მხოლოდ გასნხავავებული, არამედ სრულიად საწინააღმდეგო, რომელიც გარედან მიედინება, ექსტრავერტულია.
ჭექა–ქუხილი ღამის წყვდიადში
ათასობით წელი მიდის იმაზე, რომ რელიგიის თესლმა ნაყოფი გამოიღოს. ეს ექსპერიმენტი ინდოეთში ჩატარდა, და იქ თესლი არა მარტო გაღვივდა, არამედ აყვავდა კიდეც. ახლა კი ინდოეთში ადამიანები მზად არიან ყვავილების ამ უკიდეგანო საუნჯის დაკარგვისთვის. თქვენც დაკარგავთ, რადგან მასში ვერაფერს ფასეულს ვერ ხედავთ, თქვენ მას ზურგი შეაქციეთ. ვერანაირ მნიშვნელობას მასში თქვენ უკვე ვერ ხედავთ.
დასავლეთს კი სულ თავიდან მოუწევს დაწყება. სულიერ მოგზაურობას თუკი შევადარებთ, დასავლეთს ამჟამად იმ წუთიდან უწევს დაწყება, რომელშიც ჩვენ ხუთი ათასი წლის წინ ვიმყოფებოდით, დევების პერიოდში. და დასავლეთს მოუწევს ხუთი ათასი წლის გავლა, რომ იმ წუთამდე მიაღწიოს, რომელშიც ჩვენ ამჟამად ვიმყოფებით. მაგრამ მაშინ ადამიანის არსებობა გართულდება და შეუძლებელი იქნება.
ამიტომაც ვამბობ, რომ ინდოეთი უდიდეს პასუხისმგებლობას ატარებს, იმიტომ რომ ჩვენ ბევრი რამ აღმოვაჩინეთ: ადამიანის ცნობიერების გასაღები, კანონები და განვითარების მეთოდები, ამიტომ თუკი ამ ყველაფერზე უარის თქმა გსურთ, მანამდე ვინმეს გადაეცით მაინც. ეს იმის მინიმუმია, რაც შეგვიძლია გავაკეთოთ. მაგრამ გახსოვდეთ, რომ თქვენ მხოლოდ ის შეგიძლიათ გადასცეთ, რაც მხოლოდ თქვენში შიგნით მოხდა.
ეს არის ჩემი განზრახვა, რომ მედიტაციაში მყოფი დაიბადოს თქვენში. თუკი ინდოეთში ასეთი მედიტაციით დაკავებული დუჟინი მაინც დაიბადება, რომელთაც იგივე სინათლე ექნებათ, რაც ბუდას ჰქონდა, და ეს მშვენიერი იქნება. საქმე იმაში კი არ არის, უნდა შეძლოს რელიგიამ იცოცხლოს ინდოეთში და დასავლეთში, თუ არა. საქმე ამაში არ არის. საქმე იმაშია, შეძლებს თუ არა სიცოცხლეს. რა ნიადაგზე აშენდება ტაძარი, მნიშვნელობა არ აქვს, ამისთვის ნებისმიერი ნიადაგი მისაღებია, მაგრამ თქვენ თვითონ ამ ტაძარს ანგრევთ.
მაგრამ არის სხვა ინდოეთიც – ბუდების ინდოეთი, მუდმივი ინდოეთი. მე მისი ნაწილი ვარ, თქვენ მისი ნაწილი ხართ და სინამდვილეში იქ, სადაც მედიტაცია ხდება, ადამიანი ამ მარადიული ინდოეთის ნაწილი ხდება. ეს მარადიული ინდოეთი არა გეოგრაფიული, არამედ სულიერი გაგებაა.
ოშო, ბჰაგვან ჯნი რაჯნიში
