კიდევ ერთხელ რეპორტაჟი ვეძათხევიდან – „ადამიანების სასაკლაო“
სოფელ ვეძათხევში მესამედ ვიყავი, ორჯერ არჩევნებამდე, მესამედ 2 დღის წინ. დამეწყრილ და უპატრონოდ მიტოვებულ სოფელში არაფერი შეცვლილა, გარდა იმისა, რომ ვინც ქირით სხვაგან გადასვლის საშუალება გამონახა, სოფელი დატოვა.
„გზა“ ვეძათხევამდე
ვეძათხევამდე მისვლა ორი გზით არის შესაძლებელი, სოფელ ანანურიდან და ველთაურებიდან. ანანურიდან ვეძათხევში მისასვლელად ორი მდინარე უნდა გადაიარო, ველთაურებიდან ერთი – ვეძა. ეს ის მდინარეა, გასულ წელს, 24 წლის გარსევან გოგოჭური რომ იმსხვერპლა. მდინარემდე მისასვლელად ჯერ მინდორი, მერე კი ტყეა გასავლელი. დათოვლილი, დამრეცი ფერდობებით მდინარემდე ვეშვები. ვეძა ახლა ისეთი დაწყნარებულია, ვერ იფიქრებ, ისე თუ შეუძლია ადიდება, ადამიანი დაახრჩოს.
მდინარეზე გადავდივარ და აღმართს მივუყვები. სოფელიც გამოჩნდა. სოფლის ერთადერთ წყაროსთან ორი ქალი დგას. ჩემი დანახვა უკვირთ: კიდევ კარგი დაგინახეთ შვილო, თორემ ძაღლები შეგჭამდნენ.
„ამფიბიებივით მივეჩვიეთ წყალში ცხოვრებას“
ორივე ტალახში დგას, სოფლის გზებიც მთლიანად ატალახებულია. დამეწყრილ მიწაში გამდნარი თოვლი რომ ჩადის, ასე ხდება ხოლმეო, მიხსნიან. თვითონ კამერასთან გამოჩენა არ სურთ და მეზობლებს ეძახიან: ლია, ფატი, ჩამოდით ჩქარა!
სანამ მეზობლებს მოაგროვებენ, ნაცნობ სახლთან ვჩერდები. ქაფიაშვილების სახლი კიდევ უფრო დამსკდარა, კედლებს შორის უზარმაზარი ნაპრალებია, სახლში აღარავინაა. მოგვიანებით ვიგებ, რომ ოჯახმა გაუსაძლისი პირობების გამო სოფელი დატოვა და თავი რადიოსადგურის დასახლებას შეაფარა. იოსებ ქაფიაშვილის მეუღლე და 12 წლის შვილი სოფელში პირველი სტუმრობისას გავიცანი. ზურგზე შეშამოკიდებულები ტყიდან სოფლისკენ მიდიოდნენ.
ამ ოჯახის გარდა სოფელი ნინო ქაფიაშვილის ოჯახსაც დაუტოვებია, თავად კი მარტო დარჩა. მისი შვილი, რძალი და 13 წლის შვილიშვილი საცხოვრებლად დუშეთში გადავიდნენ, ქირით. ვეძათხევიდან სკოლა 12 კილომეტრის მოშორებით არის, სოფელში მდებარე საცხოვრებელი სახლი კი მეწყერმა ისე დააზიანა, რომ ცხოვრება საშიშია: „აქ რომ ბავშვები შევიყვანო, რა ვიცი რა დროს დაინგრევა, ხომ არ დამიძახებს, რომ გამოვიქცე,“ – ამბობს ნინო ქაფიაშვილი.
ნინო ქაფიაშვილის რძალს, თამუნა ფროდიაშვილს, 2011 წლის სექტემბერში ბავშვი მუცელში დაეღუპა, რადგან სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ბრიგადა უგზოობის გამო სოფელში ვერ მივიდა. თამუნა ახლაც ორსულადაა და ბავშვს რამდენიმე დღეში ელოდება.
ვეძათხევიდან – გარდაცვლილი გარსევან გოგოჭურის დედა, დარეჯანიც წავიდა. ავად იყო და შვილებმა წაიყვანესო, მეუბნება დედამისი ნაბისი ზვიადაური, 80 წელს მიტანებული მოხუცი, რომელიც მარტო ცხოვრობს: „აღარ მინდა აქ ყოფნა, რა ხეირი ვნახე, ორი შვილიშვილი 24 და 20 წლისა, შვილი, სამ–სამი გარდაცვლილი ვაჟკაცი გამოვასვენე სახლიდან. ერთ შვილიშვილს კბილი სტკიოდა, სასწრაფო ვერ გამოვიდა აქამდე და მოკვდა. გარსევანიც, ხიდი რომ ყოფილიყო, ან ორი ხე რომ გაედოთ, არ დაიღუპებოდა. ეს სოფელი ადამიანების სასაკლაოა,“ – ამბობს ნაბისი ზვიადაური.
მოხუცს შვილის დაღუპვის შემდეგ სოციალური დახმარება მოუხსნეს. მისი ბიჭი მთაში მწყემსად იყო წასული, ისიც მდინარემ წაიღო და ცხედარიც ვერ იპოვეს. მოხუცის შემოსავალი მხოლოდ პენსია იყო, მაგრამ ორი თვეა პენსიაც არ აუღია, მიზეზი თავადაც არ იცის: „რაღაც კარტა უნდა შეცვალოო, სად წავიდე, როგორ შევცვალო. მეზობლები მაჭმევენ პურს, ზოგი 5 ლარს მაძლევს, ზოგი 3 ლარს. ჩემს შვილებს ჩემზე მეტად უჭირთ. იმ დღეს მირეკავს შვილი, დედი, ფული არა გაქვს, ბავშვს სიცხე აქვს და წამალი ვუყიდოო,“ – მეუბნება ნაბისი ზვიადაური.
ნაბისი ბებოს მეზობლები პროდუქტებითაც ეხმარებიან. მართალია თავადაც უჭირთ ამ პროდუქტების ყიდვა, უფრო მეტად კი სოფლამდე მიტანა, მაგრამ მოხუცს უპატრონოდ ვერ ტოვებენ. „აქ ისეთი ხალხი არ ვცხოვრობთ, როგორც მთავრობაში არიან, რომ მარტო მე, ჩემი მუცელი და ჩემი მისაყუდებელი სავარძელი. ჩვენ ერთმანეთს ვეხმარებით,“ – ამბობს ადგილობრივი ამირან ზვიადაური.
პროდუქტები მეზობელი სოფლიდან სახედრით გადააქვთ, უამინდობის დროს კი ზურგით. სოფელი წლებია გარესამყაროს არის მოწყვეტილი. მეწყერმა ვეძათხევამდე მისასვლელი გზები წაიღო, სახლებს კი ბზარები დღითიდღე ემატება.
„სოფელი წყალში დგას 8 წელია უკვე. ამფიბიებივით მივეჩვიეთ წყალში ცხოვრებას,“ – ამბობს ამირან ზვიადაური.
რამდენიმე წლის წინ, მეწყერმა მისი და ჩაიტანა და სოფელმა სიკვდილს ძლივს გადაარჩინა: „მეწყერში ჩავარდა 2007 წელს, 5 წლის ძმისშვილმა დაინახა და ატეხა ამბავი. რომ არ დაენახა, ობლად ტოვებდა ორ შვილს, უგზოუკვლოდ დაიკარგებოდა. 7–8 კაცი ერთმანეთზე გადავებით და როგორც იქნა ამოვიყვანეთ. მერე თხა დაიხრჩო მეწყერში, ცხვარი, ძროხა კვდებოდა და ისიც გამოათრიეს, ვირიც ჩავარდა,“ – ამბობს ამირან ზვიადაური და კიდევ ერთ ისტორიას უგზოობასთან დაკავშირებით იხსენებს:
„ჩვენი სოფლელი კაცი გარდაიცვალა. სოფელში რომ მოვასვენებდით, ტყეზე ჩამოვიარეთ, იქიდან რომ დაგვისხლტა მიცვალებული თავის სასახლით, ხევამდე ისე ვიარეთ, რომ ცალკე მიცვალებული იყო, ცალკე სასახლე“...
ამირან ზვიადაური 80 წლის მშობლებს პატრონობს, მამა უსინათლოა, დედაც ლოგინადაა ჩავარდნილი. ამბობს, რომ სოფელში მხოლოდ ისინი აკავებენ, თორემ უფერულ ცხოვრებას ვეღარ უძლებს: „არცერთ საუკუნეს არ შეეფარდება აქ ცხოვრება, „ვინუჟდენში“ ვართ, სხვა გზა არ გვაქვს. 1 თვეც ვერ იცხოვრებდი აქ, სულიერად გატყდებოდი. არაფერი საინტერესო აქ არ არის, უღიმღამო სიცოცხლეა, განა არ მომწყინდა? ვის არ მოსწყინდება, მაგრამ რა ვუყო 80 წლის მშობლებს, სად წავიდე?“
ამირანს სახლი მეწყერმა სანახევროდ დაუნგრია, გვედით პატარა ქოხი გააკეთა და მშობლები იქ ჰყავს, თვითონ ხან მშობლებთან არის, ხან ძმასთან, რომელიც ჟანგიანი თუნუქებით შეკრულ სახლში ცხოვრობს. ამირანი ამბობს, რომ 3 ბავშვის პატრონისთვის ასეთი სახლი უფრო უსაფრთხოა და ნგრევის შემთხვევაში ნაკლებად შესაძლებელია, რომ მსხვერპლი გამოიწვიოს.
„ოთხივე მხრიდან მეწყერი აქვს სოფელს და ყოველ ღამე გვეშინია, უკვე შევეჩვიეთ კიდეც ამ შიშს. აღარც შიში მოქმედებს და აღარც დაპირებები. ჩემს ძველ სახლში ჩაგიყვანდით, მაგრამ კედლები გადაწეულია, თან წყალშია და თუ ჩახვალთ, ვეღარ ამოხვალთ“ – ამბობს ამირან ზვიადაური.
სანამ ამირანი ვეძათხეველების ყოფაზე გვიამბობს, 65 წელს მიღწეული ბენო ინაშვილი მოგვიახლოვდა. ტყიდან მოდის, თან შეშით დატვირთული ვირი მოჰყავს.
„ველურებივით ვცხოვრობთ... რა გახდა 10 კომლის გადასახლება?“
„აი, ივანიშვილს დაანახეთ ჩემი სახედარი, ჩემი შეშა და ეს ჩვენი ცხოვრება. რას იზამდა თვითონაც ასეთ ყოფაში რომ იყოს,“ – გამარჯობის ნაცვლად მეუბნება ბენო ინაშვილი და პრემიერ მინისტრთან შეხვედრას ნატრულობს.
„ნეტა მანახა ეს ივანიშვილი. არც ტელევიზორში გამოსვლის საშუალება გვაქვს, არც არაფერი, რომ ხმა მივაწვდინოთ. თქვენ მაინც აჩვენეთ, რა დღეში ვართ. აღარც სახლები, აღარც მიწა, არც არაფერი, ჩვენი პატრონი არც ახალია და აღარც ძველი. ერთი ვინმე არ დაინტერესდა ეს ხალხი იქნებ ტყუისო, მოვიდნენ და შეამოწმონ. მოხედოს ერთხელ ამ საწყალ ხალხს, მთელი საქართველო რომ მოიარო, ამაზე გაჭირვებულ სოფელს ვერ ნახავ. ხალხს ცოტაოდენი ლობიო და კარტოფილი მოგვყავს, რომ შემოდგომის აზნაურებივით თავი გავიტანოთ,“ – ამბობს ბენო ინაშვილი.
მისი თქმით, რამდენი დღის წინ, ავადმყოფი შვილი უგზოობის გამო მეორე სოფლამდე ხელით გადაიყვანა: „ასეთ შემთხვევაში რა ვქნათ, ავადმყოფი სახედარზე შევსვათ?“ – მეკითხება ბენო ინაშვილი.
„2005 წლიდან ლაპარაკობენ მოგხედავთო. აბა მოვიდნენ და თითო დღე იცხოვრონ ამ სახლებში. გზაც ხან ისეთია, სახედარიც ვერ გადმოდის და იძულებული ხარ პროდუქტი ზურგით გადმოიტანო,“ – ამბობს ლამზირა კაციაშვილი.
ვეძათხევში მცხოვრები ადამიანების გასაჭირს უწყლოობის პრობლემაც ემატება. სოფლის ერთადერთ წყაროზე წყალი ხშირად წყდება, რადგან მოძველებული მილები სკდება და სანამ საკუთარი ძალებით დაზიანებას იპოვიან და მილს შეაკეთებენ, სოფელი უწყლოდაა. ამ ზამთარს, 1 თვე იმ წყალს ვსვამდით, რასაც საქონელი სვამსო, მეუბნებიან.
ვეძათხეველების თქმით, პრეზიდენტის ადმინისტრაციას დახმარების თხოვნით არაერთხელ მიმართეს, მაგრამ რეაგირება არ ყოფილა. 2011 წლის შემდეგ ისინი აღარც სამინისტროს გახსენებია, გუბერნატორის ადმინისტრაციას კი ყურადღება არასდროს გამოუჩენია.
„არანაირი ყურადღება არც გუბერნიიდან, არც სამინისტროდან. 4 განცხადება შევიტანეთ კანცელარიაში, ტყუილად. დღევანდელმა გუბერნატორმა მაინც მოგვხედოს, ერთხელ მაინც გამოგზავნოს წარმომადგენელი. ვისი უნდა იწამო, ვის უნდა ენდო? ამოვიდა ამათი პოლიტიკა ყელში. ერთმანეთის ჭამაში გავა ეს 3–4 წელი, მერე სხვა პარტია მოვა და ახლა ისინი დაიწყებენ“ – აღნიშნავს ამირან ზვიადაური.
ადგილობრივების თქმით, 2–3 წლის წინ, სამინისტროს წარმომადგენლები ჯერ კახეთში, შემდეგ კი სამცხე–ჯავახეთში გასახლებას და ბინების 10 წლის შემდეგ დაკანონებას სთავაზობდნენ.
„ჩვენზე მეტად ვინ დააზარალა სტიქიამ? განა კახელების მშურს, მაგრამ 100 მილიონი გამოყვეს კახელებზე და ამ დალოცვილებს 200 ათასი ამ სოფელზე ვერ გამოუყვიათ? წეღან ვუსმენდი ბიძინა ივანიშვილს, ამდენი ლარი ირიცხება, რომ გლეხი წელში გაიმართოსო. აქ ვერც კომბაინი შემოდის უგზოობის გამო, ვერც ტრაქტორი, არც სარწყავია და როგორ გავიმართო წელში? ველურებივით ვცხოვრობთ,“ – ამბობს ამირან ზვიადაური.
ვეძათხეველების თქმით, ხელისუფლება ყურადღებას იმიტომ არ აქცევთ, რომ რადიკალურ ზომებს არ მიმართავენ.
„ამ პატარა სოფელს ბევრი არაფერი შეუძლია. ამას უნდა ხალხის ტალღა, მასა სჭირდება, რომ ან გზა გადაკეტო, ან შიმშილობა დაიწყო, მაგრამ ჩვენ თვითონ გვერიდება. სამაგიეროდ, იმათ არ ერიდებათ, ხომ უნდა ჰქონდეთ იმდენი შეგნება ხალხი რა დღეშია,“ – ამბობენ ადგილობრივები.
ვეძათხევში ყველაზე ცუდი მდგომარეობა გაზაფხულზეა, როცა ნალექი მატულობს. ამ დროს, დამეწყრილ სახლებშიც ისე წვიმს, როგორც გარეთ. მოსახლეობამ საძირკველში მილები დააყენა და სახლებიდან წყალს ასე ტუმბავენ.
„როგორც ავაშენეთ სახლი, ორ წელში კედლები მთლიანად დაიბზარა. სხვა ადგილას გადაიტანო, ის უარესია. იძახა სააკაშვილმა, მოგხედავთო და აბა? ზოგი სამ კედელში ცხოვრობს, ზოგმა დაანება სახლებს თავი და გაიქცა. რა გახდა 10 კომლის გადასახლება,“ – ამბობს ნინო ქაფიაშვილი.
ერთდერთი, რაც მთავრობამ ამ დრომდე მათთვის გააკეთა ის არის, რომ სკოლის მოსწავლეებს ავტობუსი დაენიშნებათ, თუმცა უზგოობის გამო მოსწავლეებს რამდენიმე კილომეტრის გავლა მაინც ფეხით მოუწევთ. სოფელში, სასკოლო ასაკის 4 ბავშვია.
„მეცხრე და მეექვსე კლასელი ბავშვები მყავს. აქედან ანანურამდე 12 კილომეტრია, 7 საათზე მიდიან, ორი მდინარე ფეხით უნდა გადაიარონ, როცა ადიდებულია, ვერ გადადიან. მართალია ავტობუსი დაინიშნა, მაგრამ ცუდ ამინდში მაინც ვერ წავლენ სკოლაში იმიტომ, რომ ერთი მდინარე მაინც აქვთ გადასავლელი და საშიშია,“ – გვეუბნება ლია ზვიადაური.
სამინისტროს პოზიცია – წელს ბიუჯეტში ცოტა თანხაა, წინა წლებში საერთოდ არ იყო
საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროში აცხადებენ, რომ სტიქიური მოვლენების შედეგად დაზარალებული ადამიანებისთვის, წელს, ბიუჯეტში ძალიან მცირე თანხაა გათვალისწინებული და თუ სამინისტრო დამატებითი თანხების მოძიებას შეძლებს, ვეძათხეველებს დამეწყრილი ტერიტორიიდან გაიყვანენ.
„ვეძათხევთან დაკავშირებით, საქმის კურსში ვარ, სოფელშიც ნამყოფი ვარ და ამ ადამიანებს ვთავაზობდით კიდეც ლაგოდეხში გადასახლებას. რამდენიმე ოჯახი წინააღმდეგი იყო, შემდეგ დანარჩენებიც გადაიბირეს და ყველამ უარი თქვა. 2010, 2011 და 2012 წლებში, ასეთი პრობლემის მოსაგვარებლად ბიუჯეტში არცერთი თეთრი არ იყო გათვალისწინებული, ამიტომ ვუთხარით, რომ დროულად გამოეთქვათ სურვილი, რადგან ამ შეთავაზებიდან რამდენიმე თვეში, უკვე აღარ იყო მათი გასახლების შესაძლებლობა. წელსაც ძალიან ცოტა თანხაა გამოყოფილი ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, 37 000 ოჯახია სტიქიით დაზარალებული და სულ 350 000 ლარია გათვალისიწნებული მათ დასახმარებლად. იმედია დამატებითი თანხები გაჩნდება. ამაზე ვმუშაობთ და ვეცდებით, რომ ამ ოჯახებს დავეხმაროთ, მათი სოფლიდან გაყვანა ჩვენთვის პრიორიტეტულია,“ – განუცხადა მცხეთა–მთიანეთის საინფორმაციო ცენტრს სამინისტროს მიგრაციის, რეპატრიაციის და ლტოლვილთა საკითხების დეპარტამენტის უფროსმა ზაზა იმედაშვილმა.
http://ick.ge/photogalleries/13635-2013-02-14-10-26-21.html'ჩვენთვის არავინ არაა, არც ძველი მთავრობა, არც ახალი!' ესენი ერთმენტის ჭამაში არიან, ვერ იცლიან ჩვენტვის, მერე ისევ ახალი მტავრობა მოვა და მიდის ასე დრო'',
ეს ხალხი განწირულია სასიკვდილოდ!
ახალი მტავრობა არაეფქეტურად მუშაობს მაინც, კუს ნაბიჯებიტ, ალბატ, გამპუცდელობის ბრალია, ტორემ რას დავაბრალოტ, არ ვიცი
„ადამიანების სასაკლაო“, რეპორტაჟი ვეძათხევიდან, სოფლებისტვის როდის მოიცლით პაივც ახალო მთავრობა?!
