მანჩესტერ იუნაიტედი (ინგლ. Manchester United) – საფეხბურთო კლუბი, რომელიც თამაშობს ოლდ ტრაფორდის სტადიონზე. კლუბი დაარსდა 1878 წელს ქალაქ მანჩესტერის უბან — ოლდ ტრაფორდში, (საგრაფო დიდი მანჩესტერი) როგორც, ნიუტონ ჰიტი. 1902 წელს კლუბს დაერქვა მანჩესტერ იუნაიტედი და სათამაშოდ გადავიდა სტადიონ ოლდ ტრაფორდზე.
იუნაიტედი ინგლისისა და ევროპის მასშტაბით ერთ–ერთი ყველაზე ტიტულოვანი კლუბია. ახლანდელმა მწვრთნელმა სერ ალექს ფერგიუსონმა, რომელიც იუნაიტედში 1986 წლის ნოემბერში მოვიდა, გუნდს მოაგებინა 24 დიდი ტიტული.[1][2] პრემიერლიგის დაარსების 1992 შემდეგ კი მანჩესტერმა რეკორდული რაოდენობის, 12 ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა. ჯამში ინგლისის ჩემპიონი გუნდი 19–ჯერ გახდა. მანჩესტერ იუნაიტედს აგრეთვე 11–ჯერ აქვს მოგებული საფეხბურთო ასოციაციის თასი , რაც რეკორდული მაჩვენებელია.[3]
1968 წელს მანჩესტერ იუნაიტედი, მეტ ბასბის ხელმძღვანელობით გახდა პირველი ინგლისური კლუბი, რომელმაც ევროპის ჩემპიონთა თასი მოიპოვა, დაამარცხა რა ფინალში ლისაბონის ბენფიკა , ანგარიშით 4–1. მეორედ კლუბმა ანალოგიურ წარმატებას მიაღწია 1999 წელს, მესამედ კი 2007–2008 წლების სეზონში.
1958 წლის 6 თებერვალს, მიუნხენში გუნდის თვითმფრინავი მოყვა ავიაკატასტროფაში, დაიღუპა 8 ფეხბურთელი და კლუბის პერსონალის დიდი ნაწილი.
„იუნაიტედი“ მსოფლიოს უმდიდრესი და ყველაზე პოპულარული საფეხბურთო კლუბია.[4][5][6] 2012 წლის ივლისს ფორბსის მიერ გამოქვეყნებული მონაცემებით მანჩესტერი $2.23 მილიარდადაა შეფასებული და მსოფლიოში ყველაზე ძვირადღირებულ სპორტულ კლუბად ითვლება.[7] 1964–65 წლების სეზონის შემდეგ (2 სეზონის გარდა) ინგლისის მასშტაბით გუნდის მატჩებზე საშუალო დასწრება იყო ყველაზე მაღალი და საკლუბო მატჩებს შორის დღესაც პირველია.
მანჩესტერ იუნაიტედი არის აგრეთვე მსოფლიოს უმდიდრესი კლუბი და G14–ის დამფუძნებელი.
გუნდის მთავარი მწვრთნელია სერ ალექს ფერგიუსონი, ხოლო კაპიტანი — ნემანია ვიდიჩი.
კლუბი დაარსდა 1878 წელს, როგორც Newton Heath L&YR F.C. რაც ნიშნავს: „ლანკაშირისა და იორკშირის რკინიგზის საფეხბურთო კლუბი“.[8] ის შექმნეს ხსენებული რკინიგზის ხაზზე მომუშავე მუშებმა ნიუტონ ჰითის დეპოში. გუნდის ფერები იყო მწვანე მაისურები და ოქროსფერი სახელოები. თავიდან ისინი თამაშობდნენ არც თუ ისე მოწესრიგებულ მინდორზე, რომელიც ნორთ როუდზე (North Road) მდებარეობდა . ამ მოედანზე გუნდი 15 წლის განმავლობაში თამაშობდა, შემდეგ კი ბენკ სტრიტზე გადავიდა კლეიტონთან ახლოს 1893 წელს.
1892 წელს გუნდი გახდა საფეხბურთო ლიგის წევრი და თანდათან დაშორდა რკინიგზას, გადაიქცა რა დამოუკიდებელ კომპანიად, დანიშნა კლუბის მდივანი, სახელიდან მოიშორა L&YR და უბრალოდ საფეხბურთო კლუბი ნიუტონ ჰითი გახდა Newton Heath F.C.
ცოტა ხნის შემდეგ, 1902 წელს კლუბი გაკოტრების პირას იდგა, რადგანაც 2 500 გირვანქა სტერლინგი ვალი დაუგროვდა. რამდენიმე ხნის განმავლობაში ბენკ სტრიტზე მდებარე მოედანი დახურეს კიდეც.
ზედ დაშლისა და გაუქმების წინ კლუბში მნიშვნელოვანი ინვესტიცია განახორციელა ჯ.ჰ. დევისმა , რომელიც იყო მანჩესტერის ლუდსახარშების მმართველი დირეტორი. არსებობს ლეგენდა, რომ გუნდის კაპიტანი ჰარი სტაფორდი, ასეირნებდა თავის სენბერნარის ჯიშის, მრავალი ჯილდოს მომგებ ძაღლს. ის ქუჩაში შემთხვევით შეხვდა დევისს, რომელსაც ძაღლი ძალიან მოეწონა და სტაფორდს შესთავაზე მიეყიდა მისთვის. გუნდის კაპიტანმა ძაღლი არ გაყიდა, თუმცა შეძლო დევისის დარწმუნება კლუბში ინვესტიცია ჩაედო და გამხდარიყო კლუბის თავმჯდომარე.
ახალი მფლობელის ხელში გადასვლის შემდეგ ადრეულ სტადიაზე, კლუბის მმართველების ერთ-ერთ პირველ შეხვედრაზევე გადაწყდა გუნდს შეცვლოდა სახელი, რაც გახდებოდა გუნდისათვის ახალი ცხოვრების დასაწყისი. მანჩესტერ სენტრალი და მანჩესტერ სელტიკი იყო სავარაუდო სახელწოდებები, მაგრამ ლუის როკამ, ახალგაზრდა იტალიელმა ემიგრანტმა თქვა: „რატომ არ ვუწოდებთ საკუთარ თავს „მანჩესტერ იუნაიტედს“?“. შემოთავაზებული სახელწოდება ერთხმად აიტაცეს და კლუბს ოფიციალურად დაერქვა 1902 წლის 26 აპრილი. დევისმა აგრეთვე მიზანშეწონილად მიიჩნია კლუბის ფერების შეცვლა და მწვანესა და ოქროსფერის ნაცვლად, კლუბის ფერებად აარჩიეს წითელი და თეთრი.
1902 წლის 28 სექტემბერს ჯეიმს უესტი გადადგა კლუბის მენეჯერის პოსტიდან. გუნდის მდივნად დანიშნეს ერნესტ მანგნალი . მანგნალმა მიზნად დაისახა გუნდი აღეზევებინა პირველ დივიზიონში და პირველივე ცდაზე სულ ცოტა დააკლდა მიზნამდე: გუნდი მეორე დივიზიონში მეხუთე ადგილზე გავიდა. მანგნალმა ჩათვალა, რომ საჭირო იყო გუნდის ახალი სისხლით შევსება და გუნდში მოიყვანა ისეთი ფეხბურთელები, როგორებიც არიან მეკარე ჰარი მოგერი, ნახევარმცველი დიკ დაკუორთი და თავდამსხმელი ჯეკ პიკენი. მაგრამ გუნდისთვის ყველაზე კარგი შენაძენი გამოდგა ნახევარმცველი ჩარლი რობერტსი. ის გუნდს, მაშინდელი დროისათვის სარეკორდო თანხა, 750 გირვანქა დაუჯდა და 1904 წლის აპრილში გადმოიყვანეს გრიმსბი ტაუნიდან. ჩარლი რობერტსის დამხარებით გუნდმა 1903-1904 წლების სეზონში მეორე დივიზიონში მესამე ადგილი დაიკავა და სულ 1 ქულით ჩამორჩა მეორე, პირველ დივიზიონში გადამსვლელ ადგილზე გასულ გუნდს.
შორს არ იყო ის დრო, როდესაც ახალი სახელის დარქმევის შემდეგ, გუნდი საბოლოოდ მაინც უნდა გადასულიყო პირველ დივიზიონში და ეს მათ 1905-1906 წლების სეზონში მოახერხეს, როდესაც მეორე დივიზიონში მეორე ადგილი დაიკავეს. მომდევნო სეზონი გუნდი პირველ დივიზიონს უღებდა ალღოს და მხოლოდ მერვე ადგილზე გავიდა, 1908 წელს კი თავისი პირველი ინგლისის ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა.
პირველი ტიტულის მოგებამდე რამდენიმე ხნით ადრე თანაქალაქელი გუნდი მანჩესტერ სიტი სკანდალში გაეხვა და სამართალდამცავი ორგანოების დაინტერესების საგანი გახდა. ძიება ეხებოდა იმას, რომ გუნდი უხდიდა ფეხბურთელებს იმაზე მეტს, ვიდრე საფეხბურთო ასოციაციის კანონებით იყო დაშვებული. საბოლოოდ სიტი 250 გირვანქით დაჯარიმდა და 8 ფეხბურთელს სამუდამოდ აუკრძალეს სიტის მაისურით თამაში. იუნაიტედი სწრაფად გაერკვა სიტუაციაში და ბილი მერედიტი, მეტსახელად უელსელი ჯადოქარი და სენდი ტურნბული გადმოიბირა სხვა რამდენიმე ფეხბურთელთან ერთად. ახალ ფეხბურთელებს 1907 წლის 1 იანვრამდე არ შეეძლოთ თამაში დისკვალიფიკაციის გამო და მხოლოდ 1907-08 წლების სეზონის ბოლოსკენ შეძლეს გუნდისათვის თავიანთი ხელის დატყობა. როდესაც ახალი ფეხბურთელები საქმეში ჩაერთნენ, პირველი მატჩი იუნაიტედმა 2-1 მოუგო შეფილდ იუნაიტედს და სულ ზედიზედ 10 მატჩი დაასრულეს გამარჯვებით. მიუხედავად იმისა, რომ სეზონის დასკვნითი ნაწილი იუნაიტედს ჩაუვარდა, საბოლოო ჯამში მეორეადგილოსან ასტონ ვილას მაინც 9 ქულით გაასწრეს.
მომდევნო სეზონის დასაწყისშივე იუნაიტედმა კიდევ ერთი ტიტული მოიპოვა - საკუთარ ისტორიაში პირველი ჩერითი შილდი; სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ქველმოქმედების“ ფარს. ინგლისის სუპერთასი, რომელშიც ერთმანეთს ინგლისის ჩემპიონი და ასოციაციის თასის მომგები ხვდებიან ერთმანეთს სეზონის დასაწყისში. სეზონის ბოლოს კი იუნაიტედმა კიდევ ერთი, მისთვის ახალი ტიტული - ასოციაციის თასი მოიგო. ტურნბული და მერედიტი, ისევე როგორც თავიანთ სადებიუტო სეზონებში, ახლაც საკვანძო ფიგურები იყვნენ. ტურნბულმა ასოციაციის თასის ფინალში გამარჯვების გოლი გაიტანა.
ამის შემდეგ გუნდი 2 წელი უტიტულოდ ასპარეზობდა, მაგრამ 1910-11 წლების სეზონში მეორედ მოიპოვა ინგლისის ჩემპიონის ტიტული. სწორედ ამ სეზონში გადაბარგდა გუნდი ახალ სტადიონ ოლდ ტრაფორდზე. მათ პირველი მატჩი ახალ მოედანზე 1910 წლის 19 თებერვალს გამართეს ლივერპულთან, და მიუხედავად 3-0 დაწინაურებისა, 3-4 წააგეს. . .
1911-12 წლების სეზონი გუნდმა უტიტულოდ დაასრულა, აგრეთვე ის სეზონი გახდა პირველი იმ 41 სეზონს შორის, რომლის განმავლობაშიც გუნდს ინგლისის ჩემპიონის ტიტული არ მოუგია. ეს იყო გუნდის ისტორიაში ყველაზე გრძელი პერიოდი ჩემპიონობის გარეშე.
ხსენებული სეზონიდან 10 წლის განმავლობაში კლუბის საქმეები ნელ-ნელა უკან-უკან მიდიოდა და 1922 წელს გუნდი მეორე დივიზიონში დაქვეითდა, 1925 წელს კი დაბრუნდა პირველში, მაგრამ რამდენიმე წლის განმავლობაში ცხრილის შუა ნაწილში იყო გაჩხერილი, სანამ 1931 წელს ისევ არ გავარდა.
მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე გუნდმა ღრმა კრიზისი გადაიტანა და ე.წ. „იო-იო კლუბის“ იხმარება ისეთ გუნდთან მიმართებაში, რომელიც ერთი სეზონი ვარდება, მეორე სეზონში ისევ იბრუნებს ადგილს, მერე ისევ ვარდება და ა.შ. სახელი დაიმკვიდრა, როდესაც 1934 წელს II დივიზიონის ბოლო, XX ადგილზე გავიდა. მაგრამ მეორე მსოფლიო ომამდე ბოლო სეზონამდე გუნდმა პირველი დივიზიონიდან ერთხელ გავარდნა და დაბრუნება მოასწრო, მეორე მსოფლიო ომამდე ბოლო სეზონში 1938-39 კი პირველ დივიზიონში მეთხუტმეტე ადგილი დაიკავა და გაინაღდა ადგილი ომის შემდგომ პირველ დივიზიონში 1939-45. წლებში კი, როგორც მოგეხსენებათ, ფეხბურთში ინგლისის ჩემპიონატები არ ჩატარებულა.

მიმაგრებული სურათი