აქაც დავდებ.
ძალიან საინტერესოა!
გივი გ. ქარჩავა
didou nana
ლაზთა დეკლარაციის პასუხად უკვე რამდენიმე დღეა ინტერნეტით ვრცელდება ლაზი ინტელექტუალების მიერ შედგენილი დეკლარაცია,რომელსაც ადრესატად ქართველი და თურქი ხალხი ჰყავს, ასევე მსოფლიო საზოგადოება. დეკლარაციაშიმარტივ და გასაგებ ენაზეა ახსნილი ლაზთა უფლებები თვითგამორკვევაზე, მათი წარმოდგენებიქართველურ ერთიანობაზე და პრეტენზიები საქართველოს მისამართით. ხელს ძალიან ბევრი ლაზიმოღვაწე აწერს, მათ შორის უამრავი ჩემი მეგობარი, ჩემთვის ძალიან ახლობელი და ძვირფასიარაერთი პიროვნება.
ესდეკლარაცია მეც გადმომეგზავნა გავრცელებამდე (და გავრცელების შემდეგაც) ხელისმოსაწერად,თუმცა არ მოვაწერე. მქონდა კამათი დეკლარაციის შედგენის ერთ-ერთ ორგანიზატორთან დაისიც ვურჩიე, რომ აქცენტები მეტად კონკრეტული ყოფილიყო და ტონი რბილი. თუმცა ის თავისაზრზე დარჩა, მე ჩემსაზე და ასე დამთვარდა ეს ისტორია.
შემდგომდეკლარაცია გავრცელდა. და დღემდე ვრცელდება სხვადასხვა საშუალებებით. დღემდე გრძელდებასაკმაოდ დაძაბული, ხშირად ზღვარსგადასული კამათი ამ დეკლარაციის გარშემო და ეს ცხადჰყოფს,რომ თემა ძალიან მნიშვნელოვანია და მტკივნეულიც, როგორც თურქეთში, ასევე საქართველოში.მე აქამდე ერთი კომენტარიც არ გამიკეთებია დეკლარაციის თაობაზე და სიმართლე გითხრათ,არც ვაპირებდი, თუმცა საკითხი ჩემთვისაც იმდენად პრობლემატური და მტკივნეულია, რომგადავწყვიტე ერთი-ორი სიტყვა მეთქვა და ჩემი მტკიცე პოზიცია დამეფიქსირებინა ამ ყველაფრისთაობაზე.
პირველრიგში დავიწყებ იქიდან, რომ ლაზებს ვეთანხმები არაერთ პრეტენზიაში. საქმეში ჩაუხედავიადამიანი ალბათ გაბრაზდება, როდესაც წაიკითხავს მათ დეკლარაციას და იტყვის, რა დაგვიშავებია,რას გვერჩიანო. ეს არის იმ პოლიტიკის გამოძახილი, რომელსაც მავანი საქართველოდან ბოლო10-15 წელიწადია მიზანმიმართულად ატარებს და ცდილობს ლაზები დაარწმუნოს იმაში, რომმათ არც ეთნიკური და არც ენობრივი იდენტობა არ გააჩნიათ, რომ მათი ენა ბუნებაში არარსებულიადა ის ქართულის კილოკავს წარმოადგენს, ხოლო თვითონ ლაზები ქართველები არიან. აღნიშნულიპოლიტიკა იყო (და არის) მიზანმიმართული, თუმცა ყოველგვარი სტრატეგიისგან დაცლილი, რადგანრა შედეგებამდე მიგვიყვანა ამან, დღესავით ნათელია.
საქართველოშირატომღაც ვერ გაიგეს, რომ ბიოლოგიური ნათესაობა ყოველთვის არ არის ეთნიკური იდენტობისსაფუძველი. როგორ ფიქრობთ, ვაინახური წარმოშობისა და ვაინახურ ენებზე მოსაუბრე წოვა-თუშებიდა ქისტები უფრო ახლოს არიან ქართველები თუ მეგრული გენეტიკის მატარებელი აფხაზები?პასუხი ცალსახაა: რათქმაუნდა, წოვა-თუშები და ქისტები ქართულ სოციუმში მეტად ინტეგრირებულ,შეზრდილ ელემენტს წარმოადგენენ, ვიდრე მეგრულგვარიანი აფხაზები. და მივედით მთავარსათქმელამდეც: ინტეგრაციაა სწორედ ის ჯადოსნური ჯოხი, რომელიც ერის ჩამოყალიბებაშიმთავარ როლს ასრულებს. საქართველოში ვიღაცებს ჰგონიათ, რომ ეთნონიმი ქართველი დასაბამიდანარსებობდა და ყველა მონათესავე ტომის წარმომადგენელი საკუთარ თავს დასაბამიდანვე ქართველსუწოდებდა, მათ შორის ლაზებიც. უფრო მეტიც: ბევრს სერიოზულად სჯერა მაგალითად, თარგამოსისარსებობის. და რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს, მსგავსი აზროვნების ხალხი ხშირად ინიციატივასიღებს, რომ ლაზებს თითქოსდა ჭკუა ასწავლოს, შეახსენოს ვისი გორისანი არიან ისინი, რომმათი წინაპარი ქრისტიანულად ინათლებოდა და დროა ისინიც წინაპრების სარწმუნოებას დაუბრუნდნენ;რომ ქართული არის ერთადერთი ენა ქართველთათვის, ხოლო მეგრული, სვანური და ლაზური მისიკილოკავებია; რომ საქართველოს დროშა მათთვის უფრო ძვირფასია, ვიდრე თურქეთისა და ა.შ.ცალკე განხილვის საგანია საქართველოში სტუმრად ჩამოსული ლაზების ტარება ეკლესიებში,მეუფეებთან და პატრიარქთან, ქრისტიანობაზე ლექციების ჩატარება და ა.შ. მე თვითონ ვარმოწმე, თუ როგორ ხატოვნად აუხსნა სიტუაცია ერთმა ცნობილმა ლაზმა იმ ჯგუფის წარმომადგენლებს,რომელთაც ლაზების „მოქცევა“-ზე ინიციატივა ჰქონდათ აღებული: „თუკი გინდათ პატივი მცეთ და მასიამოვნოთ, წამიყვანეთ სამეგრელოს სოფელში, ან სადმე სხვაგან, მანახეთ გლეხი,მისი ყოფითი კულტურა, მომასმენინეთ სიმღერები, მაჩვენეთ ბუნება და ნუ დამარბენინებთმღვდლებთან და ეკლესიებში, რადგან არც თქვენი ეკლესია მაინტერესებს და არც ჩვენი მეჩეთი“-ო. მე თქვენ გეკითხებით: მტყუანი იყო?
თუმცა ეს ბევრად ნაკლებ პრობლემას წარმოადგენდა, ვიდრე იმის მტკიცება ლაზებისთვის, რომ ლაზურიკილოკავია, ხოლო ლაზები ქართველები არიან. ქართველი ერი, როგორც ასეთი, ხელის ერთიმოსმით არ გაჩენილა, ის ყალიბდებოდა და ამ ჩამოყალიბების პროცესში, რომელიც საუკუნეებიგრძელდებოდა, ქართულენოვან ტომებთან ერთად, მეგრელებიც და სვანებიც იღებდნენ მონაწილეობას.მეგრელებთან და სვანებთან ერთად სხვა მრავალი წვრილი ტომები, რომელთაც ასიმილაცია განიცადესდა შეესისხლხორცნენ ერთიან ორგანიზმს. თუმცა, ლაზები ამბობენ, რომ მათ ქართველი ერისჩამოყალიბების პროცესში მონაწილეობა არ მიუღიათ და შესაბამისად არასწორია, რომ ისინიმიეკუთვნებოდნენ ქართველებს, რაშიც მე მათ ვეთანხმები. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ენობრივინათესაობა ხშირად საკმარისი არაა იმისათვის, რომ ორ ელემენტს საერთო იდენტობა ჰქონდეს.ბევრად უფრო ახლოსაა თურქული და აზერბაიჯანული, ჩეხური და პოლონური, ესპანური და კატალონიური,ირლანდიური და შოტლანდიური, ნორვეგიული და შვედური, ვიდრე ქართული და ლაზური, თუმცაეს არცერთი ზემოთჩამოთვლილი ენის მატარებელს არ აძლევს უფლებას მონათესავე ენაზე მოსაუბრემიიკუთვნოს. ჩვენს შემთხვევაშიც ასეა. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ (ვისთვის როგორ) ლაზებსარ გაუვლიათ ის ეტაპები, ის დუღილი, რომელიც ქართველი ერის ჩამოყალიბებას ემსახურებოდა,მათ არ უცხოვრიათ ერთიან ქართულ სახელმწიფოში, მათთვის უცხოა ქართული წერილობითი ძეგლები,ისინი ქართული ეკლესიის ნაწილიც კი არ ყოფილან, შესაბამისად რის საფუძველზე უნდა მიაკუთვნებდნენთავს ეთნონიმ ქართველს, რომელიც ბევრად უფრო ახალია ვიდრე თვით ეთნონიმი ლაზი? ამაზედაფიქრებულა ვინმე? ერი ხომ ადამიანი არაა, რომ ერთბაშად გაჩნდეს ისეთად, როგორადაცშემდგომ იარსებებს? ერი ხომ ერთი უზარმაზარი ცოცხალი ორგანიზმია, რომელიც სხვა პატარაორგანიზმებისგან, შენაკადებისგან იკვებება, დუღაბდება და ერთიანდება რთული და ხანრგძლივიისტორიული პროცესების ფონზე? რატომ არ ესმით ეს საქართველოში?
ცალკე საკითხია ენობრივი პოლიტიკა, რომელსაც საქართველოში იგივე ჯგუფი აწარმოებს და რომელმაცასევე დიდი როლი ითამაშა ამ დეკლარაციის მოცემული სახით ჩამოყალიბებაში. ამ ჯგუფმარატომღაც გადაწყვიტა, რომ სეპარატიზმის საშიშროებას აიცილებდნენ, თუკი მეგრულს, სვანურსდა ლაზურს ქართული ენის კილოკავებად გამოაცხადებდნენ. ამ „მიზნის“ მისაღწევად ისინიარ მოერიდნენ ენათმეცნიერების კორიფეების დებულებათა უგულებელყოფას და ყოველგვარი მეცნიერულისაფუძვლების გარეშე გამოაცხადეს ახალი საენათმეცნიერო „თეორიის“ შექმნა, რომლის მიხედვითაცბუნებაში არ არსებობს არავითარი ლაზური, მეგრული და სვანური ენები, არსებობს ერთი ქართულისამწიგნობრო ენა, ხოლო ზემოთჩამოთვლილნი მის კილოკავებს წარმოადგენენ. ამან ცხადიაუფრო დააფრთხო და გააღიზიანა ლაზები, რადგან როდესაც მათ ეუბნები, რომ ის შენს ღვიძლნათესავს წარმოადგენს, მისი კულტურა, ყოფა, აწმყო და მომავალი შენთვის მნიშვნელოვანია,ზრუნავ მის გადარჩენაზე და ამავდროულად მათი იდენტობის ლამის ერთადერთ ღერძს, მათ მშობლიურენას კილოკავს უწოდებ, იმის მოლოდინი არ უნდა გქონდეს, რომ ეს ყველაფერი პროტესტისადა შესაბამისი რეაქციის გარეშე იქნება აღქმული. აკი აღიქვეს კიდევაც ისე, როგორც უნდა აღექვათ.
მე მაინც მგონია, რომ დღეს, ოცდამეერთე საუკუნეში ძალიან ძნელია და აზრსმოკლებული მსგავსიიდეოლოგიური სამუშაოების ჩატარება და ამ სამუშაოებისგან ადექვატური შედეგის მიღებამითუფრო ფანტასტიკის სფეროს განეკუთვნება. არ შეიძლება რამდენიმე ასეულათასიან მასას,რომელიც ბოლო ოცი წელიწადია აქტიურად იღვიძებს და იბრძვის ენისა თუ იდენტობის გადასარჩენად,უჩიჩინო თუ ვინაა ის, თან ამისათვის ფრიად პრიმიტიული საბუთები გქონდეს. თურქეთში მცხოვრებილაზი თურქობს, საქართველოში მცხოვრები ქართველობს, აფხაზეთში მცხოვრებნი აფხაზებადიწერებიან. და სამივეგან იდეოლოგიური მანქანა მუშაობს მძლავრად, რათა ლაზები უპირველესყოვლისა დაარწმუნოს ყველაფერ დანარჩენში, გარდა ლაზობისა. არადა, ლაზი არის ლაზი დააქ ისმის წერტილი. ჩემი ღრმა რწმენით ლაზები მიდიან ამისკენ და ძალიან კარგი იქნება,ჩვენ თუ ამაში ხელს არ შევუშლით, რადგან ლაზი, რომელმაც იცის, რომ ის ლაზია და არათურქი ან სხვა ვინმე, უნებურად ბევრად უფრო ახლოს დადგება ქართველთან, ვიდრე ეს შეიძლებახელოვნურად გაკეთდეს.
თუმცა, აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ არც ლაზების პოზიციაა მაინცადამაინც კრიტიკას მოკლებული. რატომღაც,90-იანი წლებიდან, რაც საზღვრები გაიხსნა და ინფორმაციის მეტი საშუალება გაჩნდა, ლაზებიდაარწმუნეს იმაში, რომ საქართველო პატარა ბოროტების იმპერიაა, სადაც მცირერიცხოვანხალხებს დისკრიმინაციისა და ასიმილაციის წნეხქვეშ ატარებენ. არადა, მთელს პოსტსაბჭოთასივრცეში ეთნიკურ უმცირესობებს არსად ისე მძლავრად არ შემოუნახავთ ეთნიკური იდენტობა,როგორც საქართველოში. ჩვენდა სამწუხაროდ, ვიღაცეებმა ძალიან ბევრი იმუშავეს იმისათვის,რომ ლაზთა წრეში საქართველოზე უარყოფითი დამოკიდებულება ჩამოყალიბებულიყო და ჩვენ არათუწინ აღვუდექით ამას, პირიქით, ხშირ შემთხვევაში ხელსაც ვუწყობდით. საბოლოო ჯამში, მსუბუქადრომ ვთქვათ, მივიღეთ საქართველოს მიმართ კრიტიკულად განწყობილი საზოგადოება, რომელთაგარკვეული ნაწილისთვის დღეს საქართველო აღიქმება ქვეყნად, სადაც ლაზების იდენტობასარად დაგიდევენ, პირიქით, ყველანაირად მოწადინებულები არიან, რომ ქართულ იდენტობასადა იდეალებს ანაცვალონ ის მრავალფეროვნება, რომელიც ამ ქვეყანაში არსებობს. ვერ ვიტყვი,რომ ამის ფიქრის საფუძველი საქართველომ არ მისცა მათ: თუნდაც ის მეგრელოფობიური გამოხდომები,რომელიც ასე ხშირი იყო (და არის) ბოლო 20 წლის საქართველოში, პირდაპირ ემსახურებოდაიმას, რომ ლაზებს ასეთი შთაბეჭდილება ჩამოყალიბებოდათ. მიზეზი მარტივია: ლაზური დამეგრული გაჭრილი ვაშლივით ჰგავს ერთმანეთს, ისინი მეგრელებს ქრისტიან ლაზებს უწოდებენ,ან პირიქით, საკუთარ თავს ეძახიან მაჰმადიან მეგრელებს, შესაბამისად ყოველი ნაბიჯი,რომელიც მეგრელოფობიური ხასიათის მატარებელი იყო, პირდაპირ აისახებოდა ლაზთა განწყობაზე.
თუმცა, მაინც უნდა ვთქვა, რომ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში (და სამწუხაროდ სხვა დროსაც) ლაზებსპრაგმატიზმის ნატამალი არ აღმოაჩნდათ. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ჰქონდათ საბაბი, ყოფილიყვნენკრიტიკულად განწყობილნი, მათ ასევე ჰქონდათ იმის საშუალება, რომ უფრო დაწვრილებით გამოეკვლიათდა შეესწავლათ თუ რამდენად სწორი იყო მსგავსი დეკლარაციის გამოქვეყნება საქართველოსმისამართით, იმ სახელმწიფოს მისამართით, სადაც თუნდაც ლაზური ენის შესწავლისთვის იმაზებევრად მეტი გაკეთდა, ვიდრე მთელს დანარჩენ მსოფლიოში ერთად აღებული. ჩემდა სამწუხაროდ,ამ კონკრეტულ თემაზე საუბრისას ისინი ხშირად ტენდენციურები არიან, კერძოდ: როდესაცსაუბარია რეპრესიებზე და ლაზთა გადასახლებაზე, ისინი ხშირად ახსენებენ საქართველოსდა ნაკლებად საბჭოთა კავშირს, ხოლო როდესაც საქართველოს უნივერსიტეტებში ლაზური ენისთვისგაწეულ შრომაზეა საუბარი, უმეტეს შემთხვევაში ისინი სწორედ საბჭოთა კავშირს მიაწერენამას. ეს არის უხეში სუბიექტურობა და რაც არ უნდა ითამაშონ ტერმინებით, ვერასდროს იმფაქტს ვერ გაექცევიან, რომ საბჭოთა საქართველოში ადამიანების გადასახლება თუ სიკვდილითდასჯა ერთი ეთნოსის, ქართველების ექსკლუზივი არ ყოფილა, ეს იყო ზოგადსაბჭოური, კომუნისტურიმექანიზმის მუშაობის შედეგი, რომლის მუშაობასაც 1930-იან წლებში ათასობით ეთნიკურადქართველი შეეწირა, მათ შორის უამრავი გამოჩენილი პიროვნება. და ადგილი, საიდანაც ესმექანიზმი კვების წყაროს იღებდა, კრემლი იყო. ვერც იმ ფაქტს გაექცევიან ვერსად, რომლაზური ენის კვლევისთვის ყველაზე დიდი ღვაწლი სწორედ რომ თბილისის უნივერსიტეტში, ქართველებისხელით იქნა გაწეული. ეს მოცემულობაა და ძალიან ძნელია ეს მოცემულობა უგულებელჰყო. ამიტომაც,ძალიან სამწუხაროა, რომ ჩვენი მეგობრები, ლაზები ჯიუტად ცდილობენ ხოლმე ამ ფაქტს რაღაცნაირადგვერდი აუარონ და ისე წარმოაჩინონ, რომ საქართველო რაც შეიძლება მეტად ცუდი იმიჯითწარმოჩინდეს. არადა, ჩემი თუ ჩემი მეგობრების მტკიცების მიუხედავად, ძალიან ძნელი აღმოჩნდაბევრი მათგანის იმაში დარწმუნება, რომ 1921-1991 წლებში საქართველო იყო დაპყრობილი,ოკუპირებული ქვეყანა და ამ პერიოდში განხორციელებული რეპრესიები არ შეიძლება თანამედროვესაქართველოსთვის იყოს გადმობრალებული, რადგან ეს გახლავთ თვისობრივად სულ სხვა სახელმწიფოაბსოლუტურად სხვა იდეალებით და სხვა მიდრეკილებებით. ვერავინ ვერ მაჩვენებს ვერც ერთდოკუმენტს, სადაც ოფიციალურ დონეზეა დაფიქსირებული თუნდაც ირიბი მხარდაჭერა იმ ენობრივიპოლიტიკის მიმართ, რომელსაც ზემოთხსენებული ჯგუფი ახორციელებს საქართველოში. სხვა საქმეა,რომ საქართველო შეიძლება არ დგამდეს ქმედით ნაბიჯებს ლაზური, მეგრული თუ სვანური ენებისგადასარჩენად (და ეს ნამდვილად ასეა), თუმცა იმაში დადანაშაულება, რომ ხელს უწყობსმათ გაქრობას, მგონი ზედმეტია. ბოლო წლებში საქართველოში გამოჩნდნენ ცნობადი სახეები,მათ შორის პოლიტიკოსებიც, რომლებიც განსხვავებით 10 ან 20 წლის წინანდელი პერიოდისგან,საკმაოდ ცივილურად და ადექვატურად საუბრობენ რეგიონული ენების გადარჩენის აუცილებლობაზე.ეს თავისთავად იმაზე მიანიშნებს, რომ ქართული საზოგადოება ნელ-ნელა პროგრესს განიცდის და ნაბიჯ-ნაბიჯ მიდისიმ გადაწყვეტილებებისკენ, რომელიც აუცილებელია ამ ენების შესანახად და შესანარჩუნებლად.თუმცა, ხანდახან მიჩნდება განცდა, რომ ამის დანახვა რატომღაც არ აწყობთ დეკლარაციაზეხელის მომწერთ - ან ინფორმაცია არ აქვთ, ან სხვა რამ მიზეზი არსებობს. მახსენდება ერთიჩემი მეგობარი ლაზის მიერ 2002 წელს ერთ-ერთ ლაზურ ჟურნალში გამოქვეყნებული წერილი,რომელშიც ის კრიტიკის ქარცეცხლში ატარებდა საქართველოს, სადაც ყველას და ყველაფერსაქართულებენ, ხოლო მაგალითად მოყვანილი ჰქონდა ლაზი საზოგადო მოღვაწის, ხასან ხელიმიშისსარფში არსებული საფლავის ქვა, სადაც ქართულად იკითხება: ხასან ხელიმის ძე ხელიმიში.სწორედ, „ხელიმის ძე“-ს დანახვამ გააწიწმატა ჩემი მეგობარი და ეგონა, რომ ხელიმიშსსაქართველოში მიზანმიმართულად გვარი გადაუკეთეს, არადა საბჭოთა საქართველოში მიღებულიიყო გვართან და სახელთან ერთად მამის სახელის მითითება, და სწორედ ამ მოვლენასთან გვქონდასაქმე ამ კონკრეტულ შემთხვევაში. თუმცა, წერილის წერისას მის ავტორს ალბათ არც უცდიაზემოთაღნიშნული ნიუანსების გარკვევა, მან თვითნებურად გადაწყვიტა, რომ ეს ქართველიფიკაციისერთ-ერთი თვალსაჩინო ნიმუში იყო და ვრცელი წერილი მიუძღვნა მას, თავი კი სასაცილო მდგომარეობაშიჩაიყენა. ამიტომაც, ხშირად მგონია, რომ საქმე გვაქვს ინფორმაციის უქონლობასთან, ანერთგვარ სპორტულ აზარტთან, რომ მთავარია საქართველოს რაც შეიძლება მეტი ტალახი ვესროლოთდა სიმართლე ჭირსაც წაუღია. არადა ტალახი იქ ხვდება, სადაც ყველაზე ნაკლებადაა მისი ადგილი.
ლაზებიამავე დეკლარაციაში აპროტესტებენ ტერმინს ქართველური ენები და ხაზგასმით მიგვანიშნებენ,რომ აღნიშნული ცნება არ ემსახურება სიმართლეს და უპრიანია ვახსენოთ სამხერთ კავკასიურიენები. ჯანდაბას, მე პირადად არ ვარ ამის წინააღმდეგი, თუმცა ამაშიც საქართველოს დადანაშაულებაცოტა არ იყოს უცნაურია, მით უფრო, რომ აღნიშნული ტერმინი როგორც ვიცი ქართველი ენათმეცნიერისმიერ არცაა გამოგონილი. ასევე, ძნელია ეს პრეტენზია სერიოზულად აღიქვა, როცა დეკლარაციისხელისმომწერთა შორის გახლავთ მეჰმეთ ალი ქოქი, პიროვნება, რომელმაც 2006 წელს გამოსცაწიგნი „ლაზურის არქაბული კილოკავის გრამატიკა“, სადაც მეთოთხმეტე გვერდზე ღიად წერსშემდეგს: „Lazca; kökenlerine(menşelerine) göre beş büyük dil ailesinden biriolan Ural-Altay dil ailesi için yer alır // (ლაზური საწყისების(წარმომავლობის) მიხედვითხუთი დიდი ენობრივი ოჯახიდან ერთ-ერთში ურალ-ალტაურ ენათა ოჯახში შედის)“. ამაზე მეტიპანთურქიზმი და ასიმილაცია რა გინდა? როგორ უნდა მითხრას მე ამ სიტყვების ავტორმა,რომ საქართველოში არასათანადო პირობებია ეთნიკური უმცირესობებისთვის თუ რეგიონული ენებისთვის,მიუხედავად იმისა, რომ ამ მხრივ საქართველო არ ბრწყინავს? ესაა ჩემთვის პირადად მიუღებელი,თორემ არავის შეხსენება არ მჭირდება, რომ საქართველოში პრობლემების მთელი ზღვაა ამსფეროში.
სიტყვისბოლოს მინდა ვთქვა, რომ მაქვს სურვილი, ეს დეკლარაცია ერთგვარი წყალგამყოფი არ აღმოჩნდესლაზებსა და ქართველებს შორის. ამიტომაც, მინდა ის ქართველებიც დაფიქრდნენ, ვინც ამდეკლარაციის შექმნაში საკუთარი ქმედებებით დიდი როლი ითამაშეს, რომ მიიღონ ჭეშმარიტებაისეთად, როგორიც ის არის. ნუ ასწავლიან ლაზებს ჭკუას და ნუ უკარნახებენ როგორ მოიქცნენ- ლაზებს წინ აქვთ ძალიან გრძელი და ძალიან რთული გზა და თუკი ისინი სწორად გაივლიანამ გზას და ჩვენ როგორც მინიმუმ ხელს არ შევუშლით, საბოლოო ჯამში აუცილებლად მივალთიმ იდეალებამდე, რომელიც ორივესთვის მისაღები იქნება. ეს გარდაუვალია. ასევე, ლაზებსმინდა მოვუწოდო, რომ მეტად დაფიქრდნენ, სანამ მსგავს დეკლარაციას გამოაცხობენ, მეტადშეისწავლონ და შეიმეცნონ სიტუაცია, კონიუნქტურა, რეალობა და მეტი პრაგმატიზმით მოეკიდონასეთ სათუთ საკითხებს. თუნდაც იმ ასიათასობით მეგრელის ხათრით უნდა დაფიქრდნენ, ვისთვისაცსაქართველოს სახელმწიფოს იდეა უძვირფასესია ამ ქვეყნად, რადგან ეს სახელმწიფო დიდწილადჩვენი, მეგრელების აშენებულია, იმ მეგრელების, რომელთაც ლაზები მათ სისხლად და ხორცადაღიქვამენ, შესაბამისად, თუ მშობლიური ენისა თუ წარმოშობის გინებას აღვიქვამთ მწვავედ,არანაკლებად აღვიქვამთ საქართველოს წინააღმდეგ გადადგმულ თუნდაც მცირედ ნაბიჯს. ესეცრომ არ იყოს, ცოტა წინ უნდა გავიხედოთ, გრძელვადიან პერსპექტივაში გავთვალოთ უამრავირამ და ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ დედამიწის ზურგზე ერთმანეთზე ახლობელი არავინგვყავს... აბსოლუტურად არავინ.
მე მწამს, რომ ჩვენ ყველანი მეტს ვიფიქრებთ ხოლმე მანამ, სანამ კონკრეტულ ნაბიჯებს გადავდგამთ.
მე მწამს, რომ უამრავი ქართველი მეტად დაფიქრდება, სანამ ლაზებისთვის ყველაზე წმინდას:მშობლიურ ენას და იდენტობას უდიერად შეეხება.
მე მწამს, რომ ლაზები მეტად დაფიქრდებიან, სანამ გარკვეული ჯგუფების ნამოქმედარს სახელმწიფოპოლიტიკად არ მონათლავენ და ყველას ერთ ქვაბში არ მოხარშავენ.
მე მწამს, რომ ჩვენ შევძლებთ ვიყოთ ერთმანეთისთვის მეტად სასარგებლონი.
პატივისცემით
გივიგ. ქარჩავა
17.04.2013
თბილისი
https://www.facebook.com/notes/givi-g-karch...482109335193060 . .
ქართველთა ეთნოგენეზი, ეთნოგენეზი
