იცით ალბათ კომიკოსი, Philomena Cunk და მისი აბსურდული იუმორი
რომელიც ხანდახან არც თუ ისე აბსურდულია
ისევე როგორც ეს ტექსტი
ფილომენა კანკი: *შეგიძლიათ დაადასტუროთ, რომ ღმერთი ნამდვილად არსებობს?*
რესპონდენტი: *არა, მისი არსებობა არ მტკიცდება.*
ფილომენა კანკი: *ჰმ... კარგი. და თუ ღმერთის არსებობა არ მტკიცდება, მაშინ იქნებ მას ჰყავდა ძმა, საიმონი? და არც მისი არსებობა მტკიცდება?*
რესპონდენტი: *ემ... ეგრე ვერ ვიტყვით...*
ფილომენა კანკი: *ანუ, თეორიულად, ღმერთს შეიძლება ჰყავდეს ძმა, საიმონი, უბრალოდ ამის დამადასტურებელი მტკიცებულება არ გვაქვს?*
რესპონდენტი: *არა, ეგ არ ნიშნავს, რომ...*
ფილომენა კანკი: *მაინც საინტერესოა, როგორ დავიწყეს მის შესახებ ინფორმაციის დამალვა. შეიძლება საიმონი უბრალოდ ჩრდილში იყო. იცით, როგორც ხანდახან ცნობილი ადამიანების და-ძმები, რომელთაც ვერავინ იხსენებს...*
რესპონდენტი: *ეს... ეს ასე არ მუშაობს
ვიდეო ამ ლინკზე:
https://www.instagram.com/reel/DEaa7VRP37m/...ms3YnZraWlodw==ეს დიალოგი ფილომენა კანკის აბსურდული იუმორის საუკეთესო მაგალითია, მაგრამ მასში ასევე ფილოსოფიური საკითხებიც იმალება, განსაკუთრებით ცნობიერებისა და მტკიცებულების ფილოსოფიაში. მოდი, გავაანალიზოთ:
მტკიცებულების ტვირთი და ეპისტემოლოგია**
რესპონდენტი ამბობს, რომ „ღმერთის არსებობა არ მტკიცდება.“ ეს ემყარება მტკიცებულების ტვირთის (burden of proof) პრინციპს: იდეის სიმართლე დასაბუთებული უნდა იყოს, და არა პირიქით—რომ მისი სიცრუე უნდა დამტკიცდეს. ფილომენა ამ წესს ირონიულად უტრიალებს და იგივე ლოგიკა ღმერთის არარსებულ ძმაზე—საიმონზე—გადაჰყავს.
ეს პარალელი ჩნდება რასელის ჩაიდნის არგუმენტთან: ბერტრან რასელი ამბობდა, რომ თუ ვინმე ამტკიცებს, რომ მარსსა და იუპიტერს შორის პატარა ჩაიდანი ბრუნავს, მაგრამ ვერავინ ნახულობს, ეს არ ნიშნავს, რომ ჩაიდანი ნამდვილად არსებობს. ფილომენას „საიმონის თეორია“ დაახლოებით ამავე ფორმისაა: ის ვარაუდობს რაღაცას, რისი უარყოფაც შეუძლებელია, მაგრამ არც დასაბუთების საფუძველი არსებობს.
ნეგატიური მტკიცების პარადოქსი
ფილომენას მსჯელობა ირონიულად ეხება იმ იდეას, რომ იმის არდამტკიცება, რომ რაღაც არსებობს, თითქოს ნიშნავს, რომ მისი არარსებობაც არ არის დამტკიცებული. ეს ეხმიანება მეცნიერებაში ცნობილ პრობლემას—არ შეიძლება ყველაფრის არარსებობა დამტკიცდეს (მაგალითად, „დრაკონები არ არსებობენ“—ეს აბსოლუტურად ვერ დაამტკიცებ, უბრალოდ მტკიცებულება არ გვაქვს).
აბსურდის ფილოსოფია (კამიუსა და სარტრის კონტექსტში)
ფილომენას მსჯელობა კარგად ერგება აბსურდის ფილოსოფიას, რომელსაც ალბერ კამიუ და ჟან-პოლ სარტრი წარმოადგენდნენ. აბსურდი ჩნდება მაშინ, როდესაც ადამიანი ცდილობს, გაუგოს სამყაროს, რომელიც მის მოლოდინებს არ შეესაბამება. ფილომენა ტიპური „აბსურდული გმირია“—ის ცდილობს, ლოგიკა გამოიყენოს არალოგიკურ კონტექსტში, რაც სრულიად უგუნურ შედეგს იძლევა.
სოციალური სატირა
ეს დიალოგი ასევე სოციალური კრიტიკაცაა—ბევრი ადამიანი ცრუ არგუმენტებს იყენებს ისე, თითქოს ისინი მტკიცებულებაა. ფილომენა ამას უტრირებულად წარმოაჩენს, რომ აბსურდი აშკარა გახდეს.
ფილომენა კანკის ეს ხუმრობა მხოლოდ იუმორი არ არის—ეს კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს იმას, თუ როგორ ვიყენებთ ლოგიკას, რა არის მტკიცებულება და როგორ ვამართლებთ ჩვენს რწმენას. ეს სატირული, მაგრამ ღრმად ფილოსოფიური მსჯელობაა იმის შესახებ, თუ როგორ ვაზროვნებთ.
* * *
მგონი თემა ფილოსოფიურია, ვიდრე რელიგიური
მოდერ, თუ გინდა შესაბამისი განყოფილება მიუჩინე
ღმერთის ძმა, საიმონი, არარსებობის დამტკიცება
