gogitam, აგერ მთლიანი სტატიაც - ამათი "წარმოებული მსოფლიო დონის წამლები" არ გაიშვას
არასამთავრობო ორგანიზაცია "ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაცია", საქართველოს ფარმაცევტული ბაზრის კვლევის ფარგლებში, საზოგადოებას სთავაზობს ბაზარზე დაკვირვების შუალედური (მეორე ეტაპის) შედეგებს.
კვლევის ამ ეტაპზე ასოციაციამ ყურადღება გაამახვილა ისეთ საკითხებზე როგორიცაა:
წამლის ხარისხის კონტროლი 2009 და 2010 წელს;
ფარმაცევტულ ბაზარზე სტატისტიკური ინფორმაციის სიმწირე;
ფარმაცევტულ ბაზარზე არსებული არაჯანსაღი კონკურენცია;
ქართული ფარამცევტული ბაზრისათვის დამახასიათებელ რამდენიმე გაუგებარი ფაქტი;
მედიკამენტების მწარმოებელი კომპანიების სერტიფიკატები;
იმპორტირებული, მედიკამენტების დასამზადებელი მასალების საეჭვო ხარისხი;
წამლის ხარისხის კონტროლი
გასული წლების მსგავსად, 2009 წელს, საქართველოში კვლავ განხორციელდა მედიკამენტების შერჩევითი კონტროლი. 2009 წელს პროგრამის ფარგლებში გათვალისწინებული ღონისძიებების შედეგად 129 დაწესებულებაში განხორციელდა ფარმაცევტული პროდუქტის შესყიდვა 5 000 ლარის ფარგლებში. შეძენილი იქნა 337 დასახელების სამკურნალო საშუალება.
ხარისხის კონტროლის მიზნით, შპს "წამლის ხარისხის კონტროლის ცენტრს" საანალიზოდ გადაეგზავნა 95 შესყიდული და, ასევე, 47 დასახელების ფარმაცევტული პროდუქტი, რეგისტრაციის პროცესში ხარისხის და სერთიფიკატთან შესაბამისობის დადგენის მიზნით, სერიოზული რისკ-ფაქტორების არსებობის შემთხვევაში. სულ საანალიზოდ გადაიგზავნა 142 დასახელების სამკურნალო საშუალება.
შერჩევითი კონტროლის საფუძველზე ვიზუალურად დადგენილი იქნა, რომ 38 დასახელების ფარმაცევტული პროდუქტის მიმოქცევა ბაზარზე ხორციელდებოდა კანონმდებლობის მოთხოვნების დარღვევით, მათ შორის 3 შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა საქართველოს ბაზარზე დაშვების უფლების არმქონე პროდუქტის მიმოქცევის ფაქტს.
Lლაბორატორიიდან წარმოდგენილი დასკვნების საფუძველზე 3 დასახელების ფარმაცევტული პროდუქტი არ შეესაბამებოდა ნტდ მოთხოვნებს.
2010 წელს სახელმწიფო კონტროლის მიზნით სამკურნალო საშუალებების შესყიდვისთვის გამოყოფილია 7 000 ლარი, ხოლო ლაბორატორიული კონტროლის მიზნით 80 000 ლარი. ჩატარებული ტენდერის საფუძველზე, სააგენტოს, ფარმაცევტული პროდუქტის ლაბორატორიული კვლევის მიზნით, სათანადო ხელშეკრულება გაფორმებული აქვს შპს "ჯეოლაბის" სამკურნალო საშუალებების ანალიზის ლაბორატორიასთან.
თუ გავაანალიზებთ ბოლო 5 წლის მანძილზე მედიკამენტების კვლევის მიმართულებით განხორციელებულ პროცესებს, ნათლად დავინახავთ, რომ ამ მიმართულებით რაიმე სახის გაუმჯობესება არ ხდება. ანუ, თუ სახელმწიფო აღიარებს იმას, რომ ვერ აკონტროლებს ბაზრის ხარისხს ჯეროვნად, მაშინ ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად ყოველწლიურად უნდა იდგმებოდეს ნაბიჯები - იზრდებოდეს ამ ორგანოს დაფინანსება, იზრდებოდეს იმ მედიკამენტების რიცხვი, რომელთა შემოწმებაც მოხდება. სამწუხაროდ, ბოლო 5 წელია "სამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტოს" დაფინანსება და მედიკამენტების სახელმწიფო კონტროლის მიზნით გამოყოფილი თანხების რაოდენობა, ფაქტობრივად, არ შეცვლილა.
2009 წლის 15 ოქტომბერს საქართველოს პარლამენტის გადაწყვეტილებით "წამლისა და ფარმაცევტული საქმიანობის შესახებ" კანონში ცვლილებები შევიდა. ამ ცვლილებების ძირითადი მიზანია, გამარტივდეს ფარმაცევტული პრეპარატების შემოტანისა და გასაღების პროცედურა, რამაც ხელი უნდა შეუწყოს ფარმაცევტულ ბაზარზე კონკურენტუნარიანი გარემოს ჩამოყალიბებას. "აფბა" არ იზიარებს კანონპროექტის ავტორთა და მომხრეთა შეხედულებებს იმასთან დაკავშირებით, რომ აღნიშნული ცვლილება ბაზარზე კონკურენციას გაამძაფრებს (ამ საკითხთან დაკავშირებით დეტალურ ანალიზს მომდევნო ბრიფინგზე შევთავაზებთ საზოგადოებას). დღეისათვის ყურადღებას ვამახვილებთ ახალი ცვლილებებით საქართველოს ფარმაცევტულ ბაზარზე ფალსიფიცირებული მედიკამენტების მოხვედრის ალბათობის ერთი-ორად გაზრდაზე.
ახალი ცვლილებების თანახმად, ნებისმიერ იურიდიულ პირს შეუძლია ახალი პრეპარატის რეგისტრაცია მწარმოებელთან შეთანხმების გარეშე. ეს ყოვლად დაუშვებელია რამდენიმე მიზეზის გამო:
ა) თუ პრეპარატის მომწოდებელს არ ექნება მწარმოებლის თანხმობა ახალი პრეპარატის რეგისტრაციაზე, მაშინ ეს მწარმოებელი არ იქნება პრეპარატის ხარისხზე პასუხისმგებელი.
ბ) თუ ფარმაცევტულმა კომპანიამ რაიმე მიზეზის გამო "უკან გამოიძახა" ჯანმრთელობისთვის საშიში რომელიმე პრეპარატი ან პრეპარატის კონკრეტული პარტია, ეს გამოძახება საქართველოს არ შეეხება, რადგან მწარმოებელს არ ეცოდინება, რომ პრეპარატი საქართველოში შემოვიდა.
ასევე, ახალი ცვლილებები პრეპარატების შემომტანს ათავისუფლებს ვალდებულებისგან, რომ შემოტანილი პრეპარატის შეფუთვა და ანოტაცია იყოს ქართულ ან როგორც ეს "ძველ" კანონში იყო - მოსახლეობისთვის გასაგებ სხვა უცხო ენაზე (იგულისხმებოდა რუსული და ინგლისური ენები). ახალი კანონის მიხედვით, იმ პრეპარატების დასახელება, ხმარების წესი და ანოტაცია, რომლებიც საბერძნეთიდან, დანიიდან ან ესპანეთიდან შემოვა, "მოსახლეობისთვის გაუგებარ" ენებზე შეიძლება იყოს. ამას (უცხო ენების არცოდნას) კი პრეპარატის არასწორი გამოყენება შეიძლება მოჰყვეს.
მწარმოებლის თანხმობის გარეშე საქართველოში ახალი პრეპარატის დაშვების შესაძლებლობა ქმნის მედიკამენტების ფალსიფიკაციის მაღალ რისკს, რადგან შესაძლოა ქვეყანაში შემოვიდეს ამ კომპანიის სახელით დაფასოებული ფალსიფიცირებული წამლები, რომლის წარმომავლობასაც ვერ გავარკვევთ, რადგან იმპორტიორს ექსკლუზიური მწარმოებლის თანხმობის ვალდებულება არ აქვს.
ბაზარზე კომპანიების წილები
საინტერესო ფაქტია, რომ საქართველოს ფარმაცევტულ ბაზარზე, რომელი კომპანია რა წილს ფლობს, ასეთი ინფორმაციის მოპოვება შუეძლებელი აღმოჩნდა. ქვეყანაში ფარმაცევტულ სფეროზე პასუხისმგებელი ერთადერთი ორგანო "სამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტო" და სტატისტიკის დეპარტამენტი ამ სფეროს შესახებ სტატისტიკურ ინფორმაციას არ ფლობენ.
საქართველოს ფარმაცევტული ბაზრის სტატისტიკური მონაცემების სიმწირე და ბაზრის მოცულობის და ცვლილებების შესახებ სრულყოფილი ინფორმაციის არ არსებობა, "აფბას" აზრით, არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შემაფერხებელი ფაქტორი უცხოელი ინვესტორებისთვის, რომლებიც, პოტენციურად, შესაძლებელია, აღნიშნულ სფეროში სახსრების განთავსებით დაინტერესდნენ, რამაც თავისთავად ბაზარზე ჯანსაღი კონკურენციის განვითარება და ფასების შემცირება უნდა გამოიწვიოს. რომ აღარაფერი ვთქვათ ქართველ მოსახლეობაზე, რომელიც არაა ინფორმირებული ბაზრის სტრუქტურასა და სხვა სტატისტიკური მონაცემების შესახებ.
ფარმაცევტულ ბაზარზე არსებული არაჯანსაღი კონკურენცია
საქართველოს ფარმაცევტულ ბაზარზე დაახლოებით 6 500-მდე მედიკამენტი იყიდება. აქედან დაახლოებით 6 000-ის შეძენა ბაზრის 3 მსხვილი კომპანიის ქსელშია შესაძლებელი. აღსანიშნავია, რომ 3 მხვილი კომპანიის ("ავერსი", "პსპ", GPC) ფასები ფაქტობრივად ანალოგიურია. ამ სამი კომპანიის აფთიაქებში არსებულ მედიკამენტებზე ფასებს შორის უმეტესწილად განსხვავება არაა, ან სხვაობა 3 თეთრს არ აღემატება.
ამასთან აღსანიშნავია, რომ ყოველი ცვლილება ფარმაციის სფეროში, მედიკამენტების გაძვირებისა ან გაიაფების შესახებ, ამ 3 მსხვილ კომპანიაში ერთობლივად ხორციელდება, ხოლო ბაზრის სხვა, წვრილი, მოთამაშეები მალევე უბამენ მათ ქმედებებს ფეხს. აქედან გამომდინარე, არსებობს სერიოზული საფუძველი იმისა, რომ ფარმაცევტულ ბაზარზე კარტელური გარიგებების არსებობა დადასტურდეს. საქართველოს ფარმაცევტულ ბაზარზე უკვე წლებია ფასებში ფაქტობრივად კონკურენცია არ არსებობს, რითაც პირველ რიგში ირღვევა მომხმარებლის უფლებები, რომელსაც არჩევანის საშუალება არ აქვს და იძულებულია ბაზრის მსხვილი მოთამაშეების მიერ შემოთავაზებულ ფასებს შეეგუოს.
ქართული ფარმაცევტული ბაზრისთვის დამახასიათებელი რამდენიმე გაუგებარი ფაქტი
საქართველოს ფარმაცევტული ბაზარი და მისი მოთამაშეები საკმაოდ გაუგებარ და აუხსნელ ნაბიჯებს რომ დგამენ, ამაზე "აფბა" ადრეც საუბრობდა. მაგალითად, შეიძლება გავიხსენოთ "ავერსის" მიერ წარმოებული მედიკამენტების სომხეთში უფრო იაფად გაყიდვა. ამჯერად აფბა საზოგადოებას კიდევ ორ ფაქტს გააცნობს.
"ავერსი რაციონალის" მიერ წარმოებული წამლები "პსპ"-ს ქსელში უფრო იაფად იყიდება, ვიდრე თავად "ავერსის" აფთიაქებში. ხშირად ფასში განსხვავება 0,6ლ.-დან 1 ლარამდე აღწევს. გაუგებარია, როგორ ახერხებს "პსპ" კონკურენტი ფირმის საწარმოს მიერ ნაწარმოებ მედიკამენტების უფრო იაფად გაყიდვას, ვიდრე თავად ამ მწარმოებელი ქარხნის მეპატრონე. ჩნდება საფუძვლიანი ეჭვი, რომ "ავერსს" ბევრად იაფად შეუძლია საკუთარი ნაწარმოები წამლების გაყიდვა, მაგრამ ამას უბრალოდ არ აკეთებს. ან "პსპ" ყიდის ამ წამლებს დემპინგურ ფასში, რაც სრულიად წარმოუდგენელი ფაქტია, რადგან იგი ამ ნაბიჯით ფაქტობრივად კონკურენტის წარმოების განვითარებას უწყობს ხელს.
კიდევ ერთი საინტერესო ფაქტი. _ ქართული წარმოების მედიკამენტების, "ჯენერიკების" ფასი მათი ორიგინალების იდენტურია და რამდენიმე შემთხვევაში უფრო ძვირიც კი. მაგ.:
კარდიომაგნილი (Nykomed) 150 მგ, 30 აბიანი შეფუთვა - 4,1ლ. ერთი აბის ფასი - 0,137ლ; არდიოფორსი (ავერსი-ფარმა) 150 მგ, 30 აბიანი შეფუთვა - 4,1ლ. ერთი აბის ფასი - 0,137ლ;
სიოფორი (Berlin-chemi) 850 მგ, 60 აბიანი შეფუთვა - 15,2ლ. ერთი აბის ფასი - 0,25ლ; სიორალი (ავერსი-ფარმა) 850 მგ, 20 აბიანი შეფუთვა - 5,4ლ. ერთი აბის ფასი - 0,27ლ;
პალვაქსი (Sanofy-aventis) 750 მგ, 14 აბიანი შეფუთვა - 74ლ. ერთი აბის ფასი - 5,3ლ; სტაზექსი (GMP) 750 მგ, 10 აბიანი შეფუთვა - 53ლ. ერთი აბის ფასი - 5,3ლ;
აქ საინტერესოა ერთი ფაქტი, რომ ჩვეულებისამებ "ჯენერიკები" იშვიათად არიან იგივე ეფექტურობის, როგორც ორიგინალი მედიკამენტები. ამასთან ერთი ორიგინალი მედიკამენტის შექმნას დაახლოებით 1,7 მლრდ. დოლარი სჭირდება, ხოლო "ჯენერიკის" შექმნაზე არანაირი კვლევისა და სერთიფიკატების აღება საჭირო აღარაა. საქართველოში ორიგინალი მედიკამენტების იმპორტირება ხდება, რადგან აქ ნაწარმოები წამალი ყველა "ჯენერიკია", შესაბამისად, იმპორტირებული წამლის დანახარჯები გაცილებით მეტი უნდა იყოს, ვიდრე ადგილზე ნაწარმოებისა.
მსოფლიო მასშტაბით "ჯენერიკების" არსებობა მხოლოდ იმ ფაქტითაა გამართლებული, რომ მოსახლეობას შედარებით დაბალ ფასად შეუძლია ნაკლები ეფექტურობის მქონე მედიკამენტების შეძენა. საქართველოში "ჯენერიკების" ფასი ზოგჯერ აჭარბებს კიდეც ორიგინალისას, ამიტომ მათი არსებობის აზრიც გაუგებარია.
მედიკამენტების მწარმოებელი კომპანიების სერტიფიკატები
ქართული ფარმაცევტული ბაზრის ერთ-ერთი პრობლემატური სფეროა, ადგილობრივი წარმოების ხარისხიანობა, რაც პირდაპირაა დაკავშირებული მედიკამენტების მწარმოებელი კომპანიების საერთაშორისო სტანდარტებთან შეუსაბამობა. დღეისათვის საქართველოში 65 მედიკამენტების მწარმოებელი საწარმო არსებობს, რომელთაგან მხოლოდ ერთი GMP (პსპ) ფლობს საერთაშორისოდ აღიარებული GMP-ის სტანდარტს. ეს სტანდარტი ისეთ განვითარებულ ქვეყნებშია მიღებული, როგორიცააა აშშ, კანადა და ევროკავშირი. განვითარებულ ქვეყნებში სავალდებულოა მედიკამენტების მწარმოებელი კომპანიების მხრიდან ამ სტანდარტის დაკმაყოფილება. დღეისათვის საქართევლოში არ არსებობს წამლის მწარმოებელი კომპანიებისათვის რაიმე ხარისხის, ან სტანდარტის დაკმაყოფილების ვალდებულება. შესაბამისად მომხმარებელი იძულებულია ბრმად ენდოს მწარმოებელთა კეთილსინდისიერებას.
იმპორტირებული მედიკამენტების დასამზადებელი მასალების საეჭვო ხარისხი
ილუზია აღმოჩნდა ის, რომ წამლები საქართველოში იწარმოება. უმეტესი მათგანი მზა პროდუქტის სახით ინდოეთიდან და ჩინეთიდან შემოდის, საქართველოში მათი უბრალოდ დაფასოება ხდება. დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქტის იმპორტის მხრივ ადგილობრივ მწარმოებლებს შორის "ავერსი" ლიდერობს. აღსანიშნავია, რომ დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქტის საქართველოში იმპორტის მხრივ "ავერსს" ყველაზე დიდი წილი უკავია, თუმც, უნდა ითქვას, რომ სხვა ადგილობრივი მწარმოებლებიც მცირე რაოდენობით, მაგრამ ახდენენ დაუფასოებელი პროდუქციის იმპორტს.
იმპორტიორი ფირმების პროცენტული წილი მთლიან იმპორტში:
1. ავერსი 66.3%
2. GMP 20%
3. გამა 3.3%
4. ბიოფარმი 2.2%
5. თბილქიმფარმი 2%
6. ნეოფარმი 1.4%
7. ბათფარმა 1.1%
8. პოპოლი 1.1%
დანარჩენი იმპორტიორების წილი, მთლიან იმპორტში, 1%-ზე ნაკლებია.
მედიკამენტის იმპორტიორი ქვეყნები:
1. ინდოეთი 60.4%
2. ჩინეთი 13.8%
3. გერმანია 4.7%
4. იტალია 4.1%
5. ლატვია 2.8%
6. ესპანეთი 2.8%
7. ბელგია 2.4%
8. კორეა 1.6%
9. უკრაინა 1.6%
10. აშშ 1.4%
დანარჩენი ქვეყნების წილი, მთლიან იმპორტში, 1%-ზე ნაკლებია.
დღეისათვის ქართული ადგილობრივი წარმოების ბაზარზე "ავერსის" და "პსპ"-ს წილი დაახლოებით 90%-ს შეადგენს. "ავერსი" უმეტესწილად ახორციელებს დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის იმპორტს, რომლის დაფასოებასაც შემდეგ ადგილზე ახდეს. "პსპ" კი უმეტესწილად ახდენს მედიკამენტების დასამზადებელი სუბსტანციების იმპორტს და შემდეგ ადგილზე ახდენს წამლების წარმოებას.
"ავერსის" მიერ იმპორტირებული დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის წილი ქვეყნების მიხედვით შემდეგნაირად ნაწილდება:
1. ინდოეთი 71.6%
2. ლატვია 4.17%
3. ჩინეთი 3.33%
4. იტალია 4.17%
5. ბელგია 3.75%; 3
6. გერმანია 3.75%
7. უკრაინა 1.7%
8. კორეა 1.25%
დანარჩენი ქვეყნების წილი, მთლიან იმპორტში, 1%-ზე ნაკლებია.
"პსპ"-ს მიერ იმპორტირებული დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციის და სუბსტანციების წილი ქვეყნების მიხედვით შემდეგნაირად ნაწილდება:
1. ინდოეთი 34%
2. ჩინეთი 21.1%
3. ესპანეთი 17%
4. იტალია 5.6%
5. აშშ 4.2%
6. გერმანია 2.8%
7. სინგაპური 2.8%
8. საფრანგეთი 2.8%
დანარჩენი ქვეყნების წილი, მთლიან იმპორტში, 2%-ზე ნაკლებია.
აქ ერთი რამ არის მთავარი. როგორც ვხედავთ, დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციისა და სუბსტანციების ლომის წილი საქართველოში ინდოეთიდან შემოდის. რაც შეეხება ფარმაცევტული პროდუქციის ინდურ ბაზარს, მასზე მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციას ჩამოყალიბებული ნეგატიური აზრი აქვს თავის წლიურ მოხსენებებში აღწერს, რომ ინდოეთის ბაზრის 35%-ზე მეტი ფალსიფიცირებული მედიკამენტებითაა გაჯერებული. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის დასკვნითვე ინდოეთი ყალიბდება ყალბი მედიკამენტების წარმოების დედაქალაქად, სადაც მსოფლიოს გაყალბებული და არასაიმედო წამლების 1/3 მზადდება. (medind.nic.in/haa/t06/i1/haat07i1p64.pdf)
ცხადია, იმის თქმა, რომ ინდოეთიდან საქართველოში იმპორტირებული დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქცია და სუბსტანციები ცალსახად უხარისხოა, არ იქნება მართებული. მაგრამ თავისთავად ფაქტი, რომ, ერთის მხრივ, ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ინდური ბაზარი არასაიმედოდაა მიჩნეული, ხოლო მეორეს მხრივ, საქართველოში წამლის ხარისხის კონტროლი, რბილად რომ ითქვას, მოიკოჭლებს, დადებითს ვერაფერს გვაფიქრებინებს.
სამწუხაროდ, "აფბას" შესაძლებლობებს აღემატება საქართველოში იმპორტირებული დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციისა და სუბსტანციების, თუნდაც შერჩევით, ალტერნატიულ ლაბორატორიულ კონტროლზე გაგზავნა. ამ კუთხით "აფბა", ისე როგორც მთელი ქართული საზოგადოება, საქართველოში იმპორტირებული დაუფასოებელი ფარმაცევტული პროდუქციისა და სუბსტანციების იმპორტიორ კომპანიებზე, კერძოდ, "ავერსისა" და PSP-ს კეთილსინდისიერებაზეა დამოკიდებული.
"ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაცია"
წყარო:
http://afba.ge/business/47-farmacia2.html
წამლის ფასების კატასტროფული გაძვირება
