dylan
Super Crazy Member ++
ჯგუფი: Members
წერილები: 21033
წევრი No.: 86401
რეგისტრ.: 11-March 09
|
#61479405 · 15 Aug 2024, 23:37 · · პროფილი · პირადი მიმოწერა · ჩატი
ბარდები და ნაფოტები ბარდები ძირითადად შუა საუკუნეების გალურ-შოტლანდიურ-ბრიტანულ მოვლენას წარმოადგენდნენ. ისინი იყვნენ მოხეტიალე პოეტები, რომლებიც სხვა და სხვა მუსიკალური ინსრუმენტების თანხლებით (ზოგჯერ ინსტრუმენტების გარეშე) სიმღერით გადმოსცემდნენ თავიანთ პოეზიას და აზრებს. მათი პოზიის საგანი ძირითადად ეპოსი და ამა თუ იმ კლანთა თუ გმირების საქმეთა გადმოცემა იყო. მათ ხშირად მეფეები და დიდგვაროვნებიც სწყალობდნენ და ზრუნვით ჰყავდათ თავიანთ კარზე. უცნაური და კარგი ტრადიცია იყო ხუმარების (მასხარების) „ინსტიტუტი“ მეფეთა კარზე. ხუმარები ასრულებდნენ ძალზე პოზიტიურ როლს მეფეთა ცხოვრებაში. ისინი მეფეებს ხუმრობით თუ მასხრობით აჩვენებდნენ თავიანთ (მეფეთა) ნაკლებს, გვარდიდან ანახვებდნენ მათ სახეს, რასაც რა თქმა უნდა ვერ გაბედავდნენ სამეფო კარზე მყოფი, მეტწილად სიმდიდრის და ფუფუნების მოყვარული ცბიერი და ფარისეველი ნაზირ-ვეზირები. შეიძლება ითქვას, რომ რაღაც მომენტით ბარდები და ხუმარები მსგავს ფენომენს წარმოადგენდნენ. (ჩვენს დროში ხუმარების მსგავს ფენომენი პაროდისტები არიან, ოღონდ ნაკლები ეფექტურობით ვიდრე ხუმარები) ძირითადად კი ბარდები მოხეტიალე მუსიკოს-პოეტები იყვნენ. შეიძლება ასევე მათი მენესტრელებად მოხსენიება. რამდენადაც მე ვიცი, ისტორიული წყაროები ბარდების შესახებ შუა საუკუნეებზე უკან არ გვაწვდიან ინფორმაციებს, მაგრამ თუ მშრალ ისტორიულ წყაროებს ინტუიციით გავცდებით, აუცილებლად ვიგრძნობთ, რომ ბარდები ადამიანის ცნობიერ არსებად ჩამოყალიბებისთანავე რაღაც ფორმით უნდა არსებულიყვნენ. მე პირადად, როდესაც ბიბლიას, განსაკუთრებით ძველ აღთქმას ვიაზრებ, (კი არ ვკითხულობ, არამედ ვცდილობ თვალდახუჭულმა ის დროითი სივრცე გავიაზრო და ვიგრძნო, რასაც ბიბლიური ისტორიები აცოცხლებენ ჩვენში ) სადღაც შორს, ჩემსავე შინაგანში ვხედავ ბიბლიური ხანის და ყოფის ჟრიამულს, უამრავ, კოლექტიურ ყოფის ერთგაროვნებაში არეულ ერთგვაროვან სახეებს და ამავე დროს მრავალ, ძველი, ინსტინქტური ნათელხილვის მქონე ინდივიდუალობებს. როდესაც ამგვარ, მედიტაციასთან ახლო მდგომარეობაში ხარ, მოდის განცდა, რომ იმ დროში ალბათ ყოველ დასახლებაში შესაძლებელი იქნებოდა იმდროინდელ ბარდებს გადაწყდომოდი, რომლებიც მათი, უკვე ატავისტური ნათელმხილველური ხედვის წიაღიდან ალბათ ყველასთვის ასიმღერებდნენ მათ მიერ დანახულ სულიერ განცდებს. ბარდების შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა არ ჰქონდა და არ აქვს მათ აღმსარებლობა-კონფესიურობას, თუმცა კი, კონფესიას ყველგან შეაქვს მისი კორელატი. ბარდები ჩვენ უნდა მოვიაზროთ როგორც ზოგადკაცობრიული ფენომენი - ზეკონფესიური და ზეეროვნული. ჩვენს ქართულ გარემოში და ჩვენს დროშიც შეიძლება მცირედი რამ ნახო, რაც იძლევა იმის დანახვის თუ ბუნდოვნად შეგრძნების საშუალებას, რომ ძველ დროში ბარდები საქართველოშიც უნდა ყოფილიყვნენ. საქართველოს აღმოსავლეთ მთიანეთის ზეპირსიტყვიერება და საერთოდ ფოლკლორი ამ მომენტზე ყველაზე კარგად მიგვანიშნებს. ამჟამად აღნიშნული ხალხური პოეზია არ გადმოიცემა სიმღერის სახით, მაგრამ შემოგვრჩა მსოფლიო დონის ბარდული ნიმუში „ვეფხის და მოყმის“ სახით. ვეფხვის და მოყმის სიმღერით ამბავში კარგად ჩანს, რომ მისი შემქმნელიც, როგორც ეს ბიბლიურ ისტორიებზე და ხანაზე ვთქვით, ინსტინქტური ნათელმხილველი უნდა ყოფილიყო, რომელიც სამყაროში მიმდინარე პროცესებში და მათ შორის სამყაროში მიმდინარე ანტაგონიზმის ორივე მხარეს თავისებურ მონიზმში ხედავს და ხედავს, როგორც ადვაიტა ვედანტისტი იოგი ღვთაებრივს ყველგან და ყველაფერში. თვით გააფთრებული ვეფხვის თვალებშიც - ის ხედავს ღვთაებრივს და ამიტომაც ამბობს გააფთრებულ ვეფხვზე: „თვალნი არისხნა ღთისანი.“ სვანეთშიც არსებობდა ბარდების მსგავსი მოვლენა. ეს იყო სვანური "ჭუნირით" მიცვალებულის ღამისთევა მის დაკრძალვამდე და სვანი „ბარდი“ მთელი ღამის განმავლობაში მიცვალებულს ჭუნირის თანხლებით ასე ვთქვათ, „მიაცილებდა“ სულის სამყაროსკენ. ჩემი ბავშვობის დროს ეს ტრადიცია ჯერაც გრძელდებოდა და მახსოვს, დავით ნიგურიანის ჭუნირით თანხლებით გასიმღერებული ეპიკური ისტორიები, რომელიც მიცვალებულს სიმღერით მოუთხრობდა უკვე გარდასულთა შესახებ. ამ თავისი „ჩამოთვლით“ (ლიშულდანი), ჩამომთვლელი, როგორც ტიბეტელი ბერი, „მიცვალებულთა წიგნის“ დახმარებით, თითქოს გზას უჩვენებდა მიცვალებულს იმქვეყნიურ ცხოვრებისაკენ. ეს ღამისთევა და „ჩამოთვლა“ გრძელდებოდა მიცვალებულის დაკრძალვამდე მთელი ღამეების განმავლობაში. ჩვენს დროში ადამიანმა სრულებით დაკარგა კავშირი სულიერ სამყაროსთან და ახლა ეს მოვლენა აბსურდად მოეჩვენება განსწავლულ პროფესორს, მეცნიერს თუ ვითომ თანამედროვეობით გაამაყებულ ჩვენს თანამედროვეს. თბილისში, ვარკეთილის დასახლებაში, ბრმა აზერბაიჯანელს დაატარებდნენ წლების წინ ალბათ მისი ნათესავი ქალი და ბავშვი კორპუსებს შორის. ბრმა აზერი მღეროდა თავის ენაზე. მე აზერთა ენა არ ვიცი, მაგრამ ეს იყო სულისშემძრავი გოდება და ამის განცდა შესაძლებელი იყო ენის არცოდნის შემთხვევაშიც გაფაქიზებული სმენის მიყურადებით... ის ალბათ ყვებოდა წუთისოფლის და ამქვეყნიური ტვირთის სიმძიმესა და ამქვეყნიური ყოფის სევდაზე. მე ვუსმენდი მას და ვგრძნობდი, რომ ეს პიროვნება და მისი ამოძახილი სწორედ ძველი ბარდული ფენომენის შემორჩენილი ნიმუში იყო. მე თითქოს ვისმენდი რემინსცენციებს თუ ალუზიებს „იერემიას გოდებაზე.“ ამ აზერის სმენისას, ინტენსიურად მოდიოდა ძველი აღთქმის დროინდელი, წინასწარმეტყველთა ხანის სევდა, - სევდა, რომელიც რომელიც გამსჭვალული იყო წინასწარმეტყველთა მძაფრი განცდით, რომ ადამიანი უკვე შორს იმყოფებოდა (თვით მათ დროშიც კი) სულის საყაროსთან და ეს შორს ყოფნა და ასევე იმის ხედვა, რომ ადამიანთა მცირე ნაწილში ჯერაც შემორჩენილი ნათელხილვა მალე სულაც შეწყდებოდა და ადამიანი დარჩებოდა სულის განცდის გარეშე მატერიალისტურ გამოფიტულობაში, - მტანჯველ ნოსტალგიას აღძრავდა მათში. სულიერებისგან უკვე გამომშრალი ადამიანები ამ აზერს, ზოგი საბედნიეროდ ჯერაც შემორჩენილი თანაგრძნობით, ზოგიც ჩვევის გამო ჩუქნიდა მცირედს. მაგრამ მეტწილად აივნებიდან ისმოდა ბრაზმორეულ ადამიანთა ყვირილი. ისინი უყვიროდნენ მას, რომ შეეწყვიტა მისი მომაბეზრებელი ამოძახილი და ეცლია მათთვის ესმინათ - „ასეთია ქურდი კაცის ბედი.“ მე-20 საუკუნის დასაწყისისთვის ბარდების ეპოქამ თითქმის მიგვატოვა და მისი კვლავარსებობა რაღაც ახალი ფორმით ასე თუ ისე გაგრძელდა ჩვენი, მატერიალისტურ ეპოქის სულით გამსჭვალულ დამღით. ეს ახალი ფორმა პოპ-მუსიკის წიაღში წამოყოფს თავს იშვიათ გამონაკლისებში და ჩვენ მეტწილად ვერც ვამჩნევთ, რომ ეს არის ბარდული ფენომენის კვლავაღმოცენება შეუმჩნევლად და შეპარვით. ასე „შემოგვეპრნენ“ ბობ დილანი და ვისოცკი - ჩვენი ეპოქის უდიდესი ბარდები. მუსიკისმცოდნეთა მცირე ნაწილმა გააცნობიერა, რომ ისინი არიან ბარდები, მაგრამ მათი ბარდობა, ისევე, როგორც თვით ბარდის ფენომენი, ჯერაც შეუცნობელი და უცხო რამ არის მასისათვის. ბარდები პოპულარულები ვერ ხდებიან და მთავარი მიზეზი, როგორც მე ვაკვირდები, არის ის, რომ მათ შემოქმედებაში მთავარი მუსიკასთან და ვოკალთან ერთად არის სიღრმისეული აზრი. ეს კი სექსუალობას აძევებს სიმღერიდან და ამიტომაც ქარაფშუტა ახალგაზრდები და დიდებიც, სექსუალობის გარეშე ამ სამ კომპონენტს ვერ უსმენენ. ახალმა დრომ ისე იმუშავა, რომ მუსიკაში მთავარი დატვირთვა გადაიტანა სექსუალობაზე და უაზრო აღტკინებაზე. ამის თვალსაჩინო მაგალითი ყო მაგალითად ჯგუფი „ბონიემი,“ რომლის მუსიკა სრულებით სექსუალობით იყო გამსჭვალული და თვით მათი როკვა სცენაზე, თუ რამდენადმე ირონიული თვალით შევხედავთ, სხვა არაფერია, თუ არა სექსუალურ რიტმს აყოლილი გენიტალიების თახთახი. მე-20 საუკუნის ბოლოს „ძველი და კარგი“ მელოდიურობაც ქრება პოპ-მუსიკიდან და ახლა შემოვარდა რეპი. რეპი, თუ კარგად მივაყურადებთ, ეს არის ერთ საბაზისო ტონალობაზე აცმული, ვითომ მრავალფეროვანი „მუსიკალური“ მოვლენა. ყველანი რეპავენ! მათ ჰგონიათ, (რეპერებს), რომ ისინი განსხვავდებიან ერთმანეთისგან თავიანთი „ორიგინალობით“ და ეს მათი „განსხვავებულობა“ რომ გამოავლინონ, ისინი ცოხნიან და რეპავენ (ან ღეჭავენ) სინამდვილეში ერთი იგივეს, თითქოს სხვადასხვა თემატიკის ვიდეოკლიპებით. მათი ვიდეოც ერთი და იგივეს ცოხნაა და მათი აუდიოც სინამდვილეში. ჩვენ ვთქვით, რომ დილანი და ვისოცკი არიან მე-20 საუკუნის უდიდესი ბარდები და ეს ასეა. მათ გარდა კიდევ იყვნენ და არიან ბარდები მაგრამ არა მათი დონის. ლეონარდ ქოენი, ჯონი ქეში... ძალზე ნიჭიერი ცოი ძალზე ახალგაზრდა წავიდა და ვერ მოსაწრო მოსასწრები, თუმცა კი დატოვა მისი ასაკისთვის საკმარისი. როზენბაუმიც ბარდი იყო თავისი არსით, რომელმაც ბევრი სცადა, მაგრამ „რაღაცა“ ვერ ეყო და მის მრავალ ცდაში ათიოდე შედევრიღა დატოვა, როგორც ბარდული ნიმუში. ჩვენთან კი, - საქართველოში, ირაკლი ჩარკვიანი მიუახლოვდა ბარდის დონეს. მასაც ვერ ეყო დრო მეტისათვის. პანჩოსთან არის ბარდობის ელემენტები. პანჩოს აშკარად ეტყობა დიდი შინაგანი ჭიდილი და ზოგჯერ ის ახერხებს კარგ სიმაღლეზე ასვლას. ჩემი აზრით მას ვერ ჰყოფნის განათლებულობის დიაპაზონი. ძველი ბარდებისგან განსვავებით ახალი დროის ბარდებს აუცილებლად სჭირდებათ განათლებულობა და წიგნიერება. ის, რაც ძველ ბარდს „ზემოდან“ ეძლეოდა, არ საჭიროებდა განათლებას, რადგან, ის რაც „ზემოდან“ მოდის, უკვე განათლებული და განათებულია ზემოდან, სადაც ყველაფერს მსჭვალავს სულიერი ნათელი. ჩვენს მატერიალისტურ ეპოქაში კი ზემოდან სუსტადღა აღწევს ზენა სამყაროსეული ცრიატი და ამიტომ საჭიროა ინდივიდუალობის ძლიერი შინაგანი შრომა, რათა თავისი თავი გახადოს იმის მიმღები, რასათანაც კავშირები დაწყვეტილია. მან უნდა შეძლოს და გაახილოს თავის თავში „ახალი ორგანო,“ რომლითაც შეძლებს კვლავდაკავშირებას იმასთან, რასთანაც დამწყდარია დამაკავშირებელი ძაფები. ზემოთ ნათქვამს უნდა დავუმატოთ, რომ ჩვენს დროში, როდესაც ბარდების ეპოქა აღარ არის ინტენსიური და მხოლოდ თითზე ჩამოსათვლელი ინდივიდუალობებიღა ახერხებენ ბარდის დონეზე ასვლას, ხანდახან, გაფანტულად, მაინც გვხვდება ისეთი სიმღერა და მუსიკა, რაც თითქმის ბარდების დონეს უტოლდება. მაგალითად ქართულ გარემოში ზოგჯერ გამოანათებენ ისეთი სიმღერები, რომლებიც დიდ ხანს ძლებენ ჩვენს მეხსიერებაში მათი შინაარსობრივი თუ მელოდიური ღირებულებით. მახსენდება მაგალითად სიმღერები: „ბინდისფერია სოფელი,“ „ნეტავ სად მიდიან სიყრმის მეგობრები,“ „კართან მოდგა შემოდგომა...“ საიდან მოდის ასეთი სიმღერა, ასეთი მელოდიურობა, ასეთი აზრია ამ მელოდიასა და სიმღერაში? ამაზე ფიქრისას, მე პირადად მაქვს შეგრძნება, რომ ასეთი დონის სიმღერები თითქოს წარმოადგენენ, პლატონის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „იდეათა სამაროდან - მუსიკის იდეის“ ჩამონათალ და და ჩვენს დონემდე ჩამოცენილ „ნაფოტებს.“ რომლებიც თითქოს, როგორც „მადლი,“ ისე დაეცემა ხოლმე ამა თუ იმ „შემთხვევით“ მუსიკოსს და რომელიც მერე ამ მადლს ჩვენზეც გადმოღვრის. მაგრამ „მადლით მიღებული“ მადლით კი მიიღო მადლმოსილმა და და გადმოღარა ჩვენთვის, მაგრამ მადლი ისეთი რამ არის, როგორც „ჯეკპოტი,“ რომელსაც ვიღაცა ერთხელ კი მოხსნის მადლით თუ „შემთხვევით,“ მაგრამ შემდეგ კი თითქმის აბსოლუტურად შეუძლებელია, მანვე მოიგოს შემდეგი ჯეკპოტი. ამდენად, ძველად არსებობდნენ მრავალი ბარდები; ახლა არსებობენ მცირედნი და არსებობს ციდან ჩამოცვენილი ბარდული ნაფოტები...
--------------------
ღმერთო, დაიფარე ჩვენი ქვეყანა ღვთისმსახურებისაგან!... ... ღარიბ მამაოს ვერ მაშოვნინებთ? ... ვინც ნაცების გაკეთებულ კარგ საქმეებს ვერ ხედავს, - ის არის ბრმა. ვისაც ნაცების დაწიოკებულთა გოდების ხმა არ ესმის, - ის არის ყრუ.
|