აგერ ვიპოვე, ლაშა ბაქრაძეს აქვს სტატიაში
http://burusi.wordpress.com/2010/03/14/lasha-bakradze/ :
აჟიოტაჟი საქართველოში
1945 წლის 14 დეკემბერს თბილისში გაზეთ „კომუნისტში“ გამოქვეყნდა „წერილი რედაქციის მიმართ: თურქეთისადმი ჩვენი კანონიერი პრეტენზიების შესახებ“. წერილს ხელს აწერდნენ პროფესორები სიმონ ჯანაშია და ნიკო ბერძენიშვილი.
„განმათავისუფლებელი ომის წარმატებით დამთავრების შემდეგ გამარჯვებული დემოკრატია ირაზმება როგორც მშვიდობიანობისა და უსიშროების დასაყრდენი. ამ ორგანიზაციაში თავისუფლებისმოყვარე ხალხებს სურთ დაიკავონ მათი შესაფერი ადგილი, ისინი ეძიებენ თავიანთ სანუკვარ მისწრაფებათა განხორციელებას.
ქართველმა ხალხმაც, რომელმაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ფაშიზმის განადგურების საქმეში, უფლება მოიპოვა წარადგინოს თავისი კანონიერი მოთხოვნები.
ჩვენ მივმართავთ მსოფლიო საზოგადოებრივ აზრს თურქეთის მიერ წართმეული ჩვენი ძველისძველი მიწა-წყლის შესახებ.
საქმე ეხება არა უმნიშვნელო ტერიტორიულ შევიწროებას, არამედ ჩვენი ხალხის ინდივიდუალობის აკვანს, ჩვენგან მიტაცებულს, დანაშაულს, რომელმაც ორად გაჰკვეთა ცოცხალი ეროვნული სხეული.საქმე ეხება ქართველი ერის საუკუნეობრივი ბრძოლის საგანს – ჩვენი ძველისძველი მიწა-წყლის დაბრუნებას,“ – იწყებოდა წერილი, რომელსაც გაზეთის გვერდის ხუთი მეექვსედი ეჭირა. წერილის ბოლოს დაკონკრეტებული იყო „ჩვენი“ მოთხოვნები: „ქართველ ხალხს უნდა დაუბრუნდეს თავისი მიწა-წყალი, რომელზეც არასოდეს უთქვამს უარი და ვერც იტყვის. ჩვენ მხედველობაში გვაქვს არტაანის (არდაგანის), ართვინის, ოლთისის, თორთუმის, ისპირის, ბაიბურთის, გიუმუშხანეს რაიონები და აღმოსავლეთი ლაზისტანი, ტრაბზონისა და გირესუნის რაიონების ჩათვლით, ე.ი. საქართველოსათვის წართმეული ტერიტორიების მხოლოდ ნაწილი.“
წერილი რომ უმაღლესი მითითებით დაიწერა, ამას ცხადყოფს ისიც, რომ ის სასწრაფოდ ითარგმნა რუსულად და დაიბეჭდა „პრავდასა“ და „იზვესტიაში“, გადაიცემოდა მოსკოვის რადიოთი.
მსგავსი მოთხოვნები ამავე დროს გამოითქვა საეკლესიო კრებაზე ეჩმიაძინში და ამერიკაში ერთ-ერთ პროსაბჭოთა სომხური კომიტეტის მიერ. საქართველოში გაზეთი „კომუნისტი“ და „ზარია ვოსტოკა“ პერიოდულად ბეჭდავდა მსგავს წერილებს. წერილებს წერდნენ კათალიკოს-პატრიარქი კალისტრატე, არნოლდ ჩიქობავა, ექვთიმე თაყაიშვილი და სხვები. ხალხის ხმა – ვინმე ნიჟარაძე, ნოღაიდელი, სტამბოლაშვილი – მოითხოვდა: „თურქეთის მიერ დამონებული ჩვენი დედებისა და ძმების გათავისუფლებას“. გაზეთის საერთაშორისო მიმოხილვებში და ისტორიულ სტატიებში კი თურქეთის მტრული სახე უფრო და უფრო ნათლად იკვეთებოდა.
ქართული საზოგადოება ეიფორიამ მოიცვა. დღე-დღეზე ელოდნენ ტერიტორიების შემოერთებას. ახალი ომის თუ არა, მშვიდობიანი ტერიტორიული ცვლილებების მოლოდინში ცკ-მაც თადარიგი დაიჭირა. ჯერ არ შემოერთებული ტერიტორიებისათვის მოიძებნენ რაიკომის მდივნებიც. ასე, მაგალითად, როგორც შემდგომში თვითონ იგონებდა, მაშინ აფხაზეთის ოლქკომის ინსტრუქტორი გ. მ. თბილისში გამოიძახეს და ერთერთი რაიკომის მდივნად დანიშნეს. 60-იან წლებში მერკვილაძე, რომელიც უშედეგოდ ელოდა ტრაპიზონის რაიკომის მდივნის სავარძელში ჩაჯდომას, სხვადასხვა თანამდებობების გამოცვლის შემდეგ ჟურნალ „კრიტიკის“ რედაქტორი იყო და დიდი ხალისით იხსენებდა „რაიკომის მდივნობის“ პერიოდს. ასე რომ, გრ. აბაშიძის „პროგრამულ“ ლექსს „ოცნებას ტრაპიზონის ოლქკომზე“ სრულიად რეალური საფუძველი ჰქონდა:
„რეკავს თბილისი
და პირდაპირი
ხაზით მდივანი უსმენს ჩარკვიანს“
1946 წლის შუისკენ „პატრიოტული“ პროპაგანდა გაზეთებში შენელდა და მალე შეწყდა, მაგრამ მხატვრულ შემოქმედებაში ქართული ინტელიგენცია ოცნებასა და დარდს სტალინის სიკვდილამდე განაგრძობდა:
„ტაო, ტაო, ჩემო ტაო,
ქართლ-კახეთის ღვიძლო დაო!
…..
შენი ხანძთა, შენი ტბეთი,
როდის აღსდგეს იავარო,
როდის იქნეს შენი ბედი
ჩვენ სადროშოს მიაბარო!“
(გრ. აბაშიძე „ტაო“, გრ.აბაშიძის წიგნიდან „სამხრეთ საზღვარზე“, გამომცემლობა „კომუნისტი“, თბილისი 1949)
1953 წლის შემდეგ გამოცემაში პოლიტიკური სიტუაციის შეცვლის გამო გრიგოლ აბაშიძის „ჩვენი სადროშო“ გაუგებარ და აბსურდულ „შენს სადროშოდ“ გადაუკეთებია.
1949 წელს რუსთაველის თეატრში დიდი წარმატებით იდგმებოდა ილო მოსაშვილის „ჩაძირული ქვები“, რომელსაც 1951 წელს, გრიგოლ აბაშიძის ლექსების ციკლებთან „ლენინი სამგორში“ და „სამხრეთ საზღვარზე“ ერთად 1950 წ. სსრკ სახელმწიფო პრემიაც კი მიენიჭა. მაგრამ ამ დროისათვის უკვე ცხადი იყო, რომ ქართული ოცნება საბჭოთა შტიკებით შემოერთებულ ტაოზე და ტრაპიზონის ქართველ ოლქკომზე ოცნებად დარჩა.
შედეგები
1951 წელს თურქეთი ნატოს წევრი გახდა. ამით დასრულდა თურქეთის გადასვლა დასავლეთის პოლიტიკურ და სამხედრო გავლენის სფეროში.
თურქეთი მარტო აღარ იყო საბჭოთა კავშირის პირისპირ, როგორც 1945 წელს. საბჭოთა კავშირი კი, რომელიც იძულებული გახდა ირანის აზერბაიჯანიდან გამოსულიყო, მაჰაბადის ქურთული რესპუბლიკა მიეტოვებინა და იუგოსლავიასთან განხეთქილების გამო ბალკანეთის ნახევარკუნძულზეც დაკარგა გავლების სფეროს ნაწილი, თავს ისე ძლიერად აღარ გრძნობდა, რომ თურქეთზე სერიოზული ზეწოლა მოეხდინა.
საბჭოთა საპროტესტო ნოტები 1951 წელს თურქეთის ნატოში შესვლის წინააღმდეგ უკვე ფორმალურ სახეს ატარებდა.
მიუხედავად ამისა, სტალინის სიკვდილამდე საბჭოთა კავშირს აღარ უცდია თურქეთთან გაფუჭებული ურთიერთობის გამოსწორება. სტალინის სიკვდილის შემდეგ, უკვე 1953 წლის 30 მაისს საბჭოთა ნოტაში თურქეთის მიმართ ნათქვამი იყო, რომ „ამ რამდენიმე წლის წინათ 1925 წლის ხელშეკრულების ვადის გასვლასთან დაკავშირებით ორივე ქვეყნის წარმომადგენლებს შორის ოფიციალური საუბრებისას წამოიჭრა ურთიერთობების რეგულირების საკითხი. ამ საუბრებში წამოჭრილ იქნა ზოგიერთი ტერიტორიული მოთხოვნები თურქეთის მიმართ სომხეთის სსრ-სა და საქართველოს სსრ-ს მიერ, ასევე სრუტეების უსაფრთხოების პრობლემა. … კეთილმეზობლური ურთიერთობების შენარჩუნების მიზნით და მშვიდობის და უშიშროების გაძლიერების ინტერესებიდან გამომდინარე სომხეთისა და საქართველოს მთავრობები მზადყოფნას აცხადებენ, თურქეთის მიმართ ტერიტორიულ პრეტენზიებზე უარი თქვან … საბჭოთა მთავრობა აცხადებს, რომ საბჭოთა კავშირს არა აქვს არანაირი ტერიტორიული პრეტენზია თურქეთის მიმართ.“ (თითქოს სომხეთსა და საქართველოს დამოუკიდებელად რაიმე პრეტენზია შეიძლება ქონოდათ.)
თურქეთი საბჭოთა კავშირს არსებობის ბოლო წლებამდე მაინც ეჭვით უყურებდა და საბჭოთა კავშირ – თურქეთის ურთიერთობები, გაუმჯობესების მიუხედავად, საკმაოდ ცივი დარჩა. ომის შემდეგ ეთნიკურად ქართული მოსახლეობის გადასახლებას თურქეთის სხვა რეგიონებში მთავრობა უფრო უწყობდა ხელს და უფრო გამიზნულ ასიმილაციურ პოლიტიკას მიჰყო ხელი. საზღვარი კი ორივე მხრიდან „ნა ზამკე“ დარჩა, სანამ პერესტროიკის სიომ არ დაჰბერა.
ვინ იყვნენ ხათები ? აფსუები ატირაჟებენ მათ აფსუაადიღურობას, და ეპოტინებიან დას. საქართველოს, თურქეთსაც კი
