ჩემი აზრით, კავკასიაში. აფსაატი, სვანურს გარდა, დასტურდება ოსურში, ყარაჩაულსა და ბალყარულში (ბოლო ორში ოსურ ნასესხობად ითვლება).
Æfsati (ოს.): ნადირობის ღმერთი, ნადირთა მფარველი.
Apsaty (ყრჩ.): ნადირობის ღმერთი, ნადირთა მფარველი.
Avšaty (ბალყ.): ნადირობის ღმერთი, ნადირთა მფარველი.
ოსურისთვის ქვედა ზღვრად შეიძლება მიჩნეულ იქნას ძვ. წ-აღ-ის გვიანდელი ნახევარი, როდესაც დაიწყეს ალანურმა ტომებმა შემოღწევა კავკასიის მთიანეთში.
ჩემი აზრით, აფსაატ- აფხაზური სამყაროდან უნდა გავრცელებულიყო ქართველურსა და ალანურში (აქედან შემდგომ ყარაჩაულსა და ბალყარულში).
აფხაზური წარმოშობის ორი ტერმინი სვანურში: ფუსტ და აფსაათ
სვანურ მითოლოგიაში ცნობილია პერსონაჟი სახელით აფსაათ. იგი დასტურდება: აფსათ||აფსაასტ||აფსაასდ ფორმებითაც.
გადმოცემით, აფსაათი ფრინველთა მეფეა. გავრცელებული რწმენის თანახმად იგი ფრინველებზე ნადირობას განაგებს. ზოგიერთი გადმოცემით აფსაათი არის ნადირთა მწყემსი, რომელსაც აბარია ნადირობა...
ეს სახელწოდება ნასესხები ჩანს აფხაზურიდან:
აფსაატ (apsaat’w): ფრინველი (იხ. თ. გვანცელაძე: ’აფხაზური და ქართული ენების შემსწავლელთათვის” ტ.1 თბილისი 2003. გვ. 174). ადიღეურ-აფხაზური წარმომავლობის სიტყვაა.
შდრ.
აბაზური: ფსსვია-ჭი - ფრინველი, ფსსვია-: ფრენა
ადიღეური: ბზუვუ - ფრინველი
ჩერქეზული: ბზუვ - ფრინველი
უბიხური: ბზაა-ფა - ფრთა
(იხ. Сервер баз данных СтарЛинг Copyright 1998-2003 С. Старостин:
http://starling.rinet.ru/cgi-bin/main.cgi?flags=eygtnnl)ერთ სვანურ გადმოცემაში, რომლის თანახმადაც აფსაატი არის ფრინველი, ნათქვამია: ”აფსაათ ლი ძღუდ ფრინველ... მასმა, ერე აფსაათ ლიმარ ფრინველარე მეფე...”: აფსაათი არის დიდი ფრინველი... მსმენია, რომ აფსაათი ყოფილა ფრინველების მეფე... (ა. შანიძე, მ. ქალდანი: სვანური ენის ქრესტომათია - თბილისი 1978, გვ. 240)
სვანური ლოცვა აფსაასტის (აფსათ||აფსაათ||აფსასდ) მიმართ ასე ჟღერს:
"ო-ო, დიდაბ აჯჴად, აფსაასტს
დიდაბუ აჯჴედა! სი ხი
სვევი მუჰდი, სი ჯამზირიდ
კვანჭიილარს, სი ლახო
ნიშგვეჲ მუმპერის ხოჩა
სვევ, აფსაასტ, დიდაბუ აჯჴედა".
ო-ო, დიდება მოგსვლოდეს, აფსასტს
დიდება მოგსვლოდეს! შენ ხარ
სვის მომცემი, შენ გწირავთ
კვანჭილებს, შენ მიეცი
ჩვენს ფრინველთა მონადირეს კარგი
სვე, აფსასტო, დიდება მოგსვლოდეს.
მთქმელი ტარას ნაკანი, სეტი, 1936 წ. (ვ. ბარდაველიძე: სვანურ ხალხურ დღეობათა კალენდარი. I: ახალი წლის ციკლი - ტფილისი 1939)
ეჭვსგარეშეა, რომ აფსაათი არის აფხაზური ელემენტი სვანურში.
არანაკლებ საინტერესოა ფუსტ||ფუსდ||ფუსთ ცნება:
ფუსტ სვანურად ნიშნავს უფალს. მას ქართველური ეტიმოლოგია არ ეძებნება. იგი უნდა მომდინარეობდეს აფხაზური ა-ფსტ-დან (a-pst’wy), რაც ეტიმოლოგიურად სულიერსა ნიშნავს.
აფს (apsy): სული
-ტ()||-ტი (t’w(y)||t’wi): სუფიქსი აწარმოებს ატრიბუტებს და აღნიშნავს წარმომავლობას, წყაროს, მასალას, თვისების ქონას... აფსაბარა (apsabara): ბუნება - აფსაბარა-ტ (apsabara-t’w): ბუნებრივი; ახჲ (ax`): ოქრო - ახჲ-ტი მაცაზ (ax`-t’wy macwaz): ოქროს ბეჭედი; არაძნ (aradzny): ვერცხლი - არაძნ-ტ მაყა (aradzyn-t’w maq’a): ვერცხლის ქამარი; არა (ara): აქ - არა-ტი (ara-twy): აქაური; ამილათ (amilat): ერი - ამილათ-ტ (amilat-t’wy): ეროვნული; აფასა (apasa): წინათ - აფასა-ტი (apasa-t’wi): უწინდელი; ახაჰ (axahw): ქვა - ახაჰ-ტ გარა (axahw-t ‘w gwara): ქვის ღობე და სხვ.
ა-ფს-ტ (apsy-t’wy): სულიერი, ცხოველი. შდრ. animal (ლათ.): სიცოცხლის მქონე, ცხოველი (a living being, an animal). anima: სული
აფხაზურში ა-ფსტ (a-pst’wy) დღეს მხოლოდ ცხოველსღა (თანამედროვე ქართული გაგებით) აღნიშნავს (იხ. თ. გვანცელაძე: ’აფხაზური და ქართული ენების შემსწავლელთათვის” ტ.1 თბილისი 2003. გვ. 175). მისი თავდაპირველი მნიშვნელობა დავიწროვებულია და მან ისევე იცვალა სემანტიკა, როგორც ქართულმა ცხოველ-მა, რაც ძველქართულში სულიერს, სიცოცხლის მქონეს აღნიშნავდა ზოგადად. შდრ. ღმერთი ცხოველი:
ეფუცა მას საულ ღმრთისა მიმართ და ჰრქუა: ცხოველ არს უფალი ჩემი! არა შეგემთხჳოს შენ ბოროტი სიტყუასა ამას ზედა. (მეფეთა 1: 28:10 მცხეთური ხელნაწერი)
*ა-ფსტ [*a-psy-t’wy](აფხ.) > ა-ფსტ [a-pst’wy] (აფხ.)> ფუსტ (სვან.)...
ფუსდ ღერმეთ: უფალი ღმერთი. შდრ. ღმერთი ცხოველი...
ფუსდ ჯგირაგი: უფალი წმინდა გიორგი
ქრისდე ფუსდ მაცხვაარ: ქრისტე უფალო მაცხოვარო
ფუსდ-იდან ნაწარმოებია ზმნაც: ლი-ფსვნ-ე (<ლი-ფსვდ-ე)
ლიფსვნე: ფლობა, ბატონობა...
მუფსვდი||მუფსვნი: (მუ-ფსვდ-ი >> მუ-ფსვნ-ი) - მფლობელი
მაფსვდი: მა-ფსვდ-ი: მეუფე
ლაფუსთ: ლა-ფუსთ - სასუფეველი
ჩემი აზრით, აფსაათ და ფუსტ ტერმინების არსებობა სვანურში მიანიშნებს უძველეს ენობრივ კონტაქტებზე სვანურ და აფხაზურენოვან მოსახლეობათა შორის. ამ ურთიერთობის ფესვები შორეულ წარსულში უნდა იკარგებოდეს...
* * *
კიდევ ორი აფხაზურიდან შეთვისებული ელემენტი სვანურში: ჯირა||ჯიჰრა (მუხა) და მუს (თოვლი)
ჯირა||ჯიჰრა: ჯი-რა||ჯიჰ-რა - მუხა.
ძირი არის ჯი-. ნასესხები ჩანს აფხაზურიდან.
ა-ჯჲ (აფხ.): მუხა
-რა მცენარეთა დასახელების მაწარმოებელი სუფიქსია. შდრ. წიფ-რა (წიფელა), ცხვიმ-რა (ცხემლა, რცხილა), ზესხ-რა (ცაცხვი), ჰებ-რა (ბალი) და სხვ.
სვანურში, ისევე როგორც ქართულში, მუხის აღმნიშვნელი ქართველური ძირი დავიწყებულია. ქართველური ძირი ცოცხალია მეგრულ-ლაზურში: ჭყონი (მეგრ.) - ჭკონი (ლაზ.). ქართული ფორმა ტოპონიმებშიღა შემორჩა: წყნ-ეთ-ი (<წყან-ეთ-); წყან-არ-ა (ლანჩხუთში), წყან-ი-შურ-ი (აჭარაში) (იხ. ჰ. ფეინრიხი, ზ. სარჯველაძე: “ქართველურ ენათა შედარებითი ლექსიკონი” - თბილისი 2000)
მუს: მუ-ს - თოვლი.
ძირი არის -ს-. ნასესხები ჩანს აფხაზურიდან
ა-ს (a-sy) (აფხ.): თოვლი
ს (sy) (აბაზ.): თოვლი
ვა-ს (wa-sy) (ადიღ.): თოვლი
ვა-ს (wa-s) (ყაბარდ.): თოვლი
(იხ. Сервер баз данных СтарЛинг Copyright 1998-2003 С. Старостин:
http://starling.rinet.ru/cgi-bin/main.cgi?flags=eygtnnl)მუ- წარმომავლობით არის იგივე პრეფიქსი, რომელიც გამოიყოფა მაგალითად მუხვბე-ში (მუ-ხვბ-ე: ძმა ძმისთვის, ლა-ხვბ-ა: ძმები, სა-ხუბ: საძმო. შდრ. ჯუმილ: ძმა დისთვის), ან მუჩხიმ-ში (მუ-ჩხიმ: ცხიმიანი). მუს-ს თავდაპირველად თოვლიანის მნიშვნელობა უნდა ჰქონოდა. მან გამოდევნა თოვლის აღმნიშვნელი ქართველური ძირი .
ფუძესთან პრეფიქსის შეხორცება უცხო არაა სვანურისათვის. შდრ. ლამარია: ლა-მარია - ღვთისმშობელი; ლადეღ: ლა-დეღ - დღე (ქართ.) - დღა (მეგრ.-ლაზ.)...
ქართველური ძირი შემონახულია თოვის აღმნიშვნელ ზმნაში: ლი-შდვ-ე: თოვა; შდუ(ვ)ე: თოვს
შდუვ- საერთო ქართველური *ს'თოვ- ძირიდან მომდინარეობს.
შდრ.
ლი-შდვ-ე (სვან.) - თოვ-ა (ქართ.) - თუ-ალ-ა (მეგრ.) - ო-მთვ-ალ-უ (ლაზ.)
შდუვე (სვან.) - თოვს (ქართ.) - თუნს (მეგრ.) - მთუმს (ლაზ.)
? (სვან.) - თოვ-ლ-ი (ქართ.) - თ-ირ-ი (მეგრ.) მთუ-რ-ი||მთვ-ირ-ი (ლაზ.)
საერთო ქართველურ *ს’თ-ს ქართ-ზანურში თ-, ხოლო სვანურში შდ- შეესაბამება:
შდრ.
შდუგვ (სვან.) - თაგვ- (ქართ.) - ? (მეგრ.) - მთუგ- (ლაზ): თაგვი
დოშდ-ულ (სვან.) - თთუე (ძვ. ქართ.) - თუთა (მეგრ.-ლაზ.): თვე, მთვარე
ეშდ (სვან.) - ათ- (ქართ.) - ვით- (მეგრ.) - ვიტ- (ლაზ.): ათი
ვოშთხ (სვან.) - ოთხ- (ქართ.) - ოთხ- (მეგრ.-ლაზ.): ოთხი
ვო-ხუშდ (სვან.) - ხუთ- (ქართ.) - ხუთ- (მეგრ.-ლაზ.): ხუთი
და სხვ. (შდრ. ჰ. ფეინრიხი, ზ. სარჯველაძე: “ქართველურ ენათა შედარებითი ლექსიკონი” - თბილისი 2000)
ჩემი აზრით ჯირა||ჯიჰრა (მუხა) და მუს (თოვლი) ფუძეების არსებობაც უძველეს ენობრივ კონტაქტზე უნდა მიანიშნებდეს სვანურ და აფხაზურენოვან მოსახლეობათა შორის...
--------------------
* * *
warcraft
სვანური ენა, მისი მდგომარეობა 
