სომხებმა ასევე მოსპეს ქართულიც და რაცა გვაქვს შემთხვევით გადარჩენილი გვაქვს და ღმერთის წყალობით დაცული
აი ამაზე რატომ არ აკეთებს კომენტარს ბუტყუჭია მავნებელი ან თქვენ?....ნახეთ სომხების მავნებლური ბუნება და მტრობა ქართველების მიმართ რა დონეზე იყო და არის
მხოლოდ მატენადარანში რა მასშტაბების მავნებლობას ეხდება ფარდა ეხლა მაშინდელი მსოფლიოს მასშტაბით წარმოიდგინეთ რამდენი ხელნაწერი გაგვინადგურეს ბნელეთის მოციქულმა ტერტერებმა და ყალბისქმნელმა მხითარისტების საძმოებმა
ირევანში, მესროპ მაშტოცის ძველ ხელნაწერთა ინსტიტუტში (მატენადარანში) დაცული(უფრო სწორად განადგურებული) ქართული ხელნაწერების კოლექცია:
სომხური ხელნაწერების ყდის საცავ ფურცლებად გამოყენებული ქართული ხელნაწერი
ფურცლები;
ქართული ხელნაწერების ფრაგმენტები
ხვდებით რაზეა საუბარი? ანუ ამ უძველესი უძვირფასესი ქართული ხელნაწერებიდან ამოხეული ფურცლებით სომეხი ტერტერები და ისტორიის გამყალბებელი მხითარისტების საძმოები თავიანთ სომხურ წიგნებს და ხელნაწერებს ყდებზე აკრავდენ ამაგრებდენ იცავდენ გაცვეთისაგან---ეხლა წარმოიდგინეთ ასე რამდენი ქართული წიგნი აქვთ დახეული განადგურებული გადაწერილი გაყალბებული თავიანთ გემოზე ამ მავნებლებს მთელ მსოფლიოში ვენეციაში რომში იერუსალიმში კვიპროსზე ვატიკანში ეგვიპტეში
პირდაპირ ნადირობდენ ქართულ ხელნაწერებზე და წიგნებზე
დასახელებული კოლექციებიდან არც ერთის კატალოგი შედგენილი არ არის. ამდენად,
სომხეთში დაცული ხელნაწერებისა და ფრაგმენტების შესახებ ინფორმაციისათვის ვეყრდნობით
საკითხის ირგვლივ არსებულ ცალკეულ პუბლიკაციებს (Марр 1913: 3
ანუ შესწავლის საშუალებასაც არ აძლევენ ქართველ მკვლევარებს
სომხური ხელნაწერების საცავ ფურცლებად გამოყენებული
ქართული ფრაგმენტების მხოლოდ ნაწილს ვდებ:
№21 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, საგალობლები. X ს. ნუსხური.
№145 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ფსალმუნი, XVI ს. ნუსხური.
№169 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ბიბლია, XII ს. ნუსხური.
№222 – თავში ორი შუაზე გაკეცილი ფურცელი, ტოვებს ოთხი ფურცლის შთაბეჭდილებას, თვენი. XIII-XIV სს. ნუსხური.
№223 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ბიბლია (II ნეშტთა). XIII ს. ნუსხური.
№225 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, თვენი. XII ს. ნუსხური.
№235 – თავში ორი ფურცელი, იოანეს სახარება, XII ს. ნუსხური.
№245 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, საგალობელი, XIII ს. ნუსხური.
№303 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XI ს. ოთხთავი.
№333 – ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. თვენი (ივლისი).
№592 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ნუსხური. XI ს. მამათა სწავლანი.
№719 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XII ს. ბიბლია (II მეფეთა, I
ნეშტთა).
№744 – თავში ეტრატის ერთ ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ჰაგიოგრაფია (აბიბოს წამება).
№799 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ოთხთავი.
№834 – თავში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XI ს. სვინაქსარი.
№891 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XII ს. ბიბლია (ნეშტთა).
№961 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XI ს. ოთხთავი.
№966 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. ლექციონარი.
№1024 – თითო ფურცელი თავსა და ბოლოში, ნუსხური. XII ს. ბიბლია (ნეშტთა).
№1071 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, X ს. პალიმფსესტი. ბიბლია (გამოსლვათა).
№1137 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XIV-XV სს. თვენი.
№1189 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. თვენი.
№1253 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XI ს. იადგარი (აქვს სანოტო
ნიშანი).
№1262 – ფურცელთა რაოდენობა უცნობია, ნუსხური, XII-XIII სს. ბიბლია ( II მეფეთა).
№1304 – ეტრატის ორად გაკეცილი ერთი ფურცელი, ნუსხური. XIV ს. თვენი.
№1318 – ბოლოში ერთი ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. ბიბლია.
№1319 – ბოლოში ყდაზე მიწებებული, დიდი ფორმატის ფურცელი; მასალა უცნობია; ნუსხური.
XIII ს. ბიბლია (IV მეფეთა).
* * *
№1320 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. ბიბლია (ნეემია).
№1334 – ფურცელთა რაოდენობა უცნობია; ქაღალდი, მხედრული. XVIII-XIX სს. იგავები.
№1335 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ლექციონარი.
№1427 – თავსა და ბოლოში ორი ფურცელი, ნუსხური. XI-XII სს. პავლენი.
№1428 – თავსა და ბოლოში ორ-ორი ფურცელი, მაგრამ სხვადასხვა ტექსტია, ნუსხური. თავში XIII
ს. თვენი. ბოლოში XI ს. პავლენი.
№1554 – თავსა და ბოლოში ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XII ს. ბიბლია (ნეშტთა).
№1561 – თავში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XIV-XV სს. ლოცვანი.
№1615 – ბოლოში ეტრატის ფურცელი, ასომთავრული. X ს. პეტრეს წამება (?).
№1625 – ბოლოში ეტრატის ერთ ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ლექციონარი.
№1659 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. ახალი ტიპის ლექციონარი.
№1694 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. ბიბლია (II ნეშტთა).
№1712 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, დაზიანებული, ნუსხური. XV ს. ფსალმუნი.
№1715 – ბოლოში ერთ ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. ლიტურგიკული კრებული.
№1912 – ბოლოში ქაღალდის ორი ფურცელი, ნუსხური. XIV-XV სს. თვენი.
№1981 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XII ს. თვენი.
№2076 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. თვენი.
№2116 – თავში ეტრატის ორი, ბოლოში კი ერთი ფურცელი. მეორე მოხეულია, ნუსხური. XV-XVI
სს. ავგაროზი.
№2178 – ეტრატის ერთი ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ლექციონარი.
№2276 – ბოლოში პერგამენტის ორი ფურცელი, ნუსხური. XI ს. ლექციონარი.
№2277 – თავში ორი ფურცელი, ნუსხური. XIV ს. თვენი.
№2380 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. თვენი.
№2400 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, მხედრული. XVI-XVII სს. რაობა გაურკვეველია.
№2401 – თავში და ბოლოში ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. ახალი ტიპის ლექციონარი.
№2515 – ბოლოში ერთ ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. ლექციონარი.
№2607 – თავში პერგამენტის ერთ ფურცელი, ნუსხური. X-XI სს. ლექციონარი.
№2660 – თავსა და ბოლოში თითო პერგამენტის ფურცელი, ასომთავრული. IX-X სს. კრებული ან
ჟამნი (გავს შატბერდის კრებულის ხელს).
№2806 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, დაზიანებული, მხედრული. შესაძლებელია იყოს
ისტორიული დოკუმენტი.
№2846 – თავში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. სვინაქსარი (იხ. №5623).
№2901 თავსა და ბოლოში ქაღალდის ორ-ორი ფურცელი, მხედრული. XVIII ს. რაობა გაურკვეველია.
№3001 – თავსა და ბოლოში ორად გაკეცილი ეტრატის ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. ბიბლია
(II მეფეთა. უნდა იყოს №6653 ნაწილი).
№3050 – თავში ერთ ფურცელი, ნუსხური. XIV- XV სს. თვენი.
№3207 – ფურცელთა რაოდენობა უცნობია, ახლავს მხედრული მინაწერები, XVIII ს.
№3285 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი სხვადასხვა ხელნაწერიდან, XV ს. ნუსხური. ნაწყვეტი ლიტურგიკული კრებულიდან.
№3330 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. X ს. მრავალთავი.
№3602 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. საკითხავები
* * *
№3716 – ეტრატის ერთი ფურცელი, ასომთვრული. X ს. სახარება.
№3758 – ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII ს. სწავლანი.
№4640 – თავში ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. საკითხავები.
№4642 – ბოლოში ეტრატის ერთ ფურცელი, ნუსხური. XI ს. ბოლო. თვენი.
№5623 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, ნუსხური. XI ს. სვინაქსარი (რიფსიმიანთა წამების ნაწილი).
№5633 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ოთხთავი.
№5906 – თავსა და ბოლოში ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. თვენი.
№6186 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XI ს. სვინაქსარი.
№6414 – ბოლოში ეტრატის ერთ ფურცელი, ნუსხური. XI ს. სვინაქსარი.
№6474 – ბოლოში ეტრატის ერთი ფურცელი, ნუსხური. XVI ს. ლიტურგიკული კრებული, შესაძლოა კურთხევანი.
№6504 – თავში ქაღალდის ორი ფურცელი, ნუსხური. XVI ს. თვენი (?).
№6560 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, ასომთავრული. IX-X სს. ოთხთავი.
№6653 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII ს. ბიბლია (III მეფეთა).
№6705 – თავსა და ბოლოში ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XIII-XIV სს. თვენი.
№6775 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, XI ს. იადგარი ან თვენი (გავს ათონურ ხელს).
№6792 – ბოლოში ერთ ფურცელი, ნუსხური. XI-XII სს. სვინაქსარი.
№6996 – თავში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XI ს. ოთხთავი.
№7088 – ეტრატის ერთი ფურცელი, ნუსხური. X-XI სს. ლექციონარი (№2276 ტიპის).
№7125 – თავსა და ბოლოში თითო ფურცელი, ნუსხური. XIII. ბიბლია (ტობი).
№7634 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ოთხთავი.
№7641 – თავში ქაღალდის ერთი ფურცელი, მხედრული. გვიანდელი კალიგრაფია. რაობა გაურკვეველი.
№7721 – თავსა და ბოლოში ორ-ორი ფურცელი, ნუსხური. XII ს. საკითხავები.
№ 7956 – ქაღალდის ერთი ფურცელი, მხედრული. XVI-XVII სს. საერო შინაარსის. ნაწერია სომხური ასოებით ქართული ტექსტი.
№8112 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ასომთავრული. X ს. ლექციონარი.
№8452 – თავში პერგამენტის ერთ ფურცელი, მხედრული. XV ს. სასულიერო შინაარსის ტექსტი.
№8624 – თავში ორი და ბოლოში ერთი ფურცელი, ნუსხური. XI-XII ს. წმ. ჯვრის შესახებ (მრავალთავიდან ?)
№8679 – თავსა და ბოლოში ეტრატის თითო ფურცელი, ასომთავრული. IX-X სს. ოთხთავი.
№8940 – თავში ეტრატის ერთი ფურცელი, თვენი.
№9311 – თავში ორი ფურცელი, ნუსხური. XIV ს. კურთხევანი.
№10257 – თავსა და ბოლოში ეტრატის ორ-ორი ფურცელი, ასომთავრული. X-XI სს. ღვთისმშობლისანი.
№10350 – თავში ეტრატის ორი ფურცელი, ნუსხური. XII-XIII სს. ბიბლია (მეფეთ ან ნეშტთა წიგნი,
1320-ის ნაწილი უნდა იყოს).
გარდა ზემოხსენებული ხელნაწერებისა, საარქივო მასალაში მითითებულია შემდეგი შიფრები,
რომელთა შესახებაც დაზუსტებული მონაცემები არ გვაქვს: №5134 – საკითხავი; №1725 – ტობი,
№1544; №1973........................................................................................................
.............................................
ქართული ანბანის წარმოშობა/ფაქტები/სადავო საკითხები, მისი როლი ქართულ კულტურულ-საზოგადოებრივ ცხოვრებაში
