ამონარიდი
ისტორია
XVI-XVII საუკუნეების რუსულ საზოგადოებაში მესიანისტური იდეები გამოიკვეთა. ფართო ასპარეზი მიეცა რწმენას, რომ რუსეთის სამეფო მსოფლიო მართლმადიდებლობის ბურჯია. მიაჩნდათ, რომ მართლმადიდებლობა ყველაზე წმინდად და შეუცვლელად რუსეთის მიწაზეა დაცული. საბერძნეთში, უკრაინაბელორუსსა და სხვაგან, ყველგან კათოლიკეებისა და პროტესტანტების გავლენის გამო იგი შეირყვნა. ამიტომ გვმართებს, რომ თვალისჩინივით გავუფრთხილდეთ მოსკოვის საეკლესიო წესებს, მის წიგნებს და წესგანგებათა კოდექსს, დავიცვათ არამართლმადიდებლური გავლენისაგან, მაგრამ იზოლაციისაკენ ასეთი მისწრაფება წინააღმდეგობაში აღმოჩნდა სახელმწიფოსა და ეკლესიის უმაღლესი იერარქიის პოლიტიკასთან, კერძოდ, მეფე ალექსეი მიხეილის ძისა და პატრიარქ ნიკონის პოზიციებთან. ისინი თავს ბიზანტიისა და კონსტანტინოპოლის მემკვიდრეებად მოიაზრებდნენ, მიიჩნევდნენ, რომ რუსეთი ყოველი მართლმადიდებლის მფარველი და პატრონია. შესაბამისი პროგრამა, მათ შორის კონსტანტინოპოლის გათავისუფლების გეგმა, ამ ქვეყნის საერო და საეკლესიო ხელისუფლებს აიძულებდა, რომ რუსეთის ეკლესიის პრაქტიკა სხვა მართლმადიდებელი ხალხებისა და ეკლესიების რელიგიურ პრაქტიკასთან შეთანხმებაში.
აღნიშნულ ნიადაგზე რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში განხეთქილება (სქიზმა, რასკოლი) 1653 წლიდან დაიწყო. ამ დროს პატრიარქმა ნიკონმა (1652-1666) შემდეგი ოფიციალური განცხადება გააკეთა: ბიბლიის, წმ. მამების თხზულებებისა და ლიტურგიკული წიგნების თარგმანები, შესრულებული ძველ საეკლესიო სლავურზე XXII საუკუნეებში, ჟამთა ვითარების გამო ბერძნულ ორიგინალებს იმდენად დაშორდა, რომ, ზოგ შემთხვევაში, აზრიც დამახინჯდა. იმისათვის, რომ მსოფლიოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში საღვთისმსახურო წიგნებისა და წესების უნიფიკაცია მოხდეს, საჭიროა დავიწყოთ ხსენებული ლიტერატურის მეცნიერული კორექტირება და მოვახდინოთ ზოგიერთი საეკლესიო წესის რევიზია დახვეწისა და გაუმჯობესების თვალსაზრისით. პატრიარქმა არ მიაქცია ყურადღება იმ გარემოებას, რომ ამ ტექსტებმა საუკუნეთა მანძილზე თვითკმარი სიწმინდის (ანუ იმისი, რასაც ებრაულად „კოდეში“ ჰქვია) მნიშვნელობა შეიძინეს. ეს იყო მიზეზი, რომ მორწმუნეთა ნაწილმა, პროტოპოპ (იგივე დეკანოზ) ამბაკუმ პეტროვისა და კოლომნის ეპისკოპოს პავლეს ინიციატივით, „ღვთისმოსაობის დამცველთა საზოგადოება“ შექმნეს. მისი აქტიური წევრები იყვნენ, მღვდლები დანიელი, ლაზარე და ლონგინი, დიაკონი ფეოდორ ივანოვი, თავადი ივან ვოროტინსკი და ბევრი სხვა. ნიკონის რეფორმები სიწმინდეთა ხელყოფად (მკრეხელობად) მონათლეს, უწოდეს მას „რწმენის წახდენა“ და ერესი. მეტიც, ეს რეფორმები გააიგივეს აპოკალიფსურ სისაძაგლესთან, რომელიც უკანასკნელი ჟამის მომასწავებელია. ამის მიუხედავად, აღნიშნული რეფორმები რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის კრებამ 1666-1667 წლებში მოიწონა, თუმცა მათი ინიციატორი ნიკონი ამავე კრებამ სხვა, პოლიტიკური, მოტივით (სახელმწიფოსაგან ეკლესიის გამიჯვნის სურვილის გამოვლენის გამო) გაასამართლეს და დასაჯეს. ეკლესიის მართვის სადავეები რეალურად მეფე ალექსი მიხეილის ძის ხელში აღმოჩნდა. ამდენად, „ღვთისმოსაობის დამცველები“ დაუპირისპირდნენ როგორც სამეფო კარს, ისე ოფიციალურ ეკლესიას. ცნობილია მოსკოველი, სოლოვეცელი, დონელი „ძველმორწმუნეების“ აჯანყებები.
ზემოხსენებულ კრებაზე პოლემიკამ უმძაფრესი ხასიათი მიიღო. ანტირეფორმატორები საკმარის წიგნიერებას, არგუმენტებში სიმყარეს და რწმენაში სიმტკიცეს იჩენდნენ. ამბაკუმი ღრმად განათლებული პიროვნება და მხატვრული სიტყვის ჯადოქარი იყო. იგი რუსული ენის ერთ-ერთ რეფორმატორადაა აღიარებული. მან მდიდარი ლიტერატურული მემკვიდრეობა დაგვიტოვა, რომელშიც გამორჩეული ადგილი ავტობიოგრაფიულ მოთხრობას უჭირავს, მიმართულს „ნიკონური ერესის“ წინააღმდეგ (თარგმნილია ქართულად - „ცხოვრება დეკანოზ ამბაკუმისა“: თბ., 1987). 1) Житие протопопа Аввакума, им самим написанное 2) Житие протопопа Аввакума (Анализ текста)
კონსერვატორ-ფუნდამენტალისტები, ქარიზმატულ და საკუთარ რწმენაში მყარად მდგომ ლიდერებთან ერთად, მეორედ მოსვლას ელოდნენ. ისინი ამბობდნენ: „რამაც ჩვენამდე მოაღწია, უკუნითი უკუნისამდე უცვლელად უნდა დარჩეს. ესაა მართლმადიდებლობა და მის გარეშე მე სიცოცხლე არ მსურს!“ თვითგანადგურება გადარჩენის ყველაზე ეფექტურ საშუალებად გამოცხადდა, რის გამოც ზოგი თავს იმარხავდა, ზოგი თავს იწვავდა, ზოგიც შორეული ციმბირის უღრან და მიუვალ ტყეებში, კეჟერნსა და ბრიანში, გარბოდა, იქ სახლდებოდა და გარესამყაროსთან, „ანტიქრისტეს სამეფოსთან“, ყოველგვარ კავშირს წყვეტდა.
დაიწყო სტაროვერების სასტიკი და ულმობელი დევნა: გადასახლება, დაპატიმრება, ენის ამოგლეჯა, ხელის მოკვეთა, სხვადასხვა ფორმით დასახიჩრება, ჩამოხრჩობა და დაწვა. აპატიმრებდნენ და ასამართლებდნენ არა მარტო „ერესიარქებს“, არამედ ყველას, ვინც სამი თითით არ გადაიწერდა პირჯვარს. ამბაკუმი, მაგალითად, ჯერ გააციმბირეს, მერე დააბრუნეს და შემორიგება მოინდომეს, მაგრამ მიზანს ვერ მიაღწიეს. 1667 წლის 17 მაისს მან და პატრიარქმა ნიკონმა ერთმანეთს ანათემა გამოუცხადეს, რის შემდეგ იგი კვლავ დააპატიმრეს და 1682 წლის 14 აპრილს ძველმოწესეობის სხვა მგზნებარე დამცველებთან (ლაზარესთან, ეპიფანესა და ფიოდორთან) ერთად დაწვეს, მაგრამ უკვე აზვირთებული ტალღის ამ გზით დაცხრომა ვერ მოხერხდა. მოხდა „რასკოლი“ (განხეთქილება). წარმოიშვა „სტაროვერების“ (იგივე სტაროობრიადცების) ეკლესია, რომელიც რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას დღემდე ნიკონის ეკლესიას უწოდებს და მადლაყრილად მიიჩნევს, იქ შესრულებულ საეკლესიო წესებს, მაგალითად, ნათლობის საიდუმლოს - ძალადაკარგულად.
ვრცლად This post has been edited by GAIUS IULIUS CAESAR AUGUSTUS on 17 May 2014, 15:44
წიგნიდან "რელიგიები საქართველოში", მართლმადიდებლური ინკვიზიცია ) 
