ავტობიოგრაფია ფრანგულად
http://arili2.blogspot.com/2008/09/blog-post_09.html * * *
ინტერვიუ ირმა ტაველიძესთანგიორგი კილაძე: ირმა, შენი ლიტერატურული და არამხოლოდ ლიტერატურული CV.
ირმა ტაველიძე: დავიბადე გორში. 16 წლიდან ვცხოვრობ თბილისში. წერა 1998 წლის ზაფხულში დავიწყე: ძალიან ცუდად ვიყავი, სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარზე. წერა თერაპია იყო. როგორც ჩანს, ინტუიციით მივხვდი, რომ წერის დასაწყებად იდეალურ მდგომარეობაში აღმოვჩნდი. იმავე წლის სექტემბერში ფრანგულის სწავლა დავიწყე. ესეც თერაპია იყო. დანარჩენს სხვა დროს მოვყვები _ ლიტერატურულ ტექსტებში.
გიორგი კილაძე: მწერალი თეონა დოლენჯაშვილი მოთხრობის დასაწყისს _ პირველ წინადადებას, პირველ აბზაცს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს, თქვენ?
ირმა ტაველიძე: ლიტერატურულ ტექსტში ჩემთვის ყველა წინადადება, ყველა აბზაცი თანაბრად მნიშვნელოვანია.
გიორგი კილაძე: რას ფიქრობს, ზოგადად, თანამედროვე ქართულ პროზაზე ირმა ტაველიძე?
რაზე წერენ ქართველი პროზაიკოსები დღეს? ვის ახალ ნაწარმოებს ელოდებით ყველაზე მეტად და რატომ?
ირმა ტაველიძე: მოკლედ და გულწრფელად გიპასუხებ: თანამედროვე ქართული პროზა არ მომწონს. რა თქმა უნდა, მომწონს ცალკეული ტექსტები, მაგრამ ის, რაც დღეს იქმნება, მთლიანობაში, მდარეა. ეს ერთჯერადი მოხმარების ლიტერატურაა. დამნაშავეთა სამყაროს რომანტიკოსები, ალალი გლეხკაცის სვე-ბედი, სიყვარულისა და ჭეშმარიტების მაძიებელი ქალები… არ ვიცი, დღეს კიდევ რაზე წერენ. ჰო, ღმერთს და სიყვარულს ხანდახან კაცებიც ეძებენ ხოლმე. თანამედროვე ქართული პოეზია გაცილებით საინტერესო, ანგარიშგასაწევი ფენომენია და ჩემი აზრით, ნამდვილად ღირს ლელა სამნიაშვილის, ზვიად რატიანის, დიანა ანფიმიადის და კიდევ რამდენიმე კარგი პოეტის ახალი წიგნების ლოდინი.
გიორგი კილაძე: მნიშვნელოვნად გაიზარდა ქალ პროზაიკოსთა რიცხვი. არსებობს თუ არა რაიმე დამახასიათებელი ნიშანი, რომელიც ქართველ ქალ პროზაიკოსებს გამოარჩევს მამაკაცი პროზაიკოსებისგან?
ირმა ტაველიძე: მწერლების ქალებად და კაცებად დაყოფა არასწორია. მე მათ საინტერესო და უინტერესო მწერლებად ვყოფ ხოლმე. ჩემს თვალში, საინტერესო მწერალია ჯულიან ბარნსი, უინტერესოა პოლ კონსტანი. ქართულ ლიტერატურულ სივრცეში საინტერესოდ ვთვლი ზაზა ბურჭულაძეს, ანა კორძაია-სამადაშვილს და კიდევ რამდენიმე ავტორს. უინტერესოების ჩამოთვლით თავს არ შეგაწყენთ.
გიორგი კილაძე: მწერალმა მაკა მიქელაძემ ჩემთან ინტერვიუში ბრძანა: “ქალების პროზა უფრო ინტუიტურია, ხშირად მამაკაცურზე თამამიც. თითქმის ყველა აკრძალული თემა პირველად ქალებმა წამოწიეს… ვერ მიაჩუმათეს.” ეთანხმებით?
ირმა ტაველიძე: არა. მე მარკიზ დე სადის მკითხველი ვარ.
გიორგი კილაძე: რომელია შენი საუკეთესო ნაწარმოები? აქვე გკითხავ: რატომ არ შეიტანე პირველ კრებულში “ამაღამ ამელი ნოტომის ქუდით მოვალ”? ყოველთვის ასეთი თვითკრიტიკული ხარ?
ირმა ტაველიძე: ახლა ყველაზე მეტად ”გორის ციხე” მომწონს. ასე მემართება ხოლმე: ბოლო მოთხრობა ყველაზე სერიოზული, ექსპრესიული ნამუშევარი მგონია. “ამაღამ ამელი ნოტომის ქუდით მოვალ” ექსპერიმენტული ტექსტი იყო, ექსპერიმენტი კი, საერთოდ, ხან გამოდის, ხან არა. ამ შემთხვევაში, არაფერიც არ გამოვიდა, რაც ტრაგიკული ამბავი სულაც არ გახლავთ. ძალიან ცუდი ტექსტია _ ყველა ნიშანი ამაზე მეტყველებს. 2007 წელს გამოცემულ წიგნში 16 მოთხრობაა შესული. მისი შედგენისას დაახლოებით ამდენივე გადავდე გვერდით და ეს ბუნებრივია: რა დააშავა მკითხველმა? რატომ უნდა წაიკითხოს ჩემი ყველა სავარჯიშო? არა მგონია, ძალიან თვითკრიტიკული ვიყო. უბრალოდ, კარგი მკითხველი ვარ.
გიორგი კილაძე: დღეს ბევრს საუბრობენ ქართული სალიტერატურო ენის პრობლემებზე. ლიტერატურულ ნაწარმოებებში გაჩნდა ჟარგონიც… ”ჟარგონი ენისთვის ერთგვარი შემოლაწუნებასავითაა…” – ბრძანა მწერალმა ბესო ხვედელიძემ. თქვენთვის რა არის ის?
ირმა ტაველიძე: მე არ მიყვარს ჟარგონი და როგორც შემიძლია, მას თავს ვარიდებ. ჟარგონის სიჭარბე ლიტერატურის პრობლემა არ არის _ ეს იმ მწერლების პრობლემაა, რომლებიც თავს ყველაზე კარგად ასეთ ენობრივ გარემოში გრძნობენ. თუმცა, ზოგ შემთხვევაში, მისი გამოყენება გარდაუვალია.
გიორგი კილაძე: საუბარი კრიტიკის თემით განვაგრძოთ. კრიტიკოსს ლიტერატურულ ცხოვრებაში სიმძაფრე შემოაქვს. რამდენად იგრძნობა დღეს ეს სიმძაფრე? თუ ჰყავს თანამედროვე ლიტერატურას კრიტიკოსები, შემფასებლები? ვინ გაგაკრიტიკათ და რატომ?
ირმა ტაველიძე: კრიტიკა ჰაერივით აუცილებელია, ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის. საბედნიეროდ, კრიტიკოსები არასდროს მაკლდა _ ამ ფუნქციას ჩემი მეგობრები წარმატებით ითავსებენ. რამდენიმე წლის წინ ძალიან საინტერესო წერილი დაწერა დათო ჩიხლაძემ. ბევრ რამეზე დამაფიქრა, მათ შორის ენისადმი დამოკიდებულებაზეც. ამ დონის კრიტიკაა საჭირო, კრიტიკოსები ასეთი გამოცდილებით.
გიორგი კილაძე: რას ფიქრობთ ლიტერატურულ კონკურსებზე? რამდენად ობიექტურად იმართება ისინი საქართველოში? ძნელია, ჟიურის წევრი ობიექტური იყოს?
ირმა ტაველიძე: ლიტერატურულ კონკურსებს, აგრეთვე პრემიებს, სერიოზულად არასდროს აღვიქვამდი. აქ, ერთი მხრივ, დიდ როლს თამაშობს შემთხვევითობა, მეორე მხრივ კი, სხვადასხვა ფაქტორი: ჟიურის წევრების ასაკით დაწყებული მათი ლიტერატურული გამოცდილებით დამთავრებული. ყველა ქვეყანაში ასეა: არჩევანი ყოველთვის სუბიექტურია. 1998 წელს გონკურის პრემია არ მისცეს მიშელ უელბეკს რომანისთვის ”ელემენტარული ნაწილაკები” და გამოარჩიეს საკმაოდ სუსტი წიგნი _ პოლ კონსტანის ”გულახდილი საუბრები”. სამაგიეროდ, წელს ”დანაშაული გამოისყიდეს” და უელბეკი დააჯილდოვეს, თუმცა, ჩემი აზრით, უღიმღამო, კომერციულ წარმატებაზე გათვლილი რომანი ”რუკა და ტერიტორია” ამას არ იმსახურებდა. გეცნობათ სიტუაცია?
გიორგი კილაძე: ირმა, მოდით, ამ კითხვის პასუხი სამომავლოდ გადავდოთ… ახლა კი შემდეგი კითხვა: ”პოპულარობა ადრე რაღაც სახადი მეგონა. თუკი უკვალოდ და უშრამოდ მოიხდიდი, ხომ კარგი, თუ არადა, მთელი ცხოვრება ივლიდი მისი “ყვავილით”. ახლა ამაზე ცოტა მეცინება, რადგან პოპულარობაც ჩვენთან სნობიზმის დიდი “ასპარეზია,” – მითხრა ინტერვიუში მწერალმა ნინო სადღობელაშვილმა. თქვენ რას მეტყოდით? როგორ ფიქრობთ, პოპულარობა მოდის თუ მოჰყავთ?
ირმა ტაველიძე: ყურადღების ცენტრში ყოფნა ჩემთვის დისკომფორტის წყაროა. სიტყვა ”პოპულარობაც” კი მაღიზიანებს. ისეთი განცდა მაქვს, რომ ამ დროს ვიღაცები შენს სივრცეში თავხედურად იჭრებიან და მთავარს გართმევენ: თავისუფლებას. თუმცა, ზოგ შემთხვევაში, ესეც იმ მოვლენათა რიგს მიეკუთვნება, რაც გარდაუვალია _ ისევე, როგორც სიბერე, სიკვდილი. ვერაფერს გახდები.
გიორგი კილაძე: ირმა, თარგმანზე ვისაუბროთ. ინგლისური და ფრანგული ენებიდან თარგმნით. თქვენი ნაწარმოებების თარგმნაზე თუ გიფიქრიათ? მოდი, აქვე გკითხავთ: მოგწონთ იმ ნაწარმოებების ხარისხი, რომლებიც ქართულად ითარგმნება? მათი გავლენა თუ იგრძნობა ქართულ ლიტერატურაში? თქვენს ნაწარმოებებში?
ირმა ტაველიძე: არა, საკუთარი ტექსტების თარგმნას არ ვაპირებ. თუ ვინმე მათ ღირებულად ჩათვლის, მთარგმნელსაც მოძებნის. ქართულად ნათარგმნი წიგნებისა თუ ცალკეული ნაწარმოებების ხარისხით თითქმის ყოველთვის უკმაყოფილო ვარ. ძალიან ბევრი ისე ცუდად არის ნათარგმნი, პირდაპირ გული გაგისკდება. საბედნიეროდ, გამონაკლისებიც გვხვდება, მაგალითად, ქეთი ქანთარიას ნათარგმნი პოლ ოსტერის ”ნიუ-იორკული ტრილოგია”. ვერ ვიტყვი, რომ თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე თარგმანები რაიმე სახის ზეგავლენას ახდენს (არც იმდენად ბევრი ანგარიშგასაწევი ავტორი ითარგმნება და არც იმდენად ბევრი მწერალი კითხულობს ახალ წიგნებს). ჩემს მოთხრობებს რაც შეეხება, არ ვიცი… ალბათ კი, მათზე ზეგავლენას ახდენს ნათარგმნი ლიტერატურა,ოღონდ არაპირდაპირი გზით. თითოეული მწერალი, რომელსაც ვთარგმნი, ჩემში თავის კვალს ტოვებს, მცვლის.
გიორგი კილაძე: ბოლო თარგმანზე გვესაუბრეთ _ უელბეკის რომანზე. რატომ გახდა უელბეკი თქვენი? კიდევ ვინ არის “თქვენი”? გაქვთ ისეთი თარგმანი, რომელიც ”არ გამოგივიდათ”?
ირმა ტაველიძე: როდესაც გიყვარს, ძნელია იმის თქმა, თუ რატომ გიყვარს. მიშელ უელბეკი ერთი წაკითხვით შემიყვარდა. იმ მწერლებს შორის, რომლებიც მიყვარს, არის მარკიზ დე სადი, რომელსაც ოდესმე ვთარგმნი. საერთოდ, ვაპირებ, ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში არაფერი ვთარგმნო (დიდტანიან, სერიოზულ წიგნს ვგულისხმობ). რა თქმა უნდა, მაქვს ისეთი თარგმანებიც, რომლებითაც თავს ვერ მოვიწონებ. მახსოვს, როგორ გამაწვალა აპდაიკის სამგვერდიანმა ესემ, რომელსაც ”ლიტერატურისთვის” ვთარგმნიდი. ბევრი ვასწორე, მაგრამ ვერაფერს გავხდი _ ბისკვიტივით ”ჩავარდა”.
გიორგი კილაძე: და ბოლოს: რას ეკითხებით ყველაზე ხშირად საკუთარ თავს და პასუხი ჯერჯერობით არ იცით? აქვე, კითხვა რომლის პასუხი ზუსტად იცით?
ირმა ტაველიძე: პირველი შეკითხვა დაახლოებით ასე ჟღერს: ”От замкнутых я, что ли, пьян дверей?” ეს მანდელშტამია, რომელიც დიდი ხნის წინ აღმოვაჩინე. მეორე კი, აბა, რა შეკითხვაა, თუ მისი პასუხი უკვე იცი? უფრო სწორად, საკუთარ თავს ისეთ რამეს რატომ ჰკითხავ, რაც სადღაც, შიგნით, განსაზღვრული და გადაწყვეტილია? და მაინც, მე ზუსტად ვიცი, რომ 1998 წლის ზაფხულში სწორი ნაბიჯი გადავდგი.
ირმა ტაველიძე
